بختک یا فلج خواب (Sleep paralysis) به حالتی گفته می‌شود که شما قادر به تکان دادن اعضای بدن خود نیستید. این حالت بیشتر در زمان بیدار شدن از خواب و همچنین زمان به خواب رفتن ایجاد می‌شود و فرد را در معرض ترس و اضطراب شدید قرار می‌دهد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده می‌توانید با نکاتی مهم در مورد بختک و همچنین روش‌های درمان آن آشنا شوید.
فهرست محتوا
بختک چیست؟
فلج خواب به علت از دست دادن کوتاه‌مدت کنترل عضلات در لحظه‌ای که فرد بین حالت خواب و بیداری قرار دارد اتفاق می‌افتد. از آن جایی که ناتوانی در حرکت کردن بسیار آزاردهنده است، بیشتر افرادی که این حالت را تجربه می‌کنند، دچار ترس و اضطراب شدید می‌شوند. فردی که به بختک گرفتار شده است، می‌تواند چشمان خود را حرکت دهد و بیدار است، اما نمی‌تواند حرف بزند، تکان بخورد یا حتی صدایی از خود درآورد. این شرایط تنها چند ثانیه تا چند دقیقه کوتاه طول می‌کشد و پس از آن فرد به حالت عادی بازمی‌گردد.
بیشتر بدانید: جت لگ چیست؟
فردی که دچار بختک می‌شود معمولا احساس فشار زیادی را روی بدن خود تجربه می‌کند و ممکن است با توهمات زیادی نیز روبه‌رو شود. این افراد ممکن است چیزهایی را ببینند و بشنوند که واقعیت ندارد و توهم است. از مهم‌ترین توهمات فلج خواب می‌توان به دیدن فرد یا موجودی در اتاق یا تجربه حالتی شبیه به پرواز یا خروج از بدن اشاره کرد.
در پاسخ به این سوال که آیا فلج خواب خطرناک است یا خیر باید بگوییم که این موضوع هیچ خطری برای شما ندارد. اما به طور کلی فلج خواب مکرر می‌تواند موجب بروز اضطراب شدید و ترس در زمان خوابیدن شود و مشکلات روانی جدی را برای فرد ایجاد کند.
بیشتر بدانید: علت کابوس های شبانه
علت بختک در خواب
دانشمندان هنوز اطلاعات کاملی در مورد این که چرا فلج خواب رخ می‌دهد و دقیقا چه اتفاقی می‌افتد که فرد چنین شرایطی را تجربه می‌کند، ندارند. زمانی که به خواب می‌روید، بدن به حالت آرامش می‌رسد و پس از چند دقیقه که خواب شما عمیق‌تر می‌شود، عضلات به حالت فلج درمی‌آیند. این موضوع موجب می‌شود تا تمام حرکات ارادی در خواب متوقف شوند و حرکات غیرارادی مثل تنفس ادامه پیدا کنند.
فلج خواب زمانی اتفاق می‌افتد که شما حالتی بین خوابی و بیداری را تجربه می‌کنید. در این شرایط، این سیکل از خواب ارتباط خود را با مغز از دست می‌دهد و از همین رو شما هوشیار هستید ولی عضلات و بدن شما در حالت غیرفعال قرار دارند و تجربه‌ای عجیب و موقت برای شما اتفاق می‌افتد. در واقع در این حالت مغز سریع‌تر از بدن از حالت خواب خارج می‌شود و به همین دلیل فرد کاملا هوشیار است اما بدن هنوز در حالت خواب و قفل شده باقی مانده است. بختک از نظر روانشناسی یک نوع اختلال مربوط به خواب تلقی می‌شود و بیشتر در افرادی که دچار ترس، اضطراب و همچنین اختلالات خواب هستند اتفاق می‌افتد.
بختک بیشتر برای چه افرادی اتفاق می‌افتد؟
بختک اتفاقی است که حدود کمتر از نیمی از مردم دنیا آن را تجربه می‌کنند. به طور کلی فلج خواب در کودکان و بزرگسالان اتفاق می‌افتد، اما احتمال بروز آن در سن نوجوانی و همچنین بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی بیشتر است. مطالعات نشان می‌دهد افراد مبتلا به اختلالات خواب و همچنین افرادی که به اختلالات سلامت روان و استرس شدید مبتلا هستند، بیشتر در معرض بروز این مشکل قرار دارند.
بیشتر بدانید: چند ساعت خواب کافی است؟
کیفیت پایین خواب نیز می‌تواند خطر بروز بختک را افزایش دهد. کسانی که الگوی خواب مشخصی ندارند و به دلیل سفر، بیماری یا برنامه کاری هر شب در ساعت‌های متفاوتی می‌خوابند، بیشتر از سایرین به بختک مبتلا می‌شوند. در ادامه به عوامل موثر بر بروز فلج خواب اشاره شده است.
- اختلال خواب
- سابقه خانوادگی
- اختلال اضطرابی
- افسردگی شدید
- اختلال دوقطبی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- بلوغ
- نداشتن برنامه منظم برای خوابیدن
- مصرف داروهای خاص و انواع مواد مخدر و روان‌گردان
پیشگیری و درمان فلج خواب
بهتر است بدانید که هیچ درمان قطعی برای بختک در خواب وجود ندارد و همه راهکارها تنها برای کاهش بروز این مشکل انجام می‌شوند. شما باید این موضوع را درک کنید که بختک یک اتفاق موقتی است و هیچ آسیبی به شما وارد نمی‌کند. برای در امان ماندن از عوارض فلج خواب باید از ترس و اضطراب فاصله بگیرید و روی اتفاق‌های مثبت و تنفس‌تان تمرکز کنید.
به جای این که دچار ترس شوید و برای تکان دادن بدن خودتان تلاش کنید، باید عضلات را شل کنید و آرام بمانید تا بعد از چند ثانیه این مشکل برطرف شود. از آنجایی که بختک در حالتی بین خواب و بیداری اتفاق می‌افتد، به همین دلیل تقلا برای بیدار شدن از خواب به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر از این وضعیت خلاص شوید.
بهترین درمان بختک برای افرادی که به اختلالات خواب و اضطراب مبتلا هستند، تجویز داروهای مرتبط است. در صورتی که روانپزشک تشخیص دهد که شما از اضطراب شدید یا نارکولپسی یا اختلال خواب رنج می‌برید، از داروهایی برای درمان این مشکلات استفاده می‌کند. بهترین دارو برای فلج خواب برای افراد مضطرب، داروی بازجذب کننده سروتونین است که به بهبود کیفیت خواب و رفع اضطراب و استرس کمک می‌کند. در ادامه این بخش به راهکارهای موثر برای جلوگیری از بختک اشاره شده است.
- فعالیت بدنی منظم در طول روز
- وقت‌گذرانی با دوستان و خانواده
- داشتن یک برنامه منظم برای خواب
- فراهم کردن یک فضای آرام و راحت برای خوابیدن
- دوری از گوشی و تلویزیون قبل از خواب
- پرهیز از مصرف الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین
بیشتر بدانید: چگونه راحت بخوابیم؟
سخن نهایی
فلج خواب موجب می‌شود تا فرد ترس و شوک آزاردهنده‌ای را تجربه کند و به طور موقت قادر به تکان دادن اندام‌ها و صحبت کردن نباشد. در این شرایط احساس ترس و اضطراب در فرد افزایش پیدا می‌کند و ممکن است مدتی بعد، در زمان خوابیدن نیز دچار نگرانی شود. در صورتی که به اختلال خواب و استرس دچار شده‌اید، می‌توانید به صورت آنلاین و حضوری با یکی از روانپزشکان درمانکده ارتباط برقرار کنید. برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانپزشک آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانپزشک از پزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
بختک به هیچ عنوان خطری برای سلامت جسمی شما ایجاد نمی‌کند و از همین رو فلج خواب و مرگ هیچ ارتباطی با هم ندارند.
از آن جایی که بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری به اختلالات خواب دچار می‌شوند، ممکن است در این دوران بختک را تجربه کنند.
در پاسخ به این سوال که بختک برای چی میاد و چطور ایجاد می‌شود، باید بگوییم که این موضوع به دلیل خروج سریع‌تر مغز نسبت به بدن از حالت خواب بروز می‌کند. از همین رو فرد هوشیار است اما هنوز توانایی کنترل عضلات را ندارد.
بختک در حالتی بین خواب و بیداری اتفاق می‌افتد. در این وضعیت شما نه کاملا خواب هستید و نه بیدار و حالتی بین این دو وضعیت را تجربه می‌کنید.
منابع: amerisleep، medicalnewstoday، verywellhealth
سلام من یه چندباریه یه حالت شبیه بختک رو دارم تجربه میکنم اما بختک نیست بنظرم فقط با ناله و فریاد زیاد میان بیدارم میکنن اما بعدش فراموش میکنم چه اتفاقی افتاده و میگن خیلی ناله فریاد کردی این موضوع باعث آزارم شده کسی هست تجربه مشابه داشته باشه کمکم کنه؟
عليرضا بيا به دايركت من پيام بده. Hamidreza nadi 008 اينستا مرام عكس بدنساز
اگر به مدت طولانی فلج خواب بهمون دست بده باید چه کنیم؟
سلام من هرشب همین وضع را دارم از ترسم شبها با برق روشن میخابم.حتی روزهام گاهی اگر جایی تنها بخوابم در خانه بختک میاد سراغم.شبها دیگه ارامش ندارم و خستگیم در نمیاد چون با برق روشن میخوابم
سلام من مشکل دارم ولی کاملا با بختک فرق داره خیلی اذیتم ازش هرشب اینطوری میشم گریم میگیره نمیتونم راحت بخوابم مشکل من اینه که موقعی که به خواب میرم خواب میبینم اونم خودمو تو خواب میبینم که کاملا اگاهی دارم بعدش تو همون جایی که در واقع خوابیدم تو خواب خودم میبینم کاملا طبیعی مشکل اینجاس که همیشه مکرر میشه و اگاهم که این خواب هستش اگه بیدار شم از این حالت میام بیرون ولی اصلا منه تو خواب نمیتونم حرکت کنم یا مثلا اگه یکی رو صدا بزنم فقط خودم صدا خودمو میشنوم از بس که این چیزا مکرر شدند یاد گرفتم تو خواب به خودم صدمه بزنم تا بپرم اینم بگم با اینکه چیز غیرعادی غیر خودم که دراز کردم و نمیتونم حرکت کنم نمیبینم ولی یه ترسی دارم تو دلم نمیدونم علتش چیه بعد مشکل اینجاس من به زور از این خواب کوفتی با ترس بیدار میشم همین که سرمو گذاشتم رو بالشت بازم این حالتی میشم ازتون خواهش میکنم اگه میدونید مشکلم چیه بهم اطلاع بدین
سلام ببین یه انگشتر که سنگش سیاه باشه دستت کن انگشترسرسیاه دیگه بختک نمیادسراغت امتحان کن
دقیقا همین مشکل شمارو دارم ومنم یاد گرفتم که داد بزنم تا یکی بیدارم کنه و نکته ترسناکش اینجاست که هر بار میدونم کدوم یک از اعضای خانواده میاد تا بیدارم کنه.
درود دوستان عزیز،توضیحت جامع و کامل بود،دقیقا همین حالت هر چند ماه به شکل وحشتناکی با همین جزییات واسه من رخ میداد،امتحان کردم و به پهلو خوابیدم و یه تیکه آهنربا زیر بالشم گذاشتم و این اتفاق دیگه نیفتاد،دلیل علمیش نمیدونم چیه ولی منم باور نداشتم ولی جواب داد
من که هر شب همین اش و کاسس میترسم بخابم که یه موقع بختکی نشم
هرچی آیه سوره صلوات میخونم فایده نداره
به محض اینکه ازاین حال بختک رها میشم باز درعرض چندثانیه دوباره همون حال میادسراغم و ول کن نیست
اینقد تقلا میکنم که وقتی آزادمیشم خیلی خسته ام
من وقتی دراین حال وحشتناک قرارمیگیرم احساس میکنم به طور دردناک روح داره ازبدنم جدامیشه وتلاش میکنم که زنده بمونم اما خیلی سخته .یامثلا میبینم یکی داره میادداخل خونه وبچه مو بکشه امافریادمیزنم کسی نمیشنوه.
وای وحشتناکه
پر خوری و بی تحرکی عامل اصلی بختک در خواب است . منظم ورزش بکنید از خورون شیرینی جات و غذاهای چرب و سنگین پرهیز کنید تا دچار بختکِ شبانه نشوید . این راه حل یک نجربه شخصی است که بنده متوجه آن شدم
ربط نداره برادر شده شام نخوردم خوابیدم بازم رفتم تو این حالت
من همیشه یه آدمک کوتوره با کله گلابی شکل برعکس میبینم و خیلی ترسناکه همین الان که از این حالت خارج شدم دارم این پیام رو مینویسم و فقط داشاتم ایه الکرسی میخوندم، شماهم با همچین صحنه ای مواجه میشید؟
فقط با مشت کردن انگشت دست و پاتونو با شمارش صد تا اگه خوب نشید بیشترش کنيد صد در صد جواب میده حالتونو عوض میکنه قبل خواب خوبه انجام بشه
احساس میکردم یک زن بد جنس از پشت چسبیده ولم نمیکنه تااینکه از خدای متعال کمک خواستم و بلند شدم اما بدنم خیلی کوفته شده
منم حس کردم یکی با وزن سنگین رویه کمرم نشسته و واقعا نفس کشیدم برام سخت کرد
منم الان این اتفاق برام افتاده ی مرد کداز طلبکاره و داشت خفه ام میکرد واقعا ترسیدم و خوابم نمیبره
رو با بالا نخوابین