ولولوس معده و انواع پیچیده آن؛ آیا پیچ خوردگی معده درمان می‌شود؟

ولولوس معده (Gastric volvulus) یک بیماری نسبتا نادر است که در آن معده در امتداد محور بلند یا کوتاه خود حدود 180 درجه می‌چرخد و باعث انسداد می‌شود. از همین‌رو به آن پیچ خوردگی معده هم می‌گویند.

بیماری ولولوس معده علائمی مشابه با معده درد دارد که معمولا به 2 صورت حاد (ناگهانی) و مزمن (در طول زمان) ظاهر می‌شوند. در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع پیچ خوردگی معده ممکن است این بیماری بالقوه به آسیب ایسکمیک تبدیل شود. 

بیشتر بدانید: درمان سوزش معده چیست؟

اما خوشبختانه ولولوس معده یک بیماری نادر است و در 80 تا 90 موارد بزرگسالان پس از 50 سالگی به آن مبتلا می‌شوند. اگر شما هم کنجکاو شده‌اید در مورد این بیماری بیشتر بدانید تا انتهای مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا علائم، علت و روش تشخیص آن را بررسی کنیم.

بیشتر بخوانید: شناخت بیشتر از آناتومی معده

ولولوس معده چیست؟

ولولوس معده (Gastric volvulus) یا پیچ خوردگی معده یک حالت پاتولوژیک نادر است که در آن معده به دور محور خودش می‌چرخد. در این صورت خروجی معده مسدود خواهد شد و مواد غذایی هضم شده نمی‌توانند وارد روده شوند. 

بیشتر بدانید: درمان زخم معده چقدر طول می‌کشد؟

فرد مبتلا به پیچ خوردگی در معده اغلب با علائمی مشابه دل درد (نفخ و احساس سیری زودهنگام) مواجه می‌شود. درواقع چرخش معده زمانی اتفاق می‌افتد که انحنای بیشتر معده به سمت بالا و انحنای کمتر در قسمت دمی آن ایجاد شود.

بیشتر بدانید: درمان درد بالای معده چیست؟

بیشتر بدانید: داروی رفلاکس معده چیست؟

خوب است بدانید که ولولوس معده (Gastric volvulus) با برخی آزمایشات خون قابل تشخیص است. بنابراین با استفاده از خدمات درمانکده مانند انجام آزمایش در منزل خطرات ناشی از آن را کاهش دهید.

بیشتر بخوانید: بوتاکس معده چیست؟

آشنایی با انواع پیچ خوردگی معده

این عارضه به دو شکل زیر دیافراگمی (یک سوم) یا بالای دیافراگم (دو سوم) دسته‌بندی می‌شود و بر اساس محور چرخش دارای انواع مختلف زیر است:

چرخش معده ارگانواکسیال (Organoaxial gastric volvulus)

در این حالت معده در طول خود می‌چرخد. همچنین شایع‌ترین نوع مرتبط با خفه شدن خون در معده است. این نوع ولولوس 60 درصد از کل موارد پیچ خوردگی معده را به خود اختصاص می‌دهد.

بیشتر بدانید: درمان زخم معده چقدر طول می‌کشد؟

ولولوس معده مزانترواکسیال (Mesenteroaxial gastric volvulus)

در این حالت معده کاملا وارونه می‌شود و پشت آن رو به جلو است. ولولوس مزانتر واکسیال معده معمولا منجر به انسداد جریان خون نمی‌شود اما شرایط مزمن پیچ خوردگی معده را ایجاد می‌کند. این نوع ولولوس 30 درصد از کل پیچ خوردگی معده را شامل می‌شود.

بیشتر بدانید: عوارض باندینگ معده چیست؟

پیچ‌خوردگی ترکیبی معده (Combined type)

این نوع ولولوس بسیار نادر است که از ترکیب چرخش ارگانواکسی و مزانتریکواکسیال ایجاد می‌شود.

ولولوس حاد معده (Acute gastric volvulus)

این عارضه به صورت ناگهانی رخ می‎دهد و یک وضعیت اورژانسی است که حتما نیاز به جراحی پیدا می‌کند. زیرا پزشک به‌دلیل ایجاد پیچ خوردگی نمی‌تواند لوله آندوسکوپی را وارد معده کند.

بیشتر بخوانید: علت سوزش معده

علت بروز ولولوس معده (Gastric volvulus)

دلیل اصلی ایجاد پیچ خوردگی در معده نامشخص است اما می‌توان برخی عوامل خطرزا را عامل مهمی در بروز این عارضه دانست. آن‌ها عبارتند از:

• تغییر موقعیت معده: در برخی افراد معده به‌دلیل وجود خلا در شکم یا جابه‌جایی موقعیت درونی شکم به دور محور خود می‌چرخد.
• ضعف عضلات شکم: معده هنگام تجزیه غذا برای هضم دچار انقباضات مختلفی می‌شود. این انقباضات می‌توانند عضلات معده را جابه‌جا کنند. اما اندام‌های دیگر در نزدیکی معده مانع از آن خواهند شد. عضلات نگهدارنده معده در جای خود دارای درجه‌ای از انعطاف‌پذیری هستند که اگر به اندازه مافی سفت نباشند باعث پیچ خوردگی معده می‌شود.
• رژیم غذایی: مصرف غذاهای سنگین در حجم بسیار زیاد باعث پر شدن غیرمعمول معده می‌شود و در بلند مدت می‌تواند عامل ولولوس معده باشد.

بیشتر بدانید: درمان معده درد چیست؟

• عوارض جراحی شکم: برخی افراد پس زایمان، جراحی‌های شکمی یا جراحی ناف دچار این وضعیت می‌شوند.
• شرایط پزشکی: برخی بیماری‌ها مانند سیاه‌سرفه، کیست هیداتیک، آمیلوئیدوز، تومورهای شکمی و بیماری‌های مرتبط با عضلات یا عصب‌های شکم دلیل ایجاد پیچ خوردگی معده به‌شمار می‌آیند.

بیشتر بدانید:تنگی پیلور چیست؟

نقایص ایجادکننده پیچ خوردگی معده کدامند؟

آن‌ها عبارتند از:

• نقص دیافراگم
• نقص رباط‌های معده
• فقدان طحال یا عملکرد ضعیف آن (در این صورت اندام‌های مجاور معده از نگه داشتن آن در جای خود غافل می‌شوند.)

بیشتر بخوانید: فلج معده چیست؟

نشانه‌های پیچ خوردگی معده چیست؟

علائم ولولوس معده (Gastric volvulus) بسته به درجه چرخش آن متفاوت است. شایع‌ترین نشانه‌های پیچ خوردگی در معده شامل موارد زیر است:

1. سکسه
2. تورم شکم
3. سوءهاضمه
4. استفراغ خونی
5. گرفتگی شکمی
6. سنگینی در شکم
7. احساس نفخ و گاز در شکم
8. درد شکم در ربع فوقانی، میانی یا سمت چپ
9. خستگی و ضعف عمومی ناشی از اختلال در جذب مواد غذایی
10. درد شدید قفسه سینه متمایل به شانه، گردن، بازو یا پشت در سمت چپ

روش تشخیص ولولوس معده (Gastric volvulus)

بیماران اغلب با معده درد حاد یا مزمن به اورژانس مراجعه می‌کنند. متخصص گوارش پس از گرفتن شرح حال کامل بیماری، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. شرایط پزشکی زیادی وجود دارد که درد معده از علائمی اصلی آن‌ها محسوب می‌شود. از همین‌رو پزشک قبل از تشخیص پیچ خوردگی معده ابتدا باید آن‌ها را رد کند. 

موارد پزشکی که به تشخیص پیچ‌خوردگی در معده کمک می‌کنند شامل موارد زیر هستند:

• آندوسکوپی: در این روش به کمک یک دستگاه آندوسکوپ شامل لوله انعطاف‌پذیر و دوربین از داخل دستگاه گوارش و محل پیچ خوردگی معده تصاویر واضحی جهت ارزیابی ثبت می‌شود.
• آزمایش تنفسی هلیکوباکتر پیلوری: این آزمایش برای تشخیص وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری یکی از عوامل موثر در بروز ولولوس معده صورت می‌گیرد.
• رادیولوژی: در این روش به کمک اشعه ایکس از داخل شکم تصویری جهت ارزیابی دقیق‌تر گرفته می‌شود.
• آزمایش خون: بررسی سطح هموسیستئین، آهن و ویتامین B12 می‌تواند یک روش درست برای تشخیص پیچ خوردگی معده باشد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن): برای تشخیص و تایید ولولوس معده انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم سردی معده

درمان ولولوس یا پیچ خوردگی معده

برای درمان این عارضه پزشک ابتدا بررسی می‌کند که پیچ خوردگی معده از نوع حاد یا مزمن است. اگر بیماری ولولوس معده از نوع حاد باشد آن را یک اورژانس پزشکی می‌دانند و در اسرع وقت با جراحی برای درمان اقدام خواهند کرد. 

در زیر با روش‌های انتخابی برای درمان ولولوس معده بیشتر آشنا می‌شوید:

1. درمان دارویی

دارودرمانی بیماری ولولوس معده به شکل زیر است:

• داروهای ضداسید مانند پمپ پروتون (امپرازول/Omeprazole)
• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن/Ibuprofen
• داروهای ضداسترس و اضطراب مانند آنتی‌دپرسانت‌/Antidepressant

بیشتر بخوانید: علائم خونریزی معده

2. جراحی ولولوس در معده

از رایج‌ترین روش‌های درمانی این بیماری باید به ترمیم جراحی ساختارهای معده با هدف حفظ آن در محل اشاره کرد. اگر پیچ‌خوردگی شدت زیادی داشته باشد پزشک از گزینه جراحی استفاده می‌کند. این روش به شکل زیر انجام می‌شود:

• پرده‌سازی
• تغییر موقعیت معده
• جایگزینی قسمتی از معده با بافت سالم

جراحی معمولی با ایجاد برش‌های کوچک در حفره شکم و قرار دادن ابزارهای باریک انجام می‌شود. به این روش جراحی لاپاراسکوپی می‌گویند که از مزایای آن کاهش زمان بهبودی است.

3. جااندازی آندوسکوپی

افرادی که کاندیدای خوبی برای جراحی نیستند توسط روش جااندازی آندوسکوپی مورد درمان بیماری ولولوس معده قرار می‌گیرند. از این روش برای به حداقل رساندن تروما و عوارض جراحی استفاده می‌شود. در روش جااندازی آندوسکوپی یک آندوسکوپ درون دهان و خارج از نقطه ولولوس وارد معده خواهد شد. بدین شکل معده را در موقعیت صحیح خود می‌چرخانند.

رژیم غذایی موثر برای پیچ خوردگی معده

رعایت موارد زیر قبل و بعد از جراحی برای بهبودی و تسکین علائم ولولوس معده مفید هستند:

1. نوشیدن آب به مقدار فراوان
2. خوردن غذا در وعده‌های کوچک
3. اجتناب از خوردن غذاهای فیبردار
4. پرهیز از خوردن غذاهای چرب، سرخ شده و تند

بیشتر بخوانید: متاپلازی معده چیست؟

نتیجه ولولوس معده (Gastric volvulus)

پیچ خوردگی معده در صورت عدم درمان یک بیماری جدی است. اگر علائم مکرر این بیماری مانند درد شکمی غیرقابل توضیح دارید در اسرع وقت با مشاور تلفنی متخصص گوارش مشورت کنید. تشخیص و درمان به‌موقع بیماری ولولوس معده باعث افزایش احتمال موفقیت در درمان آن خواهد شد. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده ضمن معرفی علائم اصلی بیماری شما را با انواع و روش تشخیص آن آشنا کردیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: belmarrahealth | epmonthly