میکروب معده به انگلیسی (Helicobacter pylori) باکتری‌ای است که می‌تواند سال‌ها در معده زنده بماند و به پوشش محافظتی معده آسیب برساند. اگر این بیماری درمان نشود، عفونت ناشی از این باکتری ممکن است به عوارض جانبی جدی منجر شود.
هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری رایج است که در دستگاه گوارش رشد کرده و به پوشش معده حمله می‌کند. در ادامه این مقاله از مجله درمانکده به بررسی علائم ورود میکروب به معده و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
فهرست محتوا
میکروب معده چیست؟
بیماری میکروب معده که با نام عفونت هلیکوباکتر پیلوری نیز شناخته میشود، یک عفونت باکتریایی است که معده و بخش بالایی روده کوچک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این باکتری شکل مارپیچی دارد و می‌تواند در محیط اسیدی معده زنده بماند.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند منجر به زخم معده، زخم اثنی عشر (قسمت ابتدایی روده کوچک) و در مواردی حتی سرطان معده شود. بر اساس تخمین‌های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC)، تا دو سوم مردم جهان ممکن است به عفونت هلیکوباکتر پیلوری مبتلا باشند.
علائم میکروب معده
اکثر افرادی که به هلیکوباکتر پیلوری مبتلا هستند هرگز علائمی ندارند. با این حال، تخمین زده میشود که ۳۰ درصد از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری به شرایط دیگری مانند گاستریت و زخم‌های گوارشی مبتلا می‌شوند. این به این دلیل است که این باکتری می‌تواند به پوشش داخلی محافظتی معده آسیب برساند. علائم زخم گوارشی ناشی از هلیکوباکتر پیلوری شامل موارد زیر است:
- درد خفیف در معده
- احساس سوزش در معده
- احساس سیری بلافاصله پس از شروع به خوردن غذا
- نفخ
- تهوع
- کاهش وزن بی‌دلیل
- استفراغ
- آروغ زدن
همچنین، عفونت هلیکوباکتر پیلوری ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد. این وضعیت به دلیل التهاب مزمن ناشی از عفونت به وجود می‌آید. برخی از علائم سرطان معده عبارت‌اند از:
- سوزش سر دل
- رفلاکس اسید معده
- سوء هاضمه
- دشواری در بلع
- کاهش اشتها
- کاهش وزن بی‌دلیل
- احساس ناراحتی در شکم
- تورم شکم
- خستگی
توجه داشته باشید که بسیاری از علائم سرطان معده و زخم‌های گوارشی ممکن است به علت مسائل دیگر باشند؛ بنابراین در صورت داشتن علائم بالا به یک متخصص گوارش مراجعه کنید. همچنین، در صورت داشتن علائم زیر، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در بلع
- کم‌خونی
- دیدن خون در مدفوع
- مدفوع به رنگ سیاه
- استفراغ شدید
بیشتر بدانید: التهاب روده در کودکان؛ نکات مهمی که پدر و مادرها باید بدانند
علت ابتلا به عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
هنوز مشخص نیست که چگونه عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری منتقل می‌شوند. این باکتری هزاران سال است که با انسان‌ها هم‌زیستی دارد. با این حال، تصور میشود که این عفونت به روش‌های زیر منتقل میشود:
- دهان به دهان: این عفونت ممکن است از طریق بزاق از دهان یک نفر به دهان دیگری منتقل شود، مانند بوسیدن.
- مدفوع به دهان: تماس با استفراغ یا مدفوع مانند زمانی که بعد از استفاده از توالت دستان خود را به‌طور کامل نشویید.
- آب و غذای آلوده: غذا و آب ممکن است در محیط‌های غیربهداشتی با انواع باکتری‌ها آلوده شوند.
روش تشخیص میکروب معده
چندین روش برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد که عبارت‌اند از:
۱. آزمایش تنفسی اوره
آزمایش تنفسی اوره (Urea Breath Test) رایج‌ترین آزمایش برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری است. این آزمایش میزان دی‌اکسید کربن در نفس افراد را بعد از نوشیدن محلولی خاص حاوی اوره اندازه‌گیری می‌کند. این باکتری اوره را به دی‌اکسید کربن تجزیه می‌کند؛ بنابراین افزایش دی‌اکسید کربن در تنفس نشانه‌ای از عفونت هلیکوباکتر پیلوری است.
۲. میکروب معده در ازمایش مدفوع
آزمایش آنتی‌ژن مدفوع (SAT)، آنتی‌ژن‌های مرتبط با باکتری هلیکوباکتر پیلوری را در مدفوع شما تشخیص می‌دهد. آنتی‌ژن پروتئینی است که به نوع خاصی از سلول، ویروس یا باکتری تعلق دارد. این آنتی‌ژن‌ها نشانه‌هایی هستند که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کنند تا میکروب‌ها را شناسایی کند. وجود آنتی‌ژن‌های H. pylori در مدفوع نشان‌دهنده وجود باکتری در دستگاه گوارش است.
۳. آزمایش میکروب معده از طریق خون
آزمایش خون، آنتی‌بادی‌های مرتبط با عفونت H. pylori را تشخیص می‌دهد. این آنتی‌بادی‌ها در جریان خون گردش می‌کنند تا میکروب مزاحم (مانند H. pylori) را پیدا و نابود کنند. یکی از معایب آزمایش خون نسبت به دیگر آزمایش‌ها این است که نمی‌تواند بین عفونت فعال و عفونتی که قبلا از بین رفته است، تمایز قائل شود.
بیشتر بدانید: علت باد شکم زیاد در زنان چیست؟ بررسی 15 علت این عارضه
۴. آندوسکوپی فوقانی
اگر وجود میکروب معده در آزمایش نامشخص باشد، پزشک ممکن است از روش‌های دیگر مانند آندوسکوپی (Esophagogastroduodenoscopy) برای تشخیص بیماری استفاده کند. در این روش پزشک می‌تواند مری، پوشش معده و قسمتی از روده کوچک را مشاهده کرده و تغییرات بافت این اندام‌ها را بررسی کند.
بهترین درمان میکروب معده
در حال حاضر، هیچ روشی برای درمان قطعی میکروب معده وجود ندارد. با این حال، اگر سابقه خانوادگی سرطان معده یا زخم معده و دوازدهه دارید، توصیه میشود برای کاهش خطر ابتلا به سرطان از درمان‌های موجود استفاده کنید. روش‌های درمان میکروب معده عبارت‌اند از:
۱. درمان دارویی
طبق گفته موسسه ملی بهداشت و مراقبت برتر، درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری معمولا شامل ترکیبی از ۲ آنتی‌بیوتیک و یک مهارکننده پمپ پروتون (PPI) است. این درمان گاهی به نام «تراپی سه‌گانه» شناخته میشود. برخی از داروهایی که برای درمان عفونت H. pylori استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- کلاریترومایسین (Clarithromycin)
- آموکسی‌سیلین (Amoxicillin)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند لانزوپرازول (Prevacid)، ازومپرازول (Nexium)، پانتوپرازول (Protonix)، یا رابپرازول (AcipHex)
- مترونیدازول (Metronidazole)
۲. درمان میکروب معده مقاوم به درمان
متخصصان برای درمان هلیکوباکتر پیلوری مقاوم از مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) و داروی وونوپرازان (Vonoprazan) استفاده می‌کنند.
۳. درمان میکروب معده از نظر طب سنتی
روش خانگی درمان میکروب معده عبارت‌اند از:
- مصرف کپتیس چینی
- استفاده از گیاه آترکتیلودس ماکروکفالا
- مصرف زنجبیل
- استفاده از ریشه شیرین‌بیان
- طب سوزنی
بیشتر بدانید: نکروز پانکراس بیماری جدی لوزالمعده: آیا نکروزان پانکراتیت کشنده است؟
۴. درمان میکروب معده در کودکان
بهترین روش برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری در کودکان استفاده از درمان سه‌گانه (Triple-Therapy) به‌مدت ۱۰ تا ۱۴ روز است. معمولا برای کودکان آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند کلاریترومایسین، آموکسی‌سیلین و مترونیدازول و داروهای ضد اسید مانند رانیتیدین (Ranitidine)، لانزوپرازول (Lansoprazole) یا امپرازول به صورت ترکیبی تجویز میشود. پس از درمان، ممکن است کودکان گاهی از احساس ناراحتی در معده شکایت کنند و این وضعیت ممکن است چندین ماه طول بکشد تا به‌طور کامل برطرف شود.
۵. درمان میکروب معده در بارداری
تحقیقات نشان می‌دهند که زنان باردار بدون علائم یا با علائم خفیف باید درمان را تا بعد از بارداری و شیردهی به تاخیر بیندازند. با این حال، اگر به‌دلیل عفونت معده دچار استفراغ شدید بارداری شده‌اید، لازم است با یک متخصص برای شروع درمان مشورت کنید.
به‌طور کلی، اگر بیمار در سه‌ماهه اول بارداری باشد، استفاده از آموکسی‌سیلین، مترونیدازول و مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) توصیه میشود. همچنین در سه‌ماهه دوم، درمان سه‌گانه شامل کلاریترومایسین، آموکسی‌سیلین و PPI در دوز استاندارد برای مادران باردار مناسب‌تر است.
چه غذاهایی برای میکروب معده خوب است؟
در جدول زیر می‌توانید لیستی از غذاهای مفید و مضر برای بهبود عفونت هلیکوباکتر پیلوری را مشاهده کنید.
| برای میکروب معده چی بخوریم؟ | برای میکروب معده چی نخوریم؟ |
| پروبیوتیک‌ها مانند ماست، کفیر، کلم ترش، کیمچی و میسو | غذاهای تند مانند فلفل، سس‌های تند و ادویه‌های تند |
| غذاهای غنی از فیبر مانند غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و حبوبات | غذاهای چرب مانند غذاهای سرخ‌کردنی، گوشت‌های پرچرب و سس‌های خامه‌ای |
| توت‌فرنگی | غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مانند میوه‌های ترش (پرتقال و لیمو)، گوجه‌فرنگی و غذاهای حاوی سرکه |
| چای سبز | نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه، چای و نوشیدنی‌های انرژی‌زا |
| سیر | الکل و نوشیدنی‌های گازدار |
| سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کلم‌پیچ | غذاهای فرآوری‌شده و شیرین |
رابطه میکروب معده و تنگی نفس
اگر معده میکروب داشته باشد، قطعا با وضعیت تنگی نفس نیز مواجه شده‌اید. عفونت هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند باعث رفلاکس معده شده و علائم تنفسی مانند سرفه و خس‌خس سینه را ایجاد کند. اگر در حال تجربه کردن این وضعیت هستید، توصیه می‌کنیم برای اقدامات درمانی به پزشک مراجعه کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی علائم و روش از بین بردن میکروب معده پرداختیم. همان‌طور که اشاره شد، این بیماری می‌تواند بدون هیچ علامتی باشد و نرخ ابتلا به زخم معده و سرطان معده را افزایش دهد. بنابراین توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از ابتلا به عوارض عفونت هلیکوباکتر پیلوری، علائم گوارشی خود را جدی بگیرید و به متخصص گوارش مراجعه کنید.
شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص گوارش آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص گوارش از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
میکروب معده یا هلیکوباکتر پیلوری، نوعی باکتری است که ممکن است در معده و قسمت ابتدایی روده کوچک وجود داشته باشد.
خیر. به‌طور مستقیم این میکروب نمی‌تواند باعث ریزش مو شود. با این حال، عفونت شدید هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند بر سلامت کلی بدن تاثیر بگذارد.
این میکروب می‌تواند به روش‌های مختلف از جمله تماس دهان به دهان با فرد آلوده، مصرف غذا و آب ناسالم و رعایت نکردن بهداشت فردی منتقل شود.
خیر. این میکروب به‌طور مستقیم نمی‌تواند باعث لاغر شدن افراد شود. با این حال ابتلا به زخم معده و سرطان معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند بر سلامت بدن تاثیر بگذارد.
باکتری هلیکوباکتر پیلوری دلیل بروز بیماری میکروب معده است.
خیر. این میکروب باعث بروز یبوست نمی‌شود.
میزان هلیکوباکتر پیلوری در معده به‌طور دقیق اندازه‌گیری نمی‌شود؛ زیرا هدف اصلی تشخیص و درمان این است که مشخص شود آیا باکتری در معده فرد وجود دارد یا خیر.
بله. عفونت هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند به نفخ معده منجر شود.
اگر این عفونت درمان نشود، می‌تواند باعث بروز بیماری‌های دیگر از جمله زخم معده، التهاب مزمن معده (گاستریت)، سرطان معده و اختلالات گوارشی شود.
منبع:
