رنگ ادرار نشانه چیست؟ + علت تغییر رنگ ادرار

رنگ ادرار یکی از نشانه‌های مهمی است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامت بدن ارائه دهد. ادرار به عنوان یکی از راه‌های دفع مواد زائد از بدن، می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند مواد غذایی، داروها، مایعات و حتی بیماری‌ها دچار تغییر رنگ شود. هر تغییری در رنگ ادرار ممکن است نشان‌دهنده وضعیت خاصی در بدن باشد. آگاهی از علت تغییرات رنگ ادرار و توجه به آن‌ها می‌تواند به پیشگیری از بروز مشکلات جدی در سلامتی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا در مورد رنگ طبیعی و غیر طبیعی ادرار بیشتر صحبت کنیم.

رنگ طبیعی ادرار چگونه است؟

رنگ ادرار طبیعی معمولا زرد کمرنگ تا شفاف است. این رنگ، عملکرد صحیح کلیه‌ها و هیدراته بودن بدن را نشان می‌دهد. علت زردی ادرار ناشی از وجود ماده‌ای به نام یوروکروم (Urochrome) است که از تجزیه هموگلوبین در خون به وجود می‌آید. هر چقدر بدن شما آب بیشتری دریافت کند، ادرار رقیق‌تر و روشن‌تر می‌شود. در نتیجه، ادرار زرد کمرنگ یا شفاف نشانه سلامت و تعادل مایعات بدن است. اگر تغییر رنگ ادرارتان بدون علت واضحی ایجاد شده در مورد آن با بهترین پزشک متخصص کلیه مشورت کنید. چرا که در برخی موارد، این مشکل به دلیل بیماری زمینه‌ای جدی ایجاد می‌شود و به درمان پزشکی نیاز دارد.

بیشتر بدانید: مثانه بیش فعال

علت تغییر رنگ ادرار چیست؟

عوامل متعددی می‌توانند باعث این عارضه شوند. برخی از آن‌ها مانند مصرف بعضی داروها و مواد غذایی خاص موقتی و بی‌خطر هستند. در حالی که اگر این تغییر رنگ به دلیل عوامل دیگر همچون عفونت‌ها، آسیب‌ها یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود، خطرناک است و نیاز به مداخله پزشکی دارد. 

در ادامه شما را با انواع رنگ‌های ادرار و علت ایجاد آن‌ها آشنا می‌کنیم:

ادرار زرد پررنگ

اگر برای شما هم سوال پیش آمده که رنگ زرد پررنگ ادرار نشانه چیست، باید بگوییم ادرار تیره‌تر از حالت عادی نشان‌دهنده از دست دادن آب بدن است. زمانی که فرد آب کافی نمی‌نوشد، ترکیبات موجود در ادرار غلیظ می‌شوند و این امر منجر به ایجاد ادرار زرد پررنگ خواهد شد.

ادرار قرمز یا صورتی

مشاهده ادرار قرمز یا صورتی کمی نگران‌کننده است و می‌تواند بر اثر دلایل زیر ایجاد شود:

• آسیب شدید به عضلات
• مصرف مواد غذایی خاص نظیر چغندر قرمز، توت سیاه و ریواس
• برخی داروها نظیر ریفامپین (Rifadin)، فنازوپیریدین (Pyridium) و ملین‌های حاوی سنا (نوعی گیاه)
• ورود خون به ادرار در اثر جراحت، انسداد مجاری ادراری، عفونت، بیماری کلیوی، پروستات بزرگ خوش‌خیم و یا سرطان
• مسمومیت با سرب یا جیوه

بیشتر بدانید: سوزش ادرار

ادرار بی‌رنگ

منظور از ادرار بی‌رنگ همان ادرار بسیار شفاف یا به رنگ آب است. این سوال که ادرار به رنگ آب نشانه چیست از سمت افراد زیادی مطرح می‌شود. متخصصان اغلب، ادرار بی‌رنگ را نشانه مصرف بیش از حد آب می‌دانند که باعث دفع الکترولیت‌های ضروری بدن شده است. از طرفی، می‌توان این تغییر رنگ را ناشی از مصرف برخی داروها و مواد غذایی دانست. اگر ادرار به رنگ آب شما بر اثر دلایل مذکور ایجاد نشده، بهتر است به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این عارضه می‌تواند در برخی مواقع نشان‌دهنده کمبود مواد مغذی و مشکلاتی در سلامتی باشد.

ادرار نارنجی

ادرار نارنجی در اثر مصرف داروهای زیر به وجود می‌آید:

• ریفامپین
• فنازوپیریدین
• مسهل‌ها
• سولفاسالازین (Azulfidine)
• برخی داروهای شیمی‌درمانی

گاهی‌اوقات، ادرار نارنجی به دلیل کم‌آبی بدن ایجاد می‌شود. با این حال، برخی بیماری‌ها در تغییر رنگ ادرار به نارنجی موثر هستند و این عارضه نباید دست کم گرفته شود. ادرار نارنجی می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات کبد و مجاری صفراوی باشد؛ مخصوصا زمانی که مدفوع بی‌رنگ شده است. اگر برای بیماری کبدی تحت معالجه هستید و رنگ ادرارتان به تازگی تغییر کرده با پزشک کلیه خود در مورد آن گفتگو کنید.

ادرار آبی یا سبز

به طور کلی، مشاهده ادرار به صورت سبز یا آبی نگران‌کننده نیست. این تغییر رنگ اغلب به دلیل موارد زیر اتفاق می‌افتد:

• رنگ‌های غذایی: در جواب افرادی که می‌پرسند رنگ ادرار فسفری نشانه چیست، باید به برخی مواد موجود در غذاها اشاره کنیم که باعث تبدیل ادرار زرد به فسفری می‌شوند. 
• رنگ‌های خوراکی: رنگ‌های مورد استفاده در تصویربرداری از مثانه و کلیه‌ها باعث مشاهده ادرار به شکل آبی می‌شوند.
• داروها: برخی داروها و مکمل‌های خاص نظیر ایندومتاسین ، آمی تریپتیلین، پروپوفول و بعضی مولتی‌ویتامین‌ها رنگ ادرار را به سبز یا آبی تغییر می‌دهند.

در موارد نادر، ادرار آبی یا سبز در اثر عوامل زیر به وجود می‌آید:

• عفونت مجاری ادراری ناشی از باکتری سودوموناس
• هیپرکلسمی خانوادگی خوش‌خیم (یک بیماری ارثی نادر)

بیشتر بدانید: علت زیاد دستشویی رفتن و ادرار مکرر چیست؟

ادرار قهوه‌ای

این تغییر رنگ در اثر علل زیر به وجود می‌آید:

• مواد غذایی خاص نظیر باقالی، صمغ‌ها، آلوئه‌ورا و ریواس
• برخی داروهای خاص نظیر پریماکین، کلروکین، نیتروفورانتوئین (Macrobid)، مترونیدازول (Flagyl)، متوکاربامول (Robaxin)، مسهل‌های حاوی کاسکارا و سنا
• عفونت‌های مجاری ادراری و اختلالات کبدی و کلیوی
• آسیب شدید به عضلات مجاری ادراری و کلیه‌ها در اثر ورزش سنگین

بیشتر بدانید: سرطان کلیه

ادرار سفید

یکی از سوالات پرتکراری که اغلب افراد به‌ویژه خانم‌ها می‌پرسند، این است که رنگ ادرار سفید نشانه چیست. مهم‌ترین دلایل تغییر ادرار زرد شفاف به سفید را می‌توان ناشی از التهاب و عفونت واژن، حالب‌ها، کلیه‌ها و مجاری ادراری دانست. برخی زنان در دوران بارداری ممکن است متوجه تغییر رنگ ادرار خود از زرد کمرنگ به سفید مات و غیر شفاف شوند که جای نگرانی ندارد. با این حال، اگر در دوران حاملگی رنگ ادرارتان کاملا سفید است، حتما به پزشک اطلاع دهید. چرا که می‌تواند نشان‌دهنده عفونت مجاری ادراری یا سنگ کلیه باشد.

بیشتر بدانید: انواع بوی ادرار نشانه چیست؟

دلیل تغییر رنگ ادرار کودکان چیست؟

این عارضه در کودکان معمولا به دلیل عفونت ادراری ایجاد می‌شود که در موارد شدید، ادرار به رنگ صورتی در می‌آید و بوی بدی دارد. اگر در پوشک کودک خود متوجه لکه‌های ادرار نارنجی شدید، علت آن کم‌آبی بدن فرزندتان است. این مشکل باید با افزایش آب و شیر مادر برطرف شود. در غیر این صورت حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید.

چه زمانی باید برای درمان تغییر رنگ ادرار اقدام کنیم؟

اگر این عارضه بدون دلیل مشخصی، مثلا مصرف دارو، ماده غذایی خاص یا کم‌آبی بدن، ایجاد شده باشد باید با پزشک اورولوژی مشورت کنید. برخی از علل تغییر رنگ‌ادرار بی‌خطر هستند، در حالی که بعضی دلایل دیگر به بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط می‌شوند و باید حتما توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار بگیرند. 

مراجعه به پزشک زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که ادرار خونی داشته باشید. اگر رنگ ادرارتان به قهوه‌ای تیره تبدیل شده و همزمان مدفوع بی‌رنگ دارید یا در پوست و چشم خود احساس زردی می‌کنید، حتما نزد پزشک متخصص مجاری ادراری و کلیه نوبت بگیرید.

بیشتر بدانید: التهاب مثانه

عوامل خطر موثر بر تغییر رنگ ادرار

علاوه بر مواد غذایی و داروها، برخی فاکتورها شما را در معرض بیماری‌هایی قرار می‌دهند که باعث تغییر رنگ ادرار همچون ادرار خونی می‌شوند. این فاکتورها شامل موارد زیر هستند:

• سن: تومورهای کلیه و مثانه که معمولا در افراد مسن دیده می‌شوند، یکی از مهم‌ترین عوامل ادرار خونی به‌شمار می‌آیند. همچنین، بزرگی پروستات در مردان بالای ۵۰ سال باعث دفع ادرار همراه با خون می‌شود.
• سابقه خانوادگی: وجود سابقه سنگ کلیه و بیماری کلیوی احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهد.
• ورزش سنگین: افرادی که به طور سنگین ورزش می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند. این مشکل در تعداد زیادی از دوندگان حرفه‌ای و افرادی که به دلیل ورزش سنگین دچار آسیب به عضلات ناحیه تناسلی شده‌اند، دیده می‌شود.

بیشتر بدانید: علت کم شدن ادرار در زنان

پزشک چگونه علت تغییر رنگ ادرار را تشخیص می‌دهد؟

پزشک ابتدا شرح حال کاملی از تاریخچه پزشکی شما میگیرد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. سپس سوالاتی مانند اینکه چه مدت تغییر رنگ ادرار داشته‌اید؟ آیا ادرار شما بوی غیر عادی دارد؟ آیا در ادرار خود خون مشاهده کرده‌اید؟ پرسیده می‌شوند. در نهایت برای تشخیص دقیق علت این عارضه به نتیجه آزمایشات تکمیلی نیاز است که آن‌ها را در جدول زیر معرفی می‌کنیم:

نوع آزمایش	توضیحات
آزمایش خون	بررسی سطح کراتینین، نیتروژن اوره خون، آنزیم‌های کبدی و بیماری دیابت
آزمایش ادرار	بررسی وجود گلبول‌های قرمز، سطوح بالای پروتئین، مواد معدنی دفع‌شده در ادرار و باکتری‌های عامل عفونت
سونوگرافی از کلیه یا مثانه	بررسی وضعیت سلامت اندام‌های داخلی بدن
سی‌تی اسکن شکم و لگن	در صورت مشکوک بودن به وجود سنگ‌های مجاری ادراری

درمان تغییر رنگ ادرار

درمان این مشکل به علت اصلی بروز آن بستگی دارد. اگر نوعی عارضه جانبی بر اثر خوردن داروی خاصی باشد، پزشک از قبل به شما اطلاع می‌دهد یا در صورت نیاز، داروی دیگری را جایگزین می‌کند. زمانی که به دلیل مصرف برخی مواد غذایی یا کم‌آبی شدید دچار این مشکل شده باشید، می‌توانید با تغییر رژیم غذایی و نوشیدن مایعات بیشتر آن را به راحتی برطرف کنید. با این حال، زمانی که تغییر رنگ ادرار ناشی از عوامل مذکور نباشد و خطر وجود بیماری زمینه‌ای وجود داشته باشد، پزشک سریعا برنامه درمانی ارائه می‌دهد و داروی مناسب تجویز می‌کند.

بیشتر بدانید: درمان خانگی بی اختیاری ادرار در زنان

راهنمای مراجعه به پزشک

تغییر رنگ ادرار همیشه جای نگرانی ندارد؛ زیرا این مشکل می‌تواند به دلیل مصرف مواد غذایی خاص مثل چغندر، برخی داروها یا کم‌آبی بدن ایجاد شود. با این حال، اگر ادرار شما بر اثر عوامل مذکور دچار تغییر رنگ نشده، باید حتما به متخصص اورولوژی مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است این مشکل به دلیل بیماری‌های جدی مانند مشکلات کبدی یا کلیوی بروز پیدا کرده باشد. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل شما را با انواع رنگ‌های ادرار و علت ایجاد آن‌ها آشنا کردیم. شما می‌توانید برای پرسیدن سوالات بیشتر به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر اورولوژی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر اورولوژی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic | healthline | medicalnewstoday