رفلاکس معده کودکان چه علائمی دارد؟ درمان فوری این بیماری گوارشی

رفلاکس معده کودکان یکی از مشکلات شایع گوارشی مختص این سن است که می‌تواند باعث نگرانی والدین و ناراحتی اطفال شود. در اغلب موارد، رفلاکس معده بچه‌ها ناشی از ضعف یا عدم تکامل اسفنکتر مری است که به طور معمول وظیفه بستن ورودی معده و جلوگیری از بازگشت غذا و اسید معده به مری را بر عهده دارد. 

هر چند رفلاکس معده در کودکان اغلب با رشد آن‌ها بهبود می‌یابد، اما مدیریت صحیح و مراقبت‌های لازم برای کاهش علائم ناشی از این عارضه ضروری است. اگر شما هم نگران رفلاکس معده فرزند خردسال خود هستید، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا علت، علائم، روش تشخیص و راه‌کارهای درمان فوری آن را مورد بررسی قرار دهیم.

رفلاکس معده کودکان چیست؟

رفلاکس معده در کودکان زمانی رخ می‌دهد که محتویات و اسید معده به سمت بالا و داخل مری برگشت کنند. این مشکل باعث ایجاد درد، ناراحتی، سوزش، سرفه و خس‌خس سینه کودکان می‌شود. رفلاکس معده در نوزادان به دلیل عدم تکامل دستگاه گوارش بروز پیدا می‌کند و نگران‌کننده نیست. این مشکل معمولا با رشد نوزادان از بین می‌رود؛ به طوری که رفلاکس معده در کودکان 3 ساله کمتر دیده می‌شود. 

برای مطالعه بیشتر می‌توانید به مقاله علائم رفلاکس نوزاد مراجعه کنید.

با این حال، اگر رفلاکس معده همچنان در بچه‌های خردسال ادامه داشته باشد، نشان‌دهنده ضعف عضله حلقوی پایین مری (LES) است و به تشخیص و درمان فوری نیاز دارد.

چه چیزی باعث رفلاکس معده در کودکان میشود؟

در حال حاضر، به طور دقیق علت رفلاکس معده در کودکان مشخص نیست. محققان برخی عوامل را در بروز این عارضه موثر می‌دانند که شامل موارد زیر هستند:

• ضعف یا عدم تکامل اسفنکتر تحتانی مری
• تنگی دریچه پیلور
• حساسیت غذایی
• پرخوری
• عوامل ژنتیکی
• بیماری ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (التهاب شدید مری)
• خوابیدن کودک به پشت بلافاصله بعد از غذا

علائم رفلاکس معده در کودکان

نشانه‌های این عارضه در بچه‌های نوپا جای نگرانی ندارد؛ زیرا حجم اسید معده آن‌قدر زیاد نیست که بتواند مری یا گلو را تحریک کند. اما علائم رفلاکس معده در کودکان 4 ساله و بزرگتر صرفا یک ترش کردن ساده نیست. از همین‌رو توصیه می‌شود، نشانه‌های زیر را در کودکان جدی بگیرید:

• امتناع از غذا خوردن
• مختل شدن روند وزن‌گیری کودک
• بدخلقی یا احساس سوزش معده بعد از غذا
• استفراغ بدون علت در ۶ ماهگی و بالاتر
• عدم انرژی کافی و بی‌حالی
• مشاهده خون در مدفوع
• سرفه‌های مزمن یا مشکلات تنفسی
• بوی بد دهان
• احساس مزه ترش در دهان

نشانه‌های رفلاکس معده در کودکان 6 ساله و بزرگتر چیست؟

این عارضه باید حتما پس از سن چهار سالگی و قبل از شروع هشت سالگی کودکان تشخیص داده شود. در غیر این صورت ممکن است حجم بالای اسید معده، عوارض جدی ایجاد کند. به همین دلیل باید نشانه‌های زیر را از علائم مهم رفلاکس معده در کودکان ۸ ساله و کمی کوچکتر دانست:

• حالت تهوع مکرر
• احساس درد معده هنگام دراز کشیدن
• مشکل در بلع
• احساس درد و سوزش در قفسه سینه (سوزش سردل)
• سرفه‌های مزمن
• خشکی گلو و خس‌خس سینه
• احساس گیر کردن غذا در گلو

بیشتر بدانید:چه غذاهایی برای رفلاکس معده خوب است؟

روش تشخیص رفلاکس معده در کودکان

پس از مشاهده علائم این عارضه می‌توانید به متخصص کودکان مراجعه کنید. پزشک پس از معاینه فیزیکی کودک، سوالاتی درباره نشانه‌های بیماری و مدت زمان شروع آن‌ها می‌پرسد. اگر شدت علائم رفلاکس معده در کودک زیاد باشد، پزشک اطفال بیمار را به دکتر فوق تخصص گوارش ارجاع می‌دهد. 

معمولا برای تشخیص و تایید نهایی این عارضه به جواب یک سری آزمایشات نیاز است که آن‌ها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

اسم تست	توضیحات
سونوگرافی	تشخیص تنگی پیلور در کودکان مبتلا به رفلاکس
آزمایش خون و ادرار	شناسایی یا رد سایر مشکلات مرتبط با علائم رفلاکس معده
پایش PH مری	اندازه‌گیری اسیدیته مری
اسکن اشعه ایکس	ارزیابی مشکلات گوارشی مانند انسداد
آندوسکوپی فوقانی	ارزیابی مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک و برداشتن نمونه بافت از این نواحی برای بررسی آزمایشگاهی
رادیوگرافی با باریم	بررسی ناهنجاری‌های مری و معده
مانومتری مری	اندازه‌گیری فشارهای عضلانی در داخل مری و ارزیابی اسفنکتر تحتانی آن

درمان رفلاکس معده کودکان

نوع درمان این عارضه در کودکان به شدت آن بستگی دارد. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

۱- درمان خانگی

بهترین درمان رفلاکس معده در کودکان را می‌توان شامل تغییر در سبک زندگی و تغذیه آن‌ها دانست. این تغییرات که در ادامه آن‌ها را ذکر می‌کنیم، به کاهش دفعات و شدت رفلاکس کمک می‌کنند و باعث بهبود وضعیت سلامت عمومی کودک می‌شوند:

• کودکان باید وعده‌های غذایی سبک بخورند.
• از غذا خوردن، ۲ الی سه ساعت قبل از خواب بپرهیزند.
• غذاهای تند، پرادویه، پرچرب و میوه یا سبزیجات اسیدی مصرف نکنند.
• مصرف نوشابه‌های گازدار برای کودکان محدود شود.
• سر کودکان هنگام خواب کمی بلندتر از تنه آن‌ها باشد.
• قبل از فعالیت ورزشی یا بازی‌های پر جنب‌وجوش به فرزند خردسال خود وعده غذایی مفصل ندهید.

۲- درمان دارویی

معمولا پزشک تلاش می‌کند تا با توصیه‌های لازم درباره تغییر سبک زندگی و تغذیه‌ای کودک به درمان این عارضه بپردازد. با این حال، اگر کودک از غذاخوردن امتناع بورزد یا روند وزن‌گیری او مختل شده باشد، درمان دارویی آغاز می‌شود. در چنین مواقعی، پزشک بسته به شدت رفلاکس معده، یکی از داروهای مسدودکننده اسید همچون سایمتیدین، فاموتیدین و امپرازول منیزیم را برای چند هفته یا چند ماه تجویز می‌کند. 

این داروها تا ۸۰ درصد می‌توانند رفلاکس معده در اطفال را درمان کنند و مانع از ایجاد عوارض جدی شوند. لازم به ذکر است، داروهای کنترل‌کننده اسید معده (آنتی‌اسیدها) باید حتما توسط پزشک تجویز شوند؛ بنابراین از مصرف خودسرانه آن‌ها برای کودکان بپرهیزید.

برای مطالعه بیشتر به مقاله بهترین دارو برای رفلاکس معده مراجعه کنید.

۳- عمل جراحی

زمانی از جراحی برای درمان رفلاکس معده کودکان استفاده می‌کنند که این عارضه مشکلات تنفسی ایجاد کرده باشد. در واقع، اگر رفلاکس معده اطفال با دارو و تغییر سبک زندگی برطرف نشود و علائمی همچون استفراغ، سرفه، ترشحات پشت حلق، بی‌قراری، بلع دشوار همچنان باقی بمانند و باعث بروز مشکلات تنفسی شوند، پزشک گزینه جراحی را پیشنهاد می‌دهد. 

جراح اطفال در طول جراحی با سفت کردن اسفنکتر تحتانی بین مری و معده، افزایش طول مری زیر دیافراگم و اصلاح زاویه بین مری و معده به درمان قطعی رفلاکس معده در بچه‌ها کمک می‌کند.

بیشتر بدانید:علت رفلاکس معده در پریودی چیست؟

درمان رفلاکس معده در کودکان در طب سنتی چگونه است؟

بهبود این عارضه در کودکان به کمک طب سنتی و گیاهان دارویی یک روش درمان مکمل است و باید همیشه پس از مشورت با پزشک مورد استفاده قرار بگیرد. اگر به دنبال درمان گیاهی رفلاکس معده در کودکان هستید، می‌توانید از گیاهان دارویی به شکل زیر استفاده کنید:

• دمنوش زنجبیل
• دمنوش بابونه
• دمنوش نعناع
• جویدن شیرین بیان

بیشتر بدانید:کدام دمنوش برای رفلاکس معده خوب است؟

روش‌های جلوگیری از رفلاکس معده در کودکان

شما با ایجاد تغییرات کوچک در سبک زندگی و تغذیه فرزند خردسال خود می‌توانید از بروز این عارضه در کودکان جلوگیری کنید. مهم‌ترین کارهایی که برای پیشگیری از رفلاکس معده کودکان باید انجام دهید، شامل موارد زیر می‌شوند:

• به جای تغذیه کودک با وعده‌های بزرگ، از وعده‌های کوچکتر و در فواصل زمانی کوتاه‌تر استفاده کنید.
• دقت کنید کودک هنگام غذا خوردن در وضعیت نشسته قرار بگیرد و بعد از غذا حداقل ۳۰ دقیقه همچنان بنشیند و دراز نکشد.
• از مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده، تند و اسیدی مانند مرکبات و گوجه‌فرنگی که تشدیدکننده رفلاکس معده هستند، برای کودکان بپرهیزید.
• کودک باید لباس‌های گشاد و راحت بپوشد تا فشاری بر شکم و دستگاه گوارش او وارد نشود.
• کودک را به انجام فعالیت بدنی ملایم بعد از غذا خوردن تشویق کنید. (این کار به هضم بهتر غذا کمک می‌کند.)
• چاقی کودکان می‌تواند رفلاکس معده آن‌ها را تشدید کند؛ بنابراین با رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم به حفظ وزن مناسب فرزندتان کمک کنید.

• دود سیگار تحریک‌کننده معده و مری است؛ بنابراین مانع قرار گرفتن کودک در محیط‌های پر از دود سیگار شوید.
• پس از مشورت با پزشک، غذاهای حساسیت‌زا را شناسایی و از رژیم غذایی کودک حذف کنید تا باعث تحریک رفلاکس معده نشوند.
• به جای نوشیدن مقدار زیادی مایعات هنگام غذا خوردن، کودک را تشویق کنید تا مایعات را بین وعده‌های غذایی مصرف کند.
• اگر کودک نوپای شما شیر می‌خورد، با تجویز پزشک باید از شیرهای مخصوص ضد رفلاکس استفاده کنید. (این محصولات غلیظ‌تر هستند و احتمال بازگشت آن‌ها به مری کمتر است.)

راهنمای مراجعه به پزشک

اگر کودک شما یک یا چند مورد از علائم رفلاکس معده را از خود نشان می‌دهد، باید فوری با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. تشخیص صحیح و درمان به موقع می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک کند و مانع از بروز عوارض جدی‌تر شود. 

برای این منظور می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص مانند دکتر متخصص اطفال یا پزشک فوق تخصص گوارش مشاوره بگیرید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین دکتر کودکان و تلفنی، متنی و تصویری نزد پزشک مورد نظر خود نوبت رزرو کنید.

سوالات متداول

منابع: msdmanuals | kidshealth