سوزش ادرار چیست؟ بررسی علت، علائم و روش درمان آن

سوزش ادرار یکی از مشکلات شایع مجاری ادراری است که در زنان، مردان و کودکان بر اثر عوامل مختلف بروز پیدا می‌کند. این عارضه که با ناراحتی و سوزش هنگام تخلیه ادرار همراه است، اگر شدید باشد باعث ایجاد درد در اطراف مجاری ادراری و مثانه می‌شود و ممکن است موجب بروز تکرر ادرار، تغییر بو یا رنگ ادرار و حتی تب شود. شناخت علل مختلف این مشکل و درمان مناسب آن برای بهبود کیفیت زندگی افراد بسیار مهم است. از همین‌رو توصیه می‌کنیم در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم سوزش ادرار به چه دلیل است، چه علائمی دارد و راه‌های درمان آن چیست.

سوزش ادرار چیست؟

ادرار دردناک یا سوزش‌ ادرار که در اصطلاح پزشکی به آن دیسوریا (Dysuria) می‌گویند، وضعیتی است که فرد هنگام دفع ادرار، احساس درد، سوزش یا ناراحتی دارد. احساس ناخوشایند ناشی از این عارضه معمولا در مجرای خروج ادرار یا اطراف ناحیه تناسلی ایجاد می‌شود. محل و منشا ایجاد دیسوریا در زنان و مردان متفاوت است. متخصصان معمولا این عارضه را در زنان شایع‌تر از مردان و در مردان مسن بیشتر از آقایان جوان می‌دانند. از آن جایی که دیسوریا می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری جدی و مشکل در دستگاه ادراری باشد، نباید دست کم گرفته شود.

علائم دیسوریا (Dysuria)

نشانه‌های این بیماری معمولا از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اغلب افراد دیسوریا را با سوزش و خارش هنگام دفع ادرار تجربه می‌کنند. از دیگر علائم سوزش ادرار می‌توان به احساس درد هنگام شروع تخلیه ادرار یا پس از اتمام آن اشاره کرد. متخصصان معمولا احساس سوزش در شروع ادرار را ناشی از عفونت‌های ادراری می‌دانند و معتقدند اگر سوزش پس از اتمام ادرار احساس شود، نشان‌دهنده بیماری در مثانه یا پروستات است.

لازم به ذکر است که در بیماری دیسوریا معمولا فرد دچار بی‌اختیاری ادرار نمی‌شود. با این حال، اگر علاوه بر درد و ناراحتی حین تخلیه ادرار، بی‌اختیاری را تجربه کردید، حتما به پزشک اطلاع دهید. همچنین اگر کنجکاوید بدانید، بهتر است برای درمان بی اختیاری ادرار چه بخوریم می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.

بیشتر بدانید: قرص فنازومکس

سوزش ادرار نشانه چیست؟

در جواب سوال پرتکرار «سوزش ادرار از چیست» باید بگوییم، عواملی مانند عفونت‌ها، التهابات و محرک‌ها باعث ایجاد دیسوریا می‌شوند. به طور کلی، دلایل زیادی وجود دارند که می‌توانند با ایجاد یکی از این عوامل باعث بروز ادرار دردناک شوند. اگر برای شما هم سوال پیش آمده سوزش ادرار از چی میتونه باشه، در ادامه علل ایجاد آن را بررسی می‌کنیم:

عفونت دستگاه ادراری (UTI)

علت بوی بد ادرار و احساس درد و ناراحتی هنگام ادرار کردن می‌تواند ناشی از عفونت ادراری باشد. ایجاد التهاب یا عفونت در بخش‌های مختلف مجاری ادراری مانند مجرای ادرار، مثانه، حالب‌ها و کلیه‌ها باعث احساس درد هنگام دفع ادرار می‌شود. زنان معمولا دیسوریا ناشی از عفونت ادراری را نسبت به مردان بیشتر تجربه می‌کنند.

عفونت‌های مقاربتی (STIs)

اگر به یکی از عفونت‌های مقاربتی مانند تبخال تناسلی، سوزاک و کلامیدیا مبتلا باشید، هنگام دفع ادرار بعد از رابطه جنسی، درد و سوزش احساس می‌کنید.

اورتریت

در اصطلاح پزشکی به التهاب مجرای ادرار، اورتریت می‌گویند. این عارضه به دلیل بروز عفونت توسط باکتری‌ها در مسیر انتقال ادرار از کلیه به خارج از بدن ایجاد می‌شود و دیسوریا از نشانه‌های اصلی آن به‌شمار می‌آید.

اوروپاتی انسدادی

زمانی که انسداد حالب‌ها، مجرای ادراری یا مثانه باعث برگشت ادرار به کلیه‌ها شود، اوروپاتی انسدادی رخ می‌دهد که معمولا با درد هنگام ادرار همراه است. 

سنگ کلیه

دیسوریا یکی از علائم شایع سنگ کلیه است. عملکرد مجرای ادراری به دلیل سنگ‌هایی که درون کلیه وجود دارند، دچار اختلال می‌شود. نتیجه این عارضه، تجربه درد و سوزش به عنوان اولین نشانه‌های بیماری هنگام دفع ادرار است.

مصرف برخی داروها

برخی از داروهای درمان‌کننده سرطان‌ها و بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند عوارضی همچون ادرار دردناک ایجاد کنند. اگر چنین داروهایی مصرف می‌کنید و هنگام دفع ادرار احساس سوزش دارید، حتما پزشک معالج خود را در جریان قرار دهید تا در صورت امکان داروی جایگزین تجویز شود.

بیشتر بدانید: داروهایی که باعث بی اختیاری ادرار میشود

محرک‌های بیرونی

گاهی‌اوقات دیسوریا ناشی از برخی فعالیت‌ها یا مصرف مواد بهداشتی است. صابون‌ها، مواد شوینده و لوسیون‌ها ممکن است به دلیل داشتن مواد شیمیایی قوی باعث سوزش ادرار در کودکان، زنان و مردان شوند. برخی متخصصان معتقدند، رنگ‌های موجود در شوینده‌های لباسشویی منجر به تحریک بافت واژن و ادرار دردناک می‌شوند. همچنین، فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری و سوارکاری برای مدت طولانی می‌توانند باعث ایجاد وضعیت دیسوریا در مردان و زنان شوند.

علت سوزش ادرار در زنان

تعداد زیادی از متخصصان معتقدند، عفونت ادراری علت سوزش ادرار در زنان است. اگر خانم‌ها بعد از اتمام ادرار دچار درد شوند، احتمالا درگیر التهاب مثانه شده‌اند. همچنین احساس علائم مرتبط با دیسوریا در زنان می‌تواند داخلی یا خارجی باشد. در صورتی که درد و ناراحتی بیرون از واژن احساس شود، پزشک به التهاب و تحریک پوست این ناحیه مشکوک می‌شود.

به طور کلی، می‌توان گفت این عارضه در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است، زیرا خانم‌ها مجرای ادراری کوتاه‌تری دارند و باکتری‌ها راحت‌تر به مثانه راه پیدا می‌کنند. علاوه بر تمامی دلایل سوزش ادرار که ممکن است بین زنان و مردان مشترک باشند و آن‌ها را در قسمت قبل عنوان کردیم، برخی شرایط و بیماری‌ها دلیل اصلی بروز این عارضه در خانم‌ها به‌شمار می‌آیند. این دلایل عبارت‌اند از:

• سیستیت (التهاب پوشش مثانه)
• عفونت قارچی یا باکتریایی واژن
• بیماری‌های مقاربتی
• اندومتریت
• رابطه جنسی
• التهاب مثانه و مجرای ادرار
• استفاده از اسپرم‌کش‌ها
• استفاده از دستمال توالت معطر
• تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی یا بارداری
• بیماری التهاب لگنی (PID)

علت سوزش ادرار در مردان

این عارضه در مردان اگر به دلیل عفونت دستگاه ادراری یا سایر عوامل مذکور که گاهی با خانم‌ها مشترک هستند، بروز پیدا نکند، بر اثر یکی از موارد زیر ایجاد می‌شود:

• پروستاتیت یا بزرگ شدن پروستات
• التهاب اپیدیدیم
• التهاب مجرای ادرار
• تنگی مجرای ادرار
• سندرم مثانه دردناک
• سنگ کلیه
• عفونت‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا

لازم به ذکر است، اگر سوزش در نوک مجرای ادرار مردان ایجاد شود، احتمالا مجرای ادرار ملتهب شده، اما علت سوزش بعد از تخلیه ادرار را می‌توان ناشی از التهاب مثانه یا پروستات دانست.

علت سوزش ادرار در کودکان

معمولا این عارضه در کودکان به دلیل التهاب مجاری ادرار یا مثانه ایجاد می‌شود. جالب است بدانید، عفونت ادراری شایع‌ترین دلیل شب ادراری کودکان به‌شمار می‌آید که معمولا بچه‌ها در چنین شرایطی درد زیر شکم، تکرر ادرار و دیسوریا را تجربه می‌کنند. دیگر عامل موثر در بروز دیسوریای کودکان را می‌توان شامل مواد شیمیایی دانست که بر اثر حساسیت پوست نسبت به پوشک، مواد شوینده یا دستمال‌های معطر ایجاد می‌شود. اگر کودک شما به دلیل درد و ناراحتی مرتبط با این عارضه ادرار نمی‌کند و نگران هستید، می‌توانید مقاله «ادرار نکردن کودک تا چند ساعت طبیعی است» را در درمانکده مطالعه کنید.

 سوزش ادرار همراه با خون نشانه چیست؟

زمانی که وضعیت دیسوریا با خون همراه شود، ممکن است نشان‌دهنده بیماری جدی در دستگاه ادراری همچون هماچوری باشد که تایید آن نیاز به بررسی دقیق پزشک دارد. از طرفی، شدت بالای عفونت و التهاب در مجاری ادراری، کلیه‌ها، مثانه و ضربه به ناحیه کمر یا شکم می‌تواند باعث دیسوریا همراه با خون شود. اگر تمایل دارید درباره اینکه خون در ادرار نشانه چیست، بیشتر بدانید می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در درمانکده مطالعه کنید.

سوزش ادرار و بارداری

سوزش ادرار در بارداری می‌تواند چند علت داشته باشد که شامل موارد زیر می‌شوند:

• عفونت ادراری: عفونت مجاری ادراری شایع‌ترین علت دیسوریا در دوران بارداری است که معمولا به دلیل افزایش حجم خون در کلیه‌ها و مثانه بروز پیدا می‌کند.
• تغییرات هورمونی: هورمون‌ها در دوران بارداری به سرعت در حال تغییر هستند که این موضوع باعث تحریک مثانه و بروز عارضه دیسوریا می‌شود. این نوع سوزش ادرار در هفته اول بارداری شایع است و معمولا نیاز به درمان پزشکی ندارد.
• رشد رحم: رحم مادر در دوران بارداری رشد می‌کند و باعث فشار آمدن به مثانه می‌شود؛ از همین‌رو برخی زنان باردار هنگام دفع ادرار دچار درد می‌شوند. این عارضه در سه ماهه دوم و سوم بارداری بسیار شایع است.

بیشتر بدانید: بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری کودکان

آیا سوزش ادرار در پریودی جدی است؟

این عارضه ممکن است در دوران پریودی نشانه‌ای از اندومتریوز باشد. اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی شبیه به داخل رحم، خارج از رحم رشد می‌کند. زمانی که این بافت غیر عادی روی مثانه یا مجرای ادرار برسد، باعث ناراحتی و ادرار دردناک مخصوصا موقع قاعدگی می‌شود. دیگر موارد احتمالی که ممکن است باعث دیسوریا در دوران پریودی شوند، شامل عفونت ادراری یا بیماری التهابی لگن هستند.

روش درمان سوزش ادرار

برای درمان سریع سوزش ادرار، مردان باید به دکتر اورولوژی و خانم‌ها به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. پزشک برای انتخاب نحوه درمان، ابتدا دلیل سوزش ادرار را تشخیص می‌دهد. معمولا برای عفونت ادراری آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند مترونیدازول تجویز می‌شود. 

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به کاهش التهاب و ادرار دردناک ناشی از سیستیت کمک می‌کنند. اگر بیماری زمینه‌ای باعث ایجاد ناراحتی در مثانه و پروستات شده باشد، در اسرع وقت باید اقدامات پزشکی صورت بگیرند. معمولا دکتر کلیه و مجاری ادرار همراه با داروی مناسب جهت درمان این عارضه، فنازوپریدین را که به قرص سوزش‌ ادرار معروف است، تجویز می‌کند تا بیمار در دوره درمان درد و ناراحتی کمتری را تجربه کند.

درمان خانگی دیسوریا چگونه است؟

علاوه بر درمان دارویی، می‌توان این عارضه را با برخی راه‌کارهای خانگی بهبود بخشید. اگر به دنبال جواب این سوال هستید که چگونه سوزش ادرار را از بین ببریم، به مطالبی که در ادامه عنوان می‌کنیم، توجه کنید.

درمان خانگی سوزش ادرار در زنان

رایج‌ترین روش‌های درمان خانگی دیسوریا در زنان شامل موارد زیر می‌‌شوند:

• عدم استفاده از صابون‌های تحریک‌کننده و اسپری‌های واژینال
• نگه نداشتن ادرار برای مدت طولانی
• نشستن در آب ولرم
• تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی
• پوشیدن لباس ریز نخی و گشاد برای رد شدن جریان هوا
• رعایت بهداشت قاعدگی و تعویض زودهنگام پدهای بهداشتی
• اجتناب از تمیز کردن ناحیه تناسلی از عقب به جلو
• به حداقل رساندن مصرف الکل، کافئین، غذاهای تند، نوشیدنی‌های گازدار و شیرین‌کننده‌های مصنوعی
• مصرف پروبیوتیک‌ها و آب نارگیل
• مصرف مایعات به اندازه کافی و ویتامین C

درمان خانگی سوزش ادرار در مردان

آقایان می‌توانند برای کاهش درد و ناراحتی ناشی از دیسوریا، آب فراوان بنوشند تا سموم و باکتری‌ها از بدن دفع شوند و از کمپرس گرم استفاده کنند. همچنین مصرف آب کرنبری به دلیل داشتن خاصیت ضد باکتریایی برای بهبود عفونت ادراری و علائم مرتبط آن با دیسوریا مفید است. از دیگر راه‌کارهای مفید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف دمنوش گیاهان دارویی مانند دمنوش بابونه، نعناع و زنجبیل
• نوشیدن آب فراوان و مصرف پروبیوتیک‌ها
• به حداقل رساندن مصرف کافئین، الکل و غذاهای تند
• دوش آب گرم یا نشستن در وان آب ولرم

راهنمای مراجعه به پزشک

سوزش ادرار یا دیسوریا یک وضعیت آزاردهنده و دردناک هنگام دفع ادرار است که می‌تواند در اغلب موارد نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد. از همین‌رو توصیه می‌شود با مشاهده علائم دیسوریا سریعا به پزشک مراجعه کنید. برای این منظور کافیست به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر نفرولوژی آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر نفرولوژی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید با دکتر اورولوژی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر اورولوژی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: webmd | healthline | medicalnewstoday