اسهال آبکی؛ از بررسی علت بروز تا معرفی بهترین دارو برای درمان آن

اسهال آبکی (liquid bowel movement) بیماری کوتاه‌مدتی است که در طی آن مدفوع قوام طبیعی خود را از دست می‌دهد. عوامل ویروسی و مسمومیت غذایی از رایج‌ترین دلایل اسهال آبکی در کودکان و بزرگسالان است. اگر در طی روز سه بار یا بیشتر مدفوع آبکی دفع می‌کنید، به اسهال مبتلا شده‌اید و باید تحت درمان قرار بگیرید. مطالعه این مقاله از مجله درمانکده اطلاعات بیشتری از اسهال آبکی در اختیار شما قرار می‌دهد.

علت بروز اسهال آبکی چیست؟

مدفوع آبکی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، از جمله عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا انگلی، مصرف برخی داروها، عوامل غذایی و شرایط پزشکی زمینه‌ای. همچنین، بعضی از بانوان به دلیل تغییرات هورمونی اسهال در پریودی را تجربه می‌کنند. در اینجا برخی از دیگر دلایل رایج را مطالعه می‌کنید:

گاستروانتریت (Gastroenteritis)

این یک عفونت دستگاه گوارش است که ویروس‌هایی مانند نوروویروس (norovirus)، روتاویروس (rotavirus)، باکتری‌هایی مانند سالمونلا (Salmonella) و E. coli و یا انگل‌ها آن را ایجاد می‌کنند. این عوامل بیماری‌زا باعث اسهال آبکی می‌شوند که اغلب همراه با علائم دیگری مانند گرفتگی عضلات شکم، حالت تهوع و استفراغ همراه است.

مسمومیت غذایی (Food poisoning)

غذا یا آب آلوده به باکتری‌هایی مانند کامپیلوباکتر ‌‌(Campylobacter)، سالمونلا (Salmonella) یا استافیلوکوک اورئوس (Staphylococcus aureus) زمینه را برای مدفوع آبکی و باکتریایی مهیا می‌کند.

اسهال مسافرتی

این حالت معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که افراد به مناطقی با شرایط بهداشتی ضعیف سفر و غذا یا آب آلوده مصرف می‌کنند. اغلب توسط باکتری‌هایی مانند اشریشیا کلی (E. coli)، کمپیلوباکتر و یا شیگلا (Shigella) ایجاد می‌شود.

داروها

برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند تعادل طبیعی باکتری‌ها را در روده‌ مختل کنند و به عنوان یک عارضه جانبی منجربه اسهال آبکی شوند.

سندرم روده تحریک پذیر (IBS)

این اختلال مزمن روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند علائمی مانند درد شکم، نفخ و اسهال و یبوست متناوب را ایجاد کند. برخی افراد مبتلا به IBS، مدفوع آبکی را به عنوان بخشی از علائم خود تجربه می‌کنند.

بیماری التهابی روده (IBD)

شرایطی مانند بیماری کرون (Crohn’s disease) و کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) می‌توانند باعث التهاب مزمن در دستگاه گوارش و اسهال آبکی شوند.

اختلالات سوء جذب

شرایطی مانند بیماری سلیاک (celiac disease)، عدم تحمل لاکتوز، یا برخی اختلالات لوزالمعده می‌توانند در جذب طبیعی مواد مغذی در روده اختلال ایجاد کنند و باعث مدفوع آبکی شوند.

اگر شما یا اطرفیان‌تان اسهال آبکی مداوم یا شدید را تجربه می‌کند، توصیه می‌شود برای ارزیابی و درمان مناسب به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

اسهال آبکی نوزاد نشانه چیست؟

دلایل اسهال در کودکان مشابه بزرگسالان است، اما چند عامل خاص وجود دارد که کودکان را بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌دهد:

• گاستروانتریت: عفونت‌های ویروسی، به ویژه روتاویروس (Rotavirus) و نورویروس (Norovirus)، از علل شایع اسهال در کودکان هستند. این ویروس‌ها به راحتی در مهدکودک‌ها، مدارس و سایر مکان‌هایی که کودکان جمع می‌شوند پخش می‌شوند و احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند.
• بیماری‌های ناشی از غذا: کودکان دارای سیستم ایمنی نابالغ و سیستم گوارشی کمتر توسعه‌یافته هستند. به همین دلیل آنها در برابر باکتری‌هایی مانند سالمونلا یا اشریشیا کلی (E. coli) آسیب‌پذیری بیشتری دارند. این باکتری‌ها می‌توانند غذا یا آب را آلوده کنند.
• عفونت‌های انگلی: انگل‌هایی مانند ژیاردیا (Giardia) یا کریپتوسپوریدیوم (Cryptosporidium) در منابع آب آلوده هستند و کودکان ممکن است در هنگام بازی یا در حین کاوش در محیط خود با این منابع تماس پیدا کنند.
• عدم رعایت بهداشت: کودکان، به‌ویژه نوزادان و کودکان نوپا، ممکن است عادات بهداشتی ضعیف‌تری داشته باشند. آنها با قرار دادن اشیا یا دست‌های آلوده در دهان، عامل بیماری را وارد دهان خود می‌کنند.
• ایمنی: کودکان ممکن است به طور کامل در برابر برخی از عفونت‌ها مصونیت نداشته باشند، که آنها را مستعد ابتلا به گاستروانتریت ویروسی یا باکتریایی می‌کند.
• تغذیه با شیشه شیر: شیشه‌های آلوده باکتری‌ها یا انگل‌های مضر را ایجاد می‌کنند و منجر به اسهال در نوزادان می‌شوند.

اطمینان از اینکه کودکان هنگام ابتلا به اسهال آبکی هیدراته می‌شوند، ضروری است، زیرا آنها بیشتر در معرض کم آبی هستند. محلول‌های آبرسانی که به طور خاص برای کودکان طراحی شده‌اند را می‌توان برای جبران مایعات و الکترولیت‌ها استفاده کرد. اگر اسهال ادامه یابد یا با علائم شدید همراه باشد، مهم است برای تشخیص و درمان مناسب با دکتر متخصص کودکان مشورت کنید.

چند نکته مهم درباره رنگ اسهال آبکی

رنگ مدفوع آبکی با توجه به علت زمینه‌ای و سایر عوامل می‌تواند متفاوت باشد:

• اسهال آبکی زرد رنگ یا قهوه‌ای روشن: اسهال آبکی که به رنگ زرد یا قهوه‌ای روشن است هنوز هم می‌تواند در موارد گاستروانتریت ویروسی یا باکتریایی رخ دهد، جایی که مدفوع به سرعت از روده‌ها عبور می‌کند و زمان کافی برای متابولیزه شدن کامل رنگدانه صفرا را نمی‌دهد.
• مدفوع آبکی شفاف: این اسهال نشان‌ می‌دهد که مدفوع داراری آب و الکترولیت‌ها است. این می‌تواند نشانه گاستروانتریت ویروسی باشد.
• اسهال آبکی سبز رنگ: این نوع اسهال می‌تواند به دلیل حرکت سریع مدفوع از طریق روده رخ دهد. در این شرایط با گاستروانتریت ناشی از باکتری یا انگل مواجه هستید. اسهال سبز همچنین می‌تواند در نتیجه مصرف برخی غذاها یا رنگ‌های غذایی باشد.
• مدفوع آبکی قرمز یا خونی: وجود خون در اسهال آبکی می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت جدی‌تری مانند بیماری التهابی روده، عفونت شدید یا خونریزی دستگاه گوارش باشد. اسهال خونی همیشه باید توسط دکتر متخصص گوارش ارزیابی شود.
• رنگ‌های دیگر: اسهال آبکی گاهی اوقات می‌تواند در رنگ‌های خاکستری، سیاه یا سفید ظاهر شود. مدفوع خاکستری یا کم رنگ می‌تواند علامت مشکلات تولید صفرا یا اختلال عملکرد کبد باشد. مدفوع سیاه و قیری رنگ نیز نشان‌دهنده خونریزی در قسمت فوقانی دستگاه گوارش است. مدفوع سفید یا سفالی رنگ می‌تواند نشانه انسداد مجاری صفراوی باشد.

  به خاطر داشته باشید که رنگ مدفوع به تنهایی ممکن است تشخیص قطعی را ارائه ندهد. در نظر گرفتن سایر علائم ضروری است. اگر در مورد رنگ یا قوام اسهال نگران هستید، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

راه‌کارهای درمان اسهال آبکی چیست؟

درمان اسهال آبکی به علت زمینه‌ای و شدت علائم بستگی دارد. در اینجا چند راه‌حل کلی وجود دارد که می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند:

تامین آب بدن

نگرانی اولیه در مورد این بیماری کاهش مایعات و الکترولیت‌های بدن است که می‌تواند منجربه کم‌آبی بدن شود. جایگزین کردن این مایعات از دست‌رفته با نوشیدن مقدار زیادی آب، محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS) یا مایعات سبک بسیار مهم است. ORS به ویژه مفید است؛ زیرا دارای تعادل مناسب الکترولیت‌ها است.

داروها

داروهای بدون نسخه مانند لوپرامید (Imodium) می‌توانند به کاهش دفعات اسهال و تسکین علائم آن کمک کنند. با این حال، مهم است جهت دریافت بهترین دارو برای اسهال آبکی با دکتر گوارش مشورت کنید، به خصوص در هنگام درمان کودکان، زیرا ممکن است نیازهای متفاوتی داشته باشند. اگر طرفدار درمان‌های خانگی و طبیعی هستید، می‌توانید برای تسکین دل درد، یکی از اصلی‌ترین علائم اسهال، مقاله «درمان خانگی دل پیچه بزرگسالان» را در وب‌سایت درمانکده مطالعه کنید.

اصلاح رژیم غذایی

اجتناب از برخی غذاها می‌تواند به کنترل و درمان اسهال آبکی کمک کند. توصیه می‌شود به طور موقت از غذاهای پرفیبر، غذاهای چرب یا تند، کافئین، الکل و محصولات لبنی اجتناب کنید، زیرا می‌توانند ضمن تشدید علائم، باعث بروز اسهال چرب شوند. در عوض، غذاهای ملایم مانند برنج، موز، نان تست و سیب زمینی آب پز را انتخاب کنید که هضم ساده‌ای دارند.

پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که می‌توانند به بازگرداندن تعادل طبیعی وضعیت روده کمک کنند. آنها ممکن است در کاهش مدت و شدت اسهال موثر باشند. مکمل‌های پروبیوتیک یا غذاهایی مانند ماست را می‌توان مصرف کرد، اما توصیه می‌شود قبل از شروع هرگونه مکمل با پزشک متخصص مشورت کنید.

آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد انگلی

اگر علت اسهال آبکی عفونت باکتریایی یا انگلی باشد، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضد‌انگلی تجویز کند. با این حال، این داروها معمولا برای گاستروانتریت ویروسی استفاده نمی‌شوند.

استراحت و مراقبت از خود

استراحت کافی برای بازیابی بدن ضروری است. اجتناب از فعالیت‌هایی که ممکن است علائم را تشدید کند یا عفونت را گسترش دهد، مهم است. رعایت بهداشت، مانند شستن کامل و مکرر دست‌ها نیز می‌تواند به جلوگیری از گسترش علل عفونی اسهال آبکی کمک کند.

اگر مدفوع آبکی شدید باشد و بیش از چند روز ادامه پیدا کند یا با علائم نگران‌کننده‌ای مانند تب بالا، مدفوع خونی، درد شدید شکم یا علائم کم آبی همراه باشد، بسیار مهم است که برای ارزیابی و درمان به پزشک مراجعه کنید.

اسهال آبکی در چند خط

مدفوع آبکی در کودکان و بزرگسالان می‌تواند دلیل باکتریایی یا ویروسی داشته باشد. این بیماری بدن را در خطر کم‌آبی قرار می‌دهد، به همین دلیل در کنار مراقبت‌های خانگی لازم است با دکتر گوارش آنلاین از طریق سایت درمانکده مشورت کنید. همچنین، می‌توانید با خواندن مقاله «برای اسهال چی خوبه» در وب‌سایت درمانکده با روش درمان این عارضه در طب سنتی آشنا شوید.

چند سوال درباره اسهال آبکی