ترخون یک گیاه سبز است که بیشتر افراد از آن برای افزودن طعم و عطر به غذا استفاده می‌کنند. اما بعضی از افراد هم ممکن است این گیاه را به دلیل خواص دارویی آن توصیه کنند. ترخون علاوه بر طعم دلپذیر، حاوی ترکیباتی است که می‌توانند به بهبود سلامت بدن کمک کنند. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده با خواص ترخون و عوارض جانبی آن آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید تا نگاه علمی و جامعی به این گیاه خوش‌عطر و پرخاصیت بیندازیم.
فهرست محتوا
ارزش غذایی ترخون
یک قاشق غذاخوری (۱/۸ گرم) برگ ترخون خشک حاوی طیف گسترده‌ای از مواد مغذی مهم است. این مواد مغذی شامل موارد زیر هستند:
- کلسیم: ۲۰/۵ میلی‌گرم
- آهن: ۰/۵۸۱ میلی‌گرم
- منیزیم: ۶/۲۵ میلی‌گرم
- فسفر: ۵/۶۳ میلی‌گرم
- پتاسیم: ۵۴/۴ میلی‌گرم
- ویتامین C یا اسکوربیک اسید: ۰/۹ میلی‌گرم
- ویتامین B2 یا ریبوفلاوین: ۰/۰۲۴ میلی‌گرم
- ویتامین B3 یا نیاسین: ۰/۱۶۱ میلی‌گرم
- ویتامین B6 یا پیریدوکسین: ۰/۰۴۳ میلی‌گرم
- ویتامین B9 یا فولات: ۴/۹۳ میکروگرم
خواص ترخون چیست؟
تحقیقات نشان می‌دهد که ترخون می‌تواند فواید زیادی برای سلامتی داشته باشد. با این حال، ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از مطالعات موجود روی حیوانات انجام شده‌اند، نه انسان‌ها. با در نظر گرفتن این موضوع، در ادامه به چند نمونه از مهم‌ترین خواص ترخون برای مردان و زنان اشاره می‌کنیم:
۱. تسکین درد و التهاب
محققان در یک مطالعه روی موش‌های آزمایشگاهی، تاثیر ترخون را روی درد و التهاب بررسی کردند و متوجه شدند که این گیاه با اثر روی گیرنده‌های اپیوئیدی می‌تواند به تسکین درد کمک کند. البته برای درک بهتر این موضوع باید تحقیقات بیشتری روی انسان انجام شود.
بیشتر بدانید: خواص تره کوهی
۲. افزایش حساسیت به انسولین
از خواص ترخون در سبزی خوردن می‌توان برای بهبود حساسیت به انسولین بهره برد. انسولین هورمونی است که به سلول‌ها کمک می‌کند گلوکز (قند) موجود در جریان خون را جذب کرده و از آن به عنوان منبع انرژی استفاده کنند.
عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب و التهاب می‌توانند به مقاومت به انسولین منجر شوند و در نهایت سطح قند خون را افزایش دهند. مطالعات نشان داده‌اند که ترخون برای بهبود حساسیت به انسولین مفید است و به نحوه استفاده بدن از گلوکز کمک می‌کند.
برای مثال، در یک مطالعه روی ۲۴ فرد مبتلا به اختلال تحمل گلوکز (پیش‌دیابت)، محققان به مدت ۹۰ روز به نیمی از شرکت‌کنندگان قبل از صبحانه و شام ۱۰۰۰ میلی‌گرم ترخون و به سایرین دارونما دادند. علاوه بر این، قبل و بعد از شروع مطالعه، ۷۵ گرم دکستروز در اختیار همه شرکت‌کنندگان قرار دادند و سطح گلوکز و انسولین آن‌ها را هر ۳۰ دقیقه یک‌بار به مدت ۲ ساعت اندازه‌گیری کردند. همچنین سطح HbA1C (میانگین قند خون در چند ماه گذشته) و پروفایل لیپیدی (کلسترول و تری‌گلیسیرید خون) آن‌ها را مورد بررسی قرار دادند.
در پایان مطالعه، در گروهی که ترخون مصرف کرده بودند، سطح فشار خون سیستولیک، HbA1C و انسولین کاهش و سطح کلسترول خوب (HDL) افزایش یافته بود.
۳. بهبود هضم
بر اساس تحقیقات، ترخون ترشح بزاق را در دهان تحریک می‌کند، تولید شیره‌های گوارشی را در معده افزایش می‌دهد و حرکات روده را بهبود می‌بخشد. در نتیجه، برای هضم و سلامت دستگاه گوارش مفید است. خواص ترخون برای معده و بهبود هضم اغلب به کاروتنوئیدهای موجود در این گیاه نسبت داده می‌شود.
۴. حفظ سلامت کبد
از خواص ترخون برای کبد چرب هم نباید غافل نشد. این گیاه با تحریک ترشح صفرا و تقویت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی به پاکسازی کبد از سموم کمک کرده و از آن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند.
۵. کاهش افسردگی
گروهی از محققان برای اینکه اثر ترخون را روی تاب‌آوری ذهنی بررسی کنند، عصاره این گیاه را به گروهی از موش‌ها دادند. سپس شرایطی فراهم کردند که آن‌ها به مدت ۱۰ دقیقه در قفسی با یک موش پرخاشگر در تماس باشند.
نتایج نشان داد که پس از دریافت عصاره ترخون، آسیب‌پذیری موش‌ها در برابر افسردگی ناشی از استرس اجتماعی کاهش پیدا می‌کند. همچنین،سطح سیتوکین‌های التهابی مرتبط با استرس در آن‌ها کمتر می‌شود. با این حال، نتایج مطالعات حیوانی را نمی‌توان مستقیما به انسان‌ها تعمیم داد.
۶. مبارزه با عفونت‌های قارچی
ترخون دارای اثرات ضد قارچی قوی است. در یک مطالعه مشاهده شد که قارچ‌ها در یک ناحیه دایره‌ای شکل به شعاع ۱۴/۷ میلی‌متر در اطراف عصاره ترخون رشد نکردند. علاوه بر این، محققان دریافتند که تاثیر این گیاه روی قارچ‌هایی مانند کاندیدا آلبیکنس از باکتری‌هایی مثل استرپتوکوک پیوژنز و استافیلوکوکوس اورئوس بیشتر است.
۷. تنظیم سیستم ایمنی
از خواص ترخون برای سرماخوردگی و سایر بیماری‌های عفونی هم استفاده می‌شود. چرا که این گیاه خاصیت ضد میکروبی دارد و می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند.
در یک مطالعه ۲۱ روزه روی موش‌های آزمایشگاهی، محققان اثرات عصاره ترخون را روی سیستم ایمنی بررسی کردند و متوجه شدند که این گیاه نه تنها سیتوکین‌های التهابی را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد؛ بلکه می‌تواند به افزایش فعالیت ماکروفاژها کمک کند. ماکروفاژها نقش مهمی در ایمنی بدن و رشد بافت دارند.
۸. مبارزه با سرطان
وقتی از خواص ترخون تازه و خشک صحبت به میان می‌آید، می‌توان به کاهش خطر ابتلا به سرطان هم اشاره کرد. عصاره برگ ترخون می‌تواند روی تکثیر سلول‌های سرطانی در سیستم لنفاوی تاثیر بگذارد. در یک مطالعه، محققان موش‌ها را به ۲ گروه تقسیم کردند و به یک گروه از آن‌ها ترخون دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف ترخون با کاهش تعداد سلول‌های تومور مرتبط است. از آنجا که این تحقیق فقط روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده است، نمی‌توان نتایج آن را به انسان تعمیم داد.
۹. کنترل فشار خون
فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی-عروقی است. بعضی شواهد از خواص ترخون برای فشار خون بالا حمایت می‌کنند. این گیاه حاوی ترکیباتی است که از لخته شدن خون و تصلب شرایین جلوگیری می‌کنند و خطر پرفشاری خون را به حداقل می‌رسانند.
بیشتر بدانید: خواص تربچه قرمز
۱۰. تنظیم الگوی خواب
کمبود خواب با عواقب نامطلوب برای سلامتی مرتبط است و می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی را افزایش دهد.
تغییر برنامه کاری، استرس زیاد یا سبک زندگی پرمشغله همگی باعث کاهش کیفیت خواب می‌شوند. قرص‌های خواب‌آور که معمولا برای رفع این مشکل مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است به عوارضی مانند افسردگی یا وابستگی به دارو منجر شوند.
بعضی از گیاهان مثل ترخون به طور سنتی برای درمان اختلال خواب استفاده می‌شوند. یک مطالعه روی موش‌ها نشان داده است که این گیاهان اثرات آرام‌بخش دارند و به تنظیم الگوی خواب کمک می‌کنند.
۱۱. حفظ سلامت چشم
برگ‌های ترخون سرشار از ویتامین A هستند که نقش مهمی در حفظ سلامت چشم‌ها ایفا می‌کند. این ویتامین می‌تواند قدرت بینایی را بهبود ببخشد و از بروز بیماری‌هایی مانند آب مروارید جلوگیری کند. علاوه بر این، شواهد در مورد خواص ترخون برای چشم نشان می‌دهد که این گیاه حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از چشم‌ها در برابر آسیب ناشی از نور خورشید محافظت می‌کنند و خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سن را کاهش می‌دهند.
۱۲. بهبود اشتها
کاهش اشتها می‌تواند به دلایل مختلفی مانند بالا رفتن سن، افسردگی یا شیمی‌درمانی رخ دهد. اگر این مشکل درمان نشود، ممکن است به سوءتغذیه و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.
عدم تعادل هورمون‌های گرلین و لپتین هم می‌تواند باعث کاهش اشتها شود. این ۲ هورمون برای حفظ تعادل انرژی بسیار مهم هستند. گرلین باعث تحریک گرسنگی می‌شود؛ در حالی که لپتین حس سیری را افزایش می‌دهد.
محققان در یک مطالعه روی موش‌ها اثر عصاره ترخون را بر تحریک اشتها بررسی کردند و متوجه شدند که این گیاه ترشح انسولین و لپتین را کاهش می‌دهد و باعث افزایش وزن موش‌ها می‌شود.
این یافته نشان می‌دهد که عصاره ترخون ممکن است به افزایش حس گرسنگی کمک کند. با این حال، این اثرات فقط در ترکیب با یک رژیم غذایی پرچرب مشاهده شده‌اند. از سوی دیگر، هنوز مشخص نیست که آیا در مورد انسان هم صدق می‌کنند یا خیر.
بیشتر بدانید: خواص پیازچه برای مردان
۱۳. حفظ سلامت پوست و مو
شواهد در مورد خواص ترخون برای پوست نشان می‌دهد که این گیاه به درمان زخم، راش‌های آلرژیک و درماتیت کمک می‌کند. ترخون حاوی انواع روغن‌های ضروری، فلاونوئیدها، اسیدهای فنولیک و سایر ترکیبات طبیعی گیاهی است که همگی برای ترمیم و تسکین پوست آسیب‌دیده مفیدند.
از خواص ترخون برای مو هم می‌توان بهره برد. این گیاه با بهبود گردش خون در پوست سر، فولیکول‌های مو را تقویت کرده و به افزایش رشد مو کمک می‌کند.
خواص ترخون در طب سنتی
اگر از علاقه‌مندان طب سنتی هستید و می‌خواهید در مورد خواص و طبع ترخون از نظر این طب اطلاعات داشته باشید، باید بگوییم که طبع ترخون گرم و خشک است و به همین دلیل افراد گرم مزاج باید در مصرف آن احتیاط کنند.
متخصصان طب سنتی از خواص جوشانده ترخون یا سایر اشکال این گیاه برای تقویت معده و درمان بی‌خوابی بهره می‌برند. همچنین روی خواص ترخون برای بوی بد دهان تاکید زیادی دارند. چون این گیاه می‌تواند باکتری‌های مضر دهان را از بین ببرد و باعث خوشبو شدن آن شود.
از خواص روغن ترخون در لاغری هم استفاده می‌شود. در این روش، روغن ترخون را روی نواحی دارای چربی مثل شکم و پهلو می‌مالند. البته اثربخشی این کار اثبات نشده است.
خواص ریشه ترخون کوهی (عاقرقرحا)
عاقرقرحا یک گیاه دارویی با طبیعت بسیار گرم و خشک است. ریشه این گیاه به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر است و ضخامت آن به حدود یک انگشت می‌رسد. عاقرقرحا بومی آفریقای شمالی به‌ویژه الجزایر است و در مناطقی مانند هند، جنوب اروپا و اسپانیا هم یافت می‌شود.
از ریشه عاقرقرحا در طب سنتی برای تقویت قوای جنسی، تسکین دردهای مفصلی و درد سیاتیک، درمان کزاز و تسکین درد دندان استفاده می‌شود. همچنین اعتقاد بر این است که استنشاق دود حاصل از سوزاندن آن می‌تواند به تسکین سردردهای میگرنی کمک کند.
مضرات ترخون
اکنون که با خواص ترخون دم کرده، خشک و تازه آشنا شدید، باید در مورد عوارض احتمالی آن هم اطلاعات کسب کنید. این گیاه به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود؛ اما در بعضی از افراد که آن را به صورت تازه مصرف می‌کنند، باعث خارش دهان می‌شود.
علاوه بر این، بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف طولانی‌مدت ترخون در مقادیر بالا ممکن است برای کبد سمی باشد. این اثر به ترکیبات طبیعی این گیاه مانند استراگل و متیل‌اوژنول نسبت داده می‌شود. البته این مطالعات هم روی موش انجام شده‌اند، نه روی انسان. بنابراین نمی‌توان نتایج آن‌ها را به طور قطعی به انسان تعمیم داد.
توصیه می‌شود هر فردی که به بیماری خاصی مبتلا است یا در دوران بارداری و شیردهی به‌سر می‌برد، بدون مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه از ترخون در مقادیر زیاد استفاده نکند.
کلام پایانی
ترخون علاوه بر طعم‌دهی غذاها، فواید زیادی برای سلامتی دارد. این فواید شامل کاهش التهاب، افزایش حساسیت به انسولین و تنظیم عملکرد سیستم ایمنی هستند. با این حال، بیشتر تحقیقات روی حیوانات انجام شده‌اند و نتایج آن‌ها هنوز قطعی و اثبات‌شده نیست.
مصرف ترخون در حد اعتدال و به عنوان بخشی از رژیم غذایی سالم برای بیشتر افراد بی‌خطر است. اگر در مورد میزان مصرف این گیاه به راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر تغذیه آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر تغذیه از متخصص تغذیه مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
این گیاه به حفظ سلامت دستگاه تناسلی کمک می‌کند و برای زنانی که با مشکل قطع یا تاخیر قاعدگی مواجه هستند، مفید است.
از خواص ترخون خشک شده می‌توان به کاهش التهاب، حفظ سلامت قلب، کنترل قند خون و بهبود کیفیت خواب اشاره کرد.
مصرف این گیاه در حد اعتدال و به عنوان طعم‌دهنده غذا مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. اما زیاده‌روی در خوردن آن ممکن است باعث خونریزی شود.
نتیجه یک تحقیق در مورد خواص ترخون در لاغری نشان داد که این گیاه ظرفیت عضله‌سازی بدن را بهبود می‌بخشد و از افزایش وزن جلوگیری می‌کند. البته بعضی از مطالعات هم نشان داده‌اند که ترخون باعث افزایش اشتها می‌شود. برای نتیجه‌گیری قطعی به تحقیقات بیشتری نیاز است.
منابع: medicalnewstoday, healthline
