علت تکرر ادرار چیست؟ + بررسی علائم و راه‌کارهای درمانی

تکرر ادرار به معنای نیاز به تخلیه ادرار بیشتر از حد معمول است. این مشکل می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، چرخه خواب را قطع کند یا نشانه‌ای از یک بیماری اساسی باشد. به همین دلیل مشخص شدن علت تکرر ادرار بسیار مهم و حیاتی است. در واقع، شناسایی زودهنگام دلایل تکرر ادرار می‌تواند منجر به درمان به موقع، موثر و جلوگیری از ایجاد عوارض جدی شود. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا بررسی کنیم علت ادرار زیاد چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد.

تکرر ادرار به چه معنی است؟

اگر کنجکاوید بدانید ادرار زیاد نشانه چیست، ابتدا باید با مفهوم این عارضه آشنا شوید. تکرر ادرار به معنی نیاز مکرر به دفع ادرار است و می‌تواند باعث شود فرد در طول روز یا شب دفعات زیادی به دستشویی برود. اغلب افراد در طول روز حدود سه لیتر ادرار می‌کنند. اگر میزان ادرار بیشتر از این مقدار شود، فرد درگیر تکرر ادرار (حجم طبیعی ادرار همراه با نیاز بیشتر برای دفع آن) یا افزایش حجم ادرار (پلی اوری) است. 

غالبا در یافتن علت تکرر ادرار دلیل ساده‌ای وجود دارد که می‌توان آن را از طریق درمان اصولی برطرف کرد. البته ناگفته نماند که تکرر همان بی اختیاری ادرار که در آن نشت ادرار وجود دارد، نیست. بدن از شر مایعات زائد به کمک ادرار خلاص می‌شود. ادرار حاوی آب، اسید اوریک، اوره و سمومی است که بدن آن‌ها را فیلتر کرده و کلیه‌ها نقش اساسی در این فرآیند دارند.

بیشتر بدانید: بالا بودن PSA نشانه چیست؟

تکرر ادرار فقط به معنای نیاز بیشتر به دستشویی رفتن برای ادرار کردن است. هر چند ادرار مکرر ممکن است در کنار بی‌اختیاری ادرار رخ دهد، اما همان‌طور که گفتیم این ۲ مورد یکسان نیستند. بیشتر افراد ۶ یا هفت بار در 24 ساعت ادرار می‌کنند. با وجود اینکه این میزان می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد، اما ادرار کردن بیشتر از مقدار مذکور را باید به عنوان تکرر ادرار در نظر گرفت. درمان دستشویی رفتن زیاد با انجام تمریناتی امکان‌پذیر است، اما اگر یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت وجود داشته باشد، درمان تخصصی نیاز است.

بیشتر بدانید: التهاب مثانه

تکرر ادرار نشانه چیست؟

ادرار یک فرآیند پیچیده است که سیستم‌های مختلف بدن درگیر آن هستند. بنابراین طیف وسیعی از تغییرات می‌تواند سیستم ادراری را فعال‌تر کند. گاهی سبک زندگی مانند نوشیدن مایعات زیاد، به‌ویژه اگر حاوی کافئین یا الکل باشند را می‌توان علت ادرار مکرر دانست. با این حال، در برخی مواقع علت تکرر ادرار ناشی از مشکلات کلیه، مجاری ادراری، مشکلات مثانه یا بیماری دیگری مانند دیابت شیرین کنترل‌نشده و دیابت بی مزه است.

دیگر عواملی که علت تکرر ادرار به‌شمار می‌آیند، عبارت‌اند از:

• اضطراب
• دیورتیک‌ها مانند کلروتیازید
• مواد غذایی و نوشیدنی‌های مدر
• سکته مغزی و سایر شرایط آسیب‌زا به مغز یا سیستم عصبی
• عفونت مجاری ادراری
• تومور یا توده در ناحیه لگن
• سیستیت بینابینی (نوعی التهاب دیواره مثانه)
• سندرم مثانه بیش‌فعال (باعث انقباض مثانه غیر ارادی می‌شود و فرد را مجبور به احساس اضطراب ناگهانی برای ادرار کردن می‌کند.)
• سرطان مثانه
• سنگ مثانه یا سنگ کلیه
• بی‌اختیاری ادرار
• تنگی مجرای ادرار
• پرتودرمانی لگن
• دیورتیکولیت روده بزرگ
• عفونت مقاربتی (STD) مانند کلامیدیا

ادرار زیاد در شب نشانه چیست؟

علت تکرر ادرار در شب می‌تواند ناشی از عادت رفتاری مانند نوشیدن مایعات فراوان و کافئین قبل از خواب باشد. دیگر عوامل مرتبط با این عارضه در شب شامل دیابت کنترل‌نشده، عفونت‌های ادراری، بزرگی پروستات در مردان، مشکلات مثانه، نارسایی قلبی یا کلیوی، مصرف برخی داروهای مدر و اختلالات خواب مانند وقفه تنفسی می‌شوند.

تکرر ادرار در کودکان نشانه چیست؟

زمانی که کودک بیش از هشت تا ۱۰ بار در روز و هر با در حجم کمی ادرار می‌کند، درگیر مشکل تکرر ادرار است. این عارضه در کودکان می‌تواند به دلیل استرس، مصرف مایعات فراوان یا جلب توجه بروز پیدا کند. دلایل پزشکی مرتبط با تکرر ادرار کودکان شامل موارد زیر هستند:

• عفونت مجاری ادراری
• یبوست
• دیابت بی‌مزه
• اختلال نگه داشتن ادرار
• دیابت شیرین
• بیماری پاراتیروئید و دفع کلسیم
• ولوو واژینیت در دختران
• مثانه عصبی
• وجود کرمک در مقعد
• مصرف برخی داروهای مدر

علت تکرر ادرار در زنان و مردان

زنان معمولا به دلیل کوتاه بودن مجرای ادرار بیشتر از آقایان به این عارضه دچار می‌شوند. علاوه بر دلایلی که در قسمت قبل عنوان کردیم، عوامل زیر را می‌توان از شایع‌ترین علت تکرر ادرار در خانم‌ها دانست:

• تحریک و التهاب واژن
• رابطه جنسی
• پاک کردن از پشت به جلو
• فیبروم
• بارداری
•  سطح پایین استروژن در زمان یائسگی
• سرطان تخمدان

خانم‌هایی که این عارضه را در طول شب و هنگام خواب هم تجربه می‌کند، باید به متخصص زنان مراجعه کنند. اغلب متخصصان، علت تکرر ادرار در شب در زنان را ناشی از عفونت ادراری می‌دانند که با علائمی همچون سوزش مجرای ادرار، درد، ادرار متناوب و مشکل در ادرار کردن همراه است.

بیشتر بدانید: پانکراتیت چیست؟

اگر برای شما سوال پیش آمده که علت زیاد دستشویی رفتن آقایان چیست، باید بگوییم علل رایج این عارضه همچون دیابت، عفونت مجاری ادراری، مشکلات مرتبط با کلیه‌ها و مثانه می‌توانند موجب ادرار مکرر در مردان شوند. با این حال، متخصصان معتقدند اصلی‌ترین علت تکرر ادرار در مردان را باید ناشی از مشکلات غده پروستات مانند BPH (بزرگی خوش‌خیم پروستات) دانست.

علائم تکرر ادرار

نشانه‌های این عارضه ممکن است بسته به علت زمینه‌ای آن متفاوت باشند، اما به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

• افزایش دفعات ادرار: نیاز به دفع ادرار بیش از حد معمول (بیشتر از هفت یا هشت بار) و احساس نیاز به ادرار کردن حتی با وجود مقدار کم ادرار
• تغییر در الگوی ادرار: نیاز فوری و ناگهانی به دفع ادرار و بیدار شدن مکرر در طول شب برای ادرار

بیشتر بدانید: تشخیص دیابت از روی ادرار

علائم دیگری که به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای همراه با موارد زیر بروز پیدا می‌کنند، عبارت‌اند از:

• ناکچوری (شب‌ادراری)
• درد یا ناراحتی هنگام ادرار کردن
• ادرار خونی، کدر یا دارای رنگ غیر معمول
• از دست دادن تدریجی کنترل مثانه یا بی‌اختیاری ادرار
• مشکل در تخلیه ادرار با وجود نیاز به ادرار کردن فوری
• ترشح از واژن یا آلت تناسلی مرد
• افزایش اشتها یا تشنگی
• تب یا لرز
• حالت تهوع یا استفراغ
• کمر درد

اگر هنوز علت تکرر ادرار خود را نمی‌دانید و علائم همراه با آن بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی گذاشته، بهتر است به پزشک متخصص اورولوژی و دکتر متخصص کلیه مراجعه کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

افرادی که دچار ضعف اندام تحتانی هستند، باید سریعا به بیمارستان مراجعه کنند. چرا که ممکن است نخاع آن‌ها دچار مشکل شده باشد. همچنین اگر تب و کمر درد در عرض چند روز بهبود نیافتند، باید حتما به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا احتمال عفونت کلیه وجود دارد. در چنین شرایطی بهتر است نزد پزشک جراح مجاری ادرار و کلیه نوبت بگیرید و معاینه شوید.

نحوه تشخیص علت تکرر ادرار

پزشک معمولا تاریخچه پزشکی فرد را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی کاملی انجام می‌دهد، سپس از بیمار در مورد دفعات ادرار و سایر علائم ساال می کند. این سوالات معمولا شامل موارد زیر هستند:

• الگوی تکرر ادرار 
• مصرف داروهای فعلی
• میزان مصرف مایعات
• هرگونه تغییر در رنگ، بو و قوام ادرار
• مقدار مصرف کافئین یا الکل

گاهی این سوالات پرسیده می‌شوند تا بیماری زمینه‌ای یا اختلال ارثی مانند دیابت بی‌مزه مرکزی، نفروژنیک و دیابت نوع ۱ تشخیص داده شوند. آزمایشاتی که برای تشخیص دقیق‌تر علت تکرر ادرار تجویز می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• تجزیه و تحلیل ادرار برای شناسایی هرگونه مورد غیر طبیعی در ادرار (Urinalysis)
• سونوگرافی برای تصویر بصری از کلیه‌ها
• یک فیلم اشعه ایکس ساده یا سی‌تی اسکن شکم و لگن
• آزمایشات عصبی برای تشخیص هرگونه اختلال عصبی
• آزمایش STI

شما می‌توانید برای بررسی و معاینه اولیه به پزشک عمومی مراجعه کنید. پس از انجام آزمایشات اگر علت تکرر ادرار ناشی از یک مشکل جدی باشد، پزشک بیمار را به متخصص اورولوژی ارجاع می‌دهد. همچنین برخی خانم‌ها برای درمان تخصصی تکرر ادرار مرتبط با مشکلات زنانه به پزشک متخصص زنان و زایمان ارجاع داده می‌شود.

یکی از آزمایشاتی که پزشک متخصص برای تشخیص علت تکرر ادرار انجام می‌دهد، آزمایش اورودینامیکی (Testing Urodynamic) است. آزمایش اورودینامیک میزان کفایت مثانه را در ذخیره و ترشح ادرار ارزیابی می‌کند و عملکرد مجرای ادرار را مورد بررسی قرار می‌دهد. مشاهدات ساده شامل موارد زیر است:

• ثبت زمان لازم برای تولید یک جریان ادراری
• توجه به میزان ادرار تولید شده
• سنجش توانایی متوقف کردن ادرار کردن در اواسط جریان

پزشک متخصص ممکن است برای به دست آوردن اندازه‌گیری دقیق از موارد زیر استفاده کند:

• تجهیزات تصویربرداری برای مشاهده پر کردن و تخلیه مثانه
• ثبت مشاهدات برای اندازه‌گیری فشار داخل مثانه
• سنسورهایی برای ثبت فعالیت عضلات و عصب

درمان تکرر ادرار

پس از مشخص شدن علت تکرر ادرار، می‌توان آن را درمان کرد. روش درمان به علت زمینه‌ای این عارضه بستگی دارد. در برخی موارد، تغییر سبک زندگی کافی است، اما گاهی تکرر ادرار به دلیل بیماری ایجاد شده و باید از درمان دارویی زیر نظر پزشک متخصص استفاده کنید. در ادامه روش‌های درمان این عارضه را بررسی می‌کنیم:

تغییر سبک زندگی

• کاهش مصرف مایعات در طول روز و قبل از خواب
• پرهیز از مصرف مواد تحریک‌کننده مثانه مانند کافئین، الکل، غذاهای تند و نوشیدنی‌های گازدار
• تمرین مثانه با افزایش تدریجی فاصله بین دفعات ادرار
• مدیریت سطح استرس با انجام فعالیت‌هایی همچون مدیتیشن و یوگا
• تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن، به‌ویژه در افراد دارای بی‌اختیاری ادرار (برای بهترین نتیجه تمرینات کگل را ۱۰ تا ۲۰ بار در هر ست و مجموعا سه بار در روز به مدت حداقل چهار تا هشت هفته انجام دهید.)

درمان دارویی تکرر ادرار

زمانی که تغییر سبک زندگی به تنهایی موجب بهبود تکرر ادرار نشود، پزشک از روش دارو درمانی استفاده می‌کند:

• داروهای کاهش‌دهنده انقباضات مثانه
• آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های ادراری
• داروهای کنترل قند خون بالا در بیماران دیابتی

برای درمان سریع تکرر ادرار در کودکان باید ابتدا علل زمینه‌ای آن همچون عفونت ادراری، دیابت، یبوست، مشکلات عصبی مثانه یا استرس مشخص شوند، سپس پزشک متناسب با علت بیماری دارو تجویز می‌کند.

درمان پیشرفته ادرار مکرر

پزشک پس از تشخیص علت تکرر ادرار، در صورت شدت بالای این عارضه از روش‌های پیشرفته‌تر همچون موارد زیر استفاده می‌کند:

• جراحی برای رفع مشکلات ساختاری مثانه یا پروستات بزرگ‌شده
• تحریک عصبی برای کنترل مثانه بیش‌فعال

بیشتر بدانید: سوزش ادرار در زنان

بهترین قرص درمان تکرر ادرار

قرص‌های آنتی‌کولینرژیک بهترین قرص درمان سریع تکرر ادرار در زنان به‌شمار می‌آیند. این قرص‌ها باعث مسدودسازی عملکرد پیام‌ر‌سان شیمیایی استیل‌کولین می‌شوند. استیل‌کولین پیام‌هایی را به مغز می‌فرستد که نتیجه آن انقباض مثانه و تکرر ادرار است. این انقباضات باعث می‌شوند تا زمانی که حتی مثانه پر نیست، فرد احساس نیاز به تخلیه مثانه داشته باشد. داروهای آنتی‌کولینرژیک که در این شرایط تجویز می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• اکسی بوتینین
• تولترودین
• داریفناسین
• سولیفناسین
• تروسپیوم کلراید
• فسوترودین

پزشک معمولا قرص درمان سریع تکرر ادرار در مردان را بر اساس علت زمینه‌ای این عارضه تجویز می‌کند. اگر علت تکرر ادرار در آقایان، بزرگی پروستات (BPH) باشد، داروهایی مانند تامسولوسین یا فیناستراید تجویز می‌شوند تا اندازه پروستات کاهش پیدا کند و جریان ادرار بهبود یابد. همچنین در مواقعی که تکرر ادرار به دلیل عفونت مجاری ادراری ایجاد شده، پزشک بسته به شدت بیماری، آنتی‌بیوتیک در نظر می‌گیرد.

درمان خانگی تکرر ادرار

تغییر سبک زندگی بهترین راه‌کار درمان خانگی تکرر ادرار است. در واقع، شما با کاهش مصرف مایعات و توجه به مواد غذایی مفید یا مضر برای تحریک مثانه می‌توانید این عارضه را تا حد زیادی کنترل کنید. دیگر راه‌کارهایی که با بهبود عفونت ادراری یا مثانه موجب رفع تکرر ادرار می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• مصرف زنجبیل
• حفظ تناسب اندام
• مصرف دمنوش پونه کوهی، دمنوش دارچین، دمنوش جعفری و دمنوش نعنا
• نپوشیدن لباس زیر و شلوار تنگ

اگر همراه با تکرر ادرار، درگیر مشکل در تخلیه ادرار با وجود نیاز به ادرار کردن فوری هستید، می‌توانید به کمک راه‌کارهای خانگی آن را برطرف کنید. برای درمان خانگی احساس ادرار داشتن ولی نداشتن بهتر است دمنوش‌ جعفری یا بابونه، آب تربچه و انگور مصرف کنید. همچنین انجام تمرینات کگل و گرم نگه داشتن پایین‌تنه به بهبود این عارضه کمک می‌کند.

روش‌های پیشگیری از تکرر ادرار

حال که با علت تکرر ادرار آشنا شدید، خوب است روش‌های پیشگیری از آن را هم بشناسد. رژیم غذایی متعادل و حفظ یک شیوه زندگی فعال می‌تواند به تعدیل تولید ادرار کمک کند. این کار ممکن است به معنای محدود کردن مصرف الکل، کافئین و قطع غذاهایی مانند شکلات، غذاهای پرادویه و شیرین‌کننده‌های مصنوعی باشند که می‌توانند مثانه را تحریک کنند یا به عنوان غذاهای ادرارآور شناخته می‌شوند.

خوردن غذاهای پر فیبر همچنین می‌تواند به کاهش یبوست کمک کند. فیبر به طور غیر مستقیم جریان ادرار را از طریق مجرای ادرار بهبود می‌بخشد؛ زیرا یبوست در رکتوم می‌تواند بر مثانه، مجرای ادرار یا هر ۲ فشار وارد کند.

راهنمای مراجعه به پزشک

تکرر ادرار یکی از مشکلات شایعی است که می‌تواند ناشی از عوامل ساده‌ای مانند مصرف زیاد مایعات یا استرس باشد. اما در برخی موارد، نشان‌دهنده بیماری‌های جدی‌تری مانند دیابت، عفونت ادراری یا مشکلات مرتبط با مثانه و کلیه‌ها است. تشخیص زودهنگام علت تکرر ادرار اهمیت زیادی دارد؛ زیرا درمان این عارضه بسته به علت زمینه‌ای آن متفاوت خواهد بود. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علل مختلف تکرر ادرار و روش درمان آن آشنا کردیم. اگر درباره علائم همراه با این بیماری و نحوه مصرف داروها متناسب با شرایط خاص خود سوالاتی دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر نفرولوژی آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر نفرولوژی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید با دکتر اورولوژی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر اورولوژی به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic | medicalnewstoday | webmd | verywellhealth