مننژیت چیست؟ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

مننژیت (Meningitis) به التهاب لایه‌های محافظ اطراف مغز و نخاع (مننژ) اطلاق می‌شود. مننژها حاوی اعصاب، عروق خونی و مایع محافظ (مایع مغزی-نخاعی) هستند و از مغز و نخاع در برابر آسیب محافظت می‌کنند. باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و مشکلات غیر عفونی می‌توانند باعث Meningitis شوند.

علائم مننژیت شامل تب، سردرد شدید، سفتی گردن، حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور است. اگر فکر می‌کنید Meningitis دارید، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید. چون این بیماری در بعضی موارد می‌تواند کشنده باشد. در این مقاله از مجله درمانکده تصمیم داریم علائم، دلایل و راه‌های درمان Meningitis را بررسی کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

انواع مننژیت

پزشکان این بیماری را با توجه به علت زمینه‌ای بروز آن یا مدت زمان بروز علائم به چند دسته مختلف تقسیم می‌کنند، از جمله:

• باکتریایی
• ویروسی
• قارچی
• انگلی (Meningitis ائوزینوفیلیک یا مننگوانسفالیت ائوزینوفیلیک)
• آمیبی اولیه (توسط آمیب نگلیریا فاولری ایجاد می‌شود.)
• آسپتیک ناشی از دارو (در موارد نادر، به دلیل مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و آنتی‌بیوتیک‌ها رخ می‌دهد.)
• مزمن (بیشتر از یک ماه طول می‌کشد.)
• حاد (Meningitis باکتریایی اغلب حاد است؛ به این معنی که علائم شدید هستند و به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند.)

علائم مننژیت

علائم اولیه بیماری مننژیت ممکن است شبیه آنفولانزا باشد و طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شود. علائم مننژیت در جدول زیر آورده شده است:

عوارض مننژیت مغزی

اکنون که با علائم مننژیت در کودکان و بزرگسالان آشنا شدید، باید در مورد عوارض این بیماری اطلاعات کسب کنید.  عوارض Meningitis می‌تواند شدید باشد. هر چقدر شما یا فرزندتان درمان بیماری را دیرتر شروع کنید، احتمال بروز مشکلات زیر بیشتر می‌شود:

• از دست دادن شنوایی
• مشکلات حافظه
• اختلالات یادگیری
• آسیب مغزی
• مشکل در راه رفتن
• تشنج
• نارسایی کلیه
• شوک
• مرگ

با اقدام به موقع، حتی افراد مبتلا به Meningitis شدید هم می‌توانند بهبود یابند.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده علائم زیر فورا به اورژانس مراجعه کنید:

• تب
• سردرد شدید که از بین نمی‌رود
• گیجی
• استفراغ
• سفتی گردن

بیماری Meningitis باکتریایی جدی است و در صورت درمان نشدن می‌تواند در عرض چند روز باعث مرگ شود. از سوی دیگر، تاخیر در درمان خطر آسیب دائمی مغز را افزایش می‌دهد.

همچنین اگر با فرد مبتلا به Meningitis تماس داشته‌اید، بهتر است با پزشک درباره این موضوع صحبت کنید. چون ممکن است برای جلوگیری از ابتلا به عفونت به مصرف دارو نیاز داشته باشید.

چه چیزی باعث مننژیت می شود؟

عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت این بیماری هستند. عفونت‌های باکتریایی و به ندرت عفونت‌های قارچی و انگلی هم می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. بیماری Meningitis ممکن است به دلایل غیر عفونی هم رخ دهد. از عوامل موثر در بروز این بیماری می‌توان به آلرژی دارویی، بعضی از انواع سرطان، بیماری‌های التهابی (مانند سارکوئیدوز و لوپوس)، جراحت سر و جراحی مغز اشاره کرد.

عوامل خطر ابتلا به بیماری

موارد زیر احتمال ابتلا به Meningitis را افزایش می‌دهند:

• نادیده گرفتن واکسیناسیون: خطر ابتلا به این بیماری در کسانی که برنامه واکسیناسیون توصیه‌شده را در دوران کودکی یا بزرگسالی تکمیل نکرده‌اند، بیشتر است.
• سن: در بیشتر موارد، مننژیت ویروسی در کودکان کمتر از پنج سال و Meningitis باکتریایی در افراد کمتر از ۲۰ سال رخ می‌دهد.
• زندگی در محیط‌های گروهی: دانشجویان ساکن در خوابگاه‌ها، پرسنل پایگاه‌های نظامی و کودکانی که در مراکز شبانه‌روزی به‌سر می‌برند در معرض خطر این بیماری هستند. چون شواهد در مورد روش انتقال مننژیت مغزی نشان می‌دهد باکتری این بیماری به سرعت از راه تنفس پخش می‌شود.
• بارداری: بارداری خطر عفونت ناشی از باکتری لیستریا و در نتیجه سقط جنین، مرده‌زایی یا زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. این باکتری ممکن است باعث Meningitis شود.
• ضعیف بودن سیستم ایمنی: ایدز، سوء مصرف الکل، دیابت، استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و سایر عواملی که بر سیستم ایمنی تاثیر می‌گذارند، خطر ابتلا به Meningitis را افزایش می‌دهند. برداشتن طحال هم می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به این بیماری مرتبط باشد. به همین دلیل، افراد بدون طحال باید واکسینه شوند.

روش تشخیص مننژیت

پزشک می‌تواند Meningitis را با بررسی سابقه پزشکی، معاینه بدنی و آزمایش‌های خاص تشخیص دهد. آزمایش‌های رایج برای تشخیص این بیماری عبارت‌اند از:

• کشت خون (برای شناسای میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا از جمله باکتری‎ها)
• سی‌تی اسکن و ام‌آرآی (MRI)
• پونکسیون کمری (بررسی مایع مغزی-نخاعی برای تشخیص قطعی Meningitis)

روش درمان عفونت مننژیت

درمان Meningitis به علت آن بستگی دارد. داروهایی که برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:

• آنتی‌بیوتیک‌ها
• ضد قارچ‌ها
• ضد ویروس‌ها
• کورتیکواستروئیدها مانند دگزامتازون یا پردنیزون (برای کاهش التهاب)
• داروهای مسکن

روش پیشگیری از مننژیت

باکتری‌ها یا ویروس‌های رایجی که در بروز Meningitis نقش دارند از طریق سرفه، عطسه، بوسیدن یا استفاده از وسایل مشترک پخش می‌شوند. بنابراین با رعایت نکات زیر می‌توانید از خود در برابر این بیماری محافظت کنید:

• دست‌هایتان را بشویید. شستن دست‌ها به جلوگیری از انتشار میکروب‌ها کمک می‌کند. به کودکان بیاموزید که دست‌های خود را مرتب (به‌خصوص قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی، وقت گذراندن در مکان‌های عمومی یا نوازش حیوانات) بشویند. به آن‌ها نشان دهید که چگونه باید این کار را انجام دهند.
• اصول بهداشتی را رعایت کنید. نوشیدنی، غذا، نی، ظروف غذاخوری، بالم لب یا مسواک خود را با دیگران به اشتراک نگذارید. به کودکان و نوجوانان هم آموزش دهید که از به اشتراک گذاشتن این موارد خودداری کنند.
• مراقب سلامتی خوب باشید. با استراحت کافی، ورزش منظم و پیروی از رژیم غذایی سالم، عملکرد سیستم ایمنی بدن‌تان را حفظ کنید.
• دهان خود را بپوشانید. زمانی که نیاز به سرفه یا عطسه دارید، حتما دهان و بینی خود را بپوشانید.
• اگر باردار هستید، مراقب غذای مصرفی خود باشید. خطر ابتلا به عفونت لیستریا را با پختن گوشت تا دمای ۱۶۵ درجه فارنهایت (۷۴ درجه سانتی‌گراد) کاهش دهید. همچنین از خوردن پنیرهای تهیه‌شده از شیر غیر پاستوریزه خودداری کنید.
• واکسن بزنید. امروزه واکسن‌های زیادی برای جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی که می‌توانند منجر به Meningitis شوند، وجود دارد. بعضی از آن‌ها فقط به گروه‌های سنی خاصی داده می‌شوند. با پزشک در مورد بهترین واکسن مننژیت مشورت کنید.

کلام پایانی

بیماری Meningitis اغلب توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود. اما باکتری‌ها، انگل‌ها، قارچ‌ها و عوامل غیر عفونی هم می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. گاهی‌اوقات این بیماری بدون درمان در عرض چند هفته بهبود می‌یابد. با این حال، در سایر موارد ممکن است باعث مرگ شود و به درمان فوری نیاز داشته باشد.

اگر مشکوک هستید که شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان به Meningitis مبتلا شده باشید، به دنبال درمان اورژانسی بروید. همچنین اگر در مورد علائم، عوارض یا راه درمان Meningitis به راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص مغز و اعصاب از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic, my.clevelandclinic