آزمایش T4؛ کاربرد، نحوه انجام و تفسیر نتایج

آزمایش t4، تیروکسین یا تترایدوتیرونین یک نوع آزمایش خون است که به تشخیص بیماری‌های غده تیروئید کمک می‌کند. تیروکسین در بسیاری از عملکردهای بدن نقش حیاتی دارد. با ما تا انتهای این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه باشید تا درباره این هورمون و نحوه اندازه‌گیری آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.

تیروکسین یا T4 چیست؟

T4 هورمون اصلی غده تیروئید است که در جریان خون آزاد می‌شود. این غده مقدار کمی هورمون T3 هم تولید می‌کند. تیروکسین غیر فعال است و روی سلول‌های بدن تاثیر نمی‌گذارد. بنابراین کبد و کلیه بیشتر آن را به تری‌یدوتیرونین (T3) تبدیل می‌کنند که یک هورمون فعال است و بر سلول‌ها تاثیر می‌گذارد.

۲ هورمون T4 و T3 وظایف مختلفی را در بدن بر عهده دارند و بسیاری از عملکردهای آن را تنظیم می‌کنند، از جمله:

• متابولیسم (سرعت تبدیل غذا به انرژی)
• عملکرد قلب و دستگاه گوارش
• کنترل عضلات
• رشد مغز
• حفظ سلامت استخوان‌ها

پزشکان معمولا آزمایش T3، آزمایش T4 و تست TSH را با هم تجویز می‌کنند. Tsh در آزمایش خون نشان‌دهنده هورمون محرک غده تیروئید است. این هورمون توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود و تیروئید را برای ساخت t3 و t4 تحریک می‌کند.

Free T4 چیست؟

بعضی از تیروکسین‌های بدن به صورت Free T4 یا T4 آزاد هستند؛ به این معنی که به پروتئین‌های خون متصل نشد‌ه‌اند. این‌ها همان هورمون‌هایی هستند که در بافت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، بیشتر تیروکسین‌های موجود در جریان خون به پروتئین متصل می‌شوند. بر این اساس، ۲ نوع آزمایش T4 وجود دارد:

• آزمایش T4 کل: میزان T4 متصل به پروتئین و T4 آزاد را اندازه‌گیری می‌کند.
• آزمایش T4 آزاد: فقط هورمونی که به پروتئین متصل نشده است را می‌سنجد.

پزشکان اغلب از آزمایش Free T4 برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید استفاده می‌کنند؛ چون دقیق‌تر است. با این حال، در شرایط خاص از جمله دوران بارداری ممکن است آزمایش تیروکسین کل ضروری باشد.

آزمایش T4 برای چیست؟

آزمایش تیروکسین برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید به‌کار می‌رود. به عبارت دیگر، پزشک این آزمایش را به دلایل زیر توصیه می‌کند:

• بررسی نتیجه غیر طبیعی تست TSH
• تشخیص پرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید
• پیگیری میزان اثربخشی درمان‌های‌ توصیه‌شده برای رفع مشکلات تیروئید
• غربالگری کم‌کاری تیروئید در نوزادان
• ارزیابی سایر مشکلات مثل گواتر، ندول‌های تیروئید و بیماری‌های مربوط به غده هیپوفیز یا غده هیپوتالاموس

علائم مشکلات غده تیروئید

علائم زیر ممکن است پزشک را به اختلال تیروئید مشکوک کنند:

• مشکلات چشم مانند خشکی، سوزش، پف‌کردگی یا بیرون‌زدگی
• خشکی پوست
• ریزش مو
• لرزش دست
• تغییر ضربان قلب
• تغییر فشار خون

علاوه بر این، ممکن است علائم عمومی‌تری را هم تجربه کنید. این علائم عبارت‌اند از:

• کاهش یا افزایش وزن
• مشکل در خوابیدن یا بی‌خوابی
• اضطراب
• خستگی و ضعف
• عدم تحمل سرما یا گرما
• حساسیت به نور
• قاعدگی نامنظم

از آنجا که اختلال غده تیروئید می‌تواند روی بسیاری از عملکردهای بدن تاثیر بگذارد، پزشک ممکن است تست‌های دیگری مثل آزمایش قند خون یا چربی خون را برای بیماران تجویز کند.

چگونه برای آزمایش T4 آماده شویم؟

تست تیروکسین یک نوع آزمایش خون است که در آزمایشگاه انجام می‌شود. معمولا برای این تست به آمادگی خاصی نیاز ندارید. اما اگر پزشک آزمایش‌های بیشتری برایتان تجویز کرده باشد، ممکن است ناشتا بودن ضروری باشد. علاوه بر این، بسته به دلیل انجام تست احتمال دارد به شما توصیه شود مصرف بعضی از داروها یا مکمل‌ها را متوقف کنید. چون می‌توانند روی جواب آزمایش تیروئید T4 تاثیر بگذارند. این داروها و مکمل‌ها شامل موارد زیر هستند:

• داروهای حاوی هورمون مانند قرص‌های پیشگیری از بارداری
• بعضی از داروهای مربوط به درمان سرطان
• استروئیدها
• مکمل بیوتین (مصرف آن را از سه تا پنج روز قبل از آزمایش قطع کنید.)

داروهای فوق تنها مواردی نیستند که می‌توانند نتیجه تست را تغییر دهند. بنابراین بهتر است فهرست تمام داروها و مکمل‌های مصرفی خود را قبل از آزمایش در اختیار پزشک قرار دهید.

رنج نرمال T4 در بزرگسالان و کودکان

برای تفسير آزمايش Free T4 باید از پزشک کمک بگیرید. با این حال، محدوده طبیعی اغلب به صورت زیر در نظر گرفته می‌شود:

• کودکان کمتر از پنج سال: ۰/۸ تا ۲/۸ نانوگرم در دسی‌لیتر
• کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۵ ساله: ۰/۸ تا ۲/۱ نانوگرم در دسی‌لیتر
• پسران ۱۶ تا ۱۷ ساله: ۰/۸ تا ۲/۸ نانوگرم در دسی‌لیتر
• دختران ۱۶ تا ۱۷ ساله: ۰/۸ تا ۱/۵ نانوگرم در دسی‌لیتر
• بزرگسالان بالای ۱۸ سال: ۰/۸ تا ۱/۷ نانوگرم در دسی‌لیتر

این مقادیر ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. بنابراین هنگام تفسیر نتیجه تست باید محدوده مرجع گزارش‌شده توسط آزمایشگاه را در نظر بگیرید. اگر در مورد این موضوع به راهنمایی نیاز دارید، از مشاوره آنلاین پزشک غدد و متابولیسم استفاده کنید.

غیر طبیعی بودن نتیجه آزمایش T4 به چه معنی است؟

نتیجه تست تیروکسین ممکن است به تنهایی اطلاعات کافی برای شناسایی یا تشخیص بیماری در اختیار پزشک قرار ندهد. بنابراین نتایج سایر تست‌ها از جمله T3 و TSH هم باید بررسی شود.

بارداری می‌تواند سطح تیروکسین را تحت تاثیر قرار دهد. اگر در دوران بارداری سطح این هورمون غیر طبیعی باشد، پزشک ممکن است تست‌های دیگری را هم تجویز کند.

۱. بالا بودن نتیجه آزمایش T4

بالا بودن سطح T4 ممکن است از پرکاری تیروئید ناشی شود. علاوه بر این، می‌تواند نشانه سایر اختلالات تیروئید از جمله تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید) یا گواتر مولتی نودولر سمی باشد. سایر علل بروز این مشکل عبارت‌اند از:

• مصرف بیش از حد داروهای جایگزین تیروئید
• وجود ید بیش از حد در رژیم غذایی
• تومور غیر سرطانی در غده هیپوفیز
• بارداری
• مصرف قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن

عوارض بالا بودن هورمون T4 به علت بروز آن بستگی دارد. به عنوان مثال، درمان نکردن پرکاری تیروئید ممکن است به مشکلات قلبی (اختلال ریتم قلب و نارسایی احتقانی قلب)، پوکی استخوان، مشکلات بینایی و تورم یا تغییر رنگ پوست منجر شود.

۲. پایین بودن نتیجه آزمایش T4

کاهش سطح تیروکسین در خون از مشکلات زیر ناشی می‌شود:

• کم‌کاری تیروئید (به دلیل دریافت ناکافی ید، ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی، مصرف بعضی از داروها و…)
• تیروئیدیت
• عوارض جانبی بعضی از داروها
• کم‌کاری مادرزادی غده تیروئید

عوارض آزمایش T4 چیست؟

آزمایش تیروکسین خطر خاصی ندارد. عوارضی که ممکن است تجربه کنید همان مشکلاتی هستند که در زمان خون‌گیری ایجاد می‌شوند. بنابراین به ندرت ممکن است با موارد زیر مواجه شوید:

• التهاب ورید
• عفونت
• خونریزی بیش از حد

در بیشتر موارد، فقط در محل خون‌گیری کمی احساس درد دارید یا دچار کبودی می‌شوید. این مشکلات معمولا به سرعت برطرف می‌شوند.

کلام پایانی

نتیجه غیر طبیعی آزمایش T4 یا تیروکسین ممکن است کمی استرس‌زا باشد. اما باید بدانید که مشکلات غده تیروئید نسبتا شایع هستند و به راحتی درمان می‌شوند. بعد از دریافت نتیجه تست تیروکسین، پزشک به شما اطلاع می‌دهد که آیا برای ارزیابی بیشتر به آزمایش دیگری نیاز دارید یا خیر. همچنین بهترین راه‌کار برای درمان مشکل شما را مشخص می‌کند.

اگر در مورد تست تیروکسین یا نحوه درمان اختلالات غده تیروئید سوال دارید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده اقدام کنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر غدد آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر غدد از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: my.clevelandclinic, medlineplus