بختک یا فلج خواب (Sleep paralysis) به حالتی گفته می‌شود که شما در عین هوشیاری، قادر به تکان دادن اعضای بدن خود نیستید. این حالت بیشتر در زمان بیدار شدن از خواب و همچنین زمان به خواب رفتن ایجاد می‌شود و فرد را در معرض ترس و اضطراب شدید قرار می‌دهد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده می‌توانید با نکاتی مهم در مورد بختک و همچنین روش‌های درمان آن آشنا شوید.
فهرست محتوا
بختک چیست؟
فلج خواب از نظر علمی به عنوان پاراسومنیا (Parasomnia) شناخته می‌شود و علت آن از دست دادن کوتاه‌مدت کنترل عضلات است. این موضوع معمولا لحظه‌ای که فرد در حالت خواب و بیداری قرار دارد اتفاق می‌افتد. از آن جایی که ناتوانی در حرکت کردن بسیار آزاردهنده است، بیشتر افرادی که این حالت را تجربه می‌کنند، دچار ترس و اضطراب شدید می‌شوند. فردی که به بختک گرفتار شده است، می‌تواند چشمان خود را حرکت دهد و بیدار است، اما نمی‌تواند حرف بزند، تکان بخورد یا حتی صدایی از خود درآورد. این شرایط تنها چند ثانیه تا چند دقیقه کوتاه طول می‌کشد و پس از آن فرد به حالت عادی بازمی‌گردد.
بیشتر بدانید: جت لگ چیست؟
فردی که دچار بختک می‌شود معمولا احساس فشار زیادی را روی بدن خود تجربه می‌کند و ممکن است با توهمات زیادی نیز روبه‌رو شود. این افراد ممکن است چیزهایی را ببینند و بشنوند که واقعیت ندارد و توهم است. از مهم‌ترین توهمات فلج خواب می‌توان به دیدن فرد یا موجودی در اتاق یا تجربه حالتی شبیه به پرواز یا خروج از بدن اشاره کرد.
در پاسخ به این سوال که آیا فلج خواب خطرناک است یا خیر باید بگوییم که این موضوع هیچ خطری برای شما ندارد. اما به طور کلی فلج خواب مکرر می‌تواند موجب بروز اضطراب شدید و ترس در زمان خوابیدن شود و مشکلات روانی جدی را برای فرد ایجاد کند.
بیشتر بدانید: علت کابوس های شبانه
علت بختک در خواب
دانشمندان هنوز اطلاعات کاملی در مورد این که چرا فلج خواب رخ می‌دهد و دقیقا چه اتفاقی می‌افتد که فرد چنین شرایطی را تجربه می‌کند، ندارند. زمانی که به خواب می‌روید، بدن به حالت آرامش می‌رسد و پس از چند دقیقه که خواب شما عمیق‌تر می‌شود، عضلات به حالت فلج درمی‌آیند. این موضوع موجب می‌شود تا تمام حرکات ارادی در خواب متوقف شوند و حرکات غیرارادی مثل تنفس ادامه پیدا کنند.
فلج خواب زمانی اتفاق می‌افتد که شما حالتی بین خوابی و بیداری را تجربه می‌کنید. در این شرایط، این سیکل از خواب ارتباط خود را با مغز از دست می‌دهد و از همین رو شما هوشیار هستید ولی عضلات و بدن شما در حالت غیرفعال قرار دارند و تجربه‌ای عجیب و موقت برای شما اتفاق می‌افتد. در واقع در این حالت مغز سریع‌تر از بدن از حالت خواب خارج می‌شود و به همین دلیل فرد کاملا هوشیار است اما بدن هنوز در حالت خواب و قفل شده باقی مانده است. بختک از نظر روانشناسی یک نوع اختلال مربوط به خواب تلقی می‌شود و بیشتر در افرادی که دچار ترس، اضطراب و همچنین اختلالات خواب هستند اتفاق می‌افتد.
بختک بیشتر برای چه افرادی اتفاق می‌افتد؟
بختک اتفاقی است که حدود کمتر از نیمی از مردم دنیا آن را تجربه می‌کنند. به طور کلی فلج خواب در کودکان و بزرگسالان اتفاق می‌افتد، اما احتمال بروز آن در سن نوجوانی و همچنین بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی بیشتر است. مطالعات نشان می‌دهد افراد مبتلا به اختلالات خواب و همچنین افرادی که به اختلالات سلامت روان و استرس شدید مبتلا هستند، بیشتر در معرض بروز این مشکل قرار دارند.
بیشتر بدانید: چند ساعت خواب کافی است؟
کیفیت پایین خواب نیز می‌تواند خطر بروز بختک را افزایش دهد. کسانی که الگوی خواب مشخصی ندارند و به دلیل سفر، بیماری یا برنامه کاری هر شب در ساعت‌های متفاوتی می‌خوابند، بیشتر از سایرین به بختک مبتلا می‌شوند. در ادامه به عوامل موثر بر بروز فلج خواب اشاره شده است.
- اختلال خواب
- سابقه خانوادگی
- اختلال اضطرابی
- افسردگی شدید
- اختلال دوقطبی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- بلوغ
- نداشتن برنامه منظم برای خوابیدن
- مصرف داروهای خاص و انواع مواد مخدر و روان‌گردان
پیشگیری و درمان فلج خواب
بهتر است بدانید که هیچ درمان قطعی برای بختک در خواب وجود ندارد و همه راهکارها تنها برای کاهش بروز این مشکل انجام می‌شوند. شما باید این موضوع را درک کنید که بختک یک اتفاق موقتی است و هیچ آسیبی به شما وارد نمی‌کند. برای در امان ماندن از عوارض فلج خواب باید از ترس و اضطراب فاصله بگیرید و روی اتفاق‌های مثبت و تنفس‌تان تمرکز کنید.
به جای این که دچار ترس شوید و برای تکان دادن بدن خودتان تلاش کنید، باید عضلات را شل کنید و آرام بمانید تا بعد از چند ثانیه این مشکل برطرف شود. از آنجایی که بختک در حالتی بین خواب و بیداری اتفاق می‌افتد، به همین دلیل تقلا برای بیدار شدن از خواب به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر از این وضعیت خلاص شوید.
بهترین درمان بختک برای افرادی که به اختلالات خواب و اضطراب مبتلا هستند، تجویز داروهای مرتبط است. در صورتی که روانپزشک تشخیص دهد که شما از اضطراب شدید یا نارکولپسی یا اختلال خواب رنج می‌برید، از داروهایی برای درمان این مشکلات استفاده می‌کند. بهترین دارو برای فلج خواب برای افراد مضطرب، داروی بازجذب کننده سروتونین است که به بهبود کیفیت خواب و رفع اضطراب و استرس کمک می‌کند. در ادامه این بخش به راهکارهای موثر برای جلوگیری از بختک اشاره شده است.
- فعالیت بدنی منظم در طول روز
- وقت‌گذرانی با دوستان و خانواده
- داشتن یک برنامه منظم برای خواب
- فراهم کردن یک فضای آرام و راحت برای خوابیدن
- دوری از گوشی و تلویزیون قبل از خواب
- پرهیز از مصرف الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین
بیشتر بدانید: چگونه راحت بخوابیم؟
سخن نهایی
فلج خواب موجب می‌شود تا فرد ترس و شوک آزاردهنده‌ای را تجربه کند و به طور موقت قادر به تکان دادن اندام‌ها و صحبت کردن نباشد. در این شرایط احساس ترس و اضطراب در فرد افزایش پیدا می‌کند و ممکن است مدتی بعد، در زمان خوابیدن نیز دچار نگرانی شود. در صورتی که به اختلال خواب و استرس دچار شده‌اید، می‌توانید به صورت آنلاین و حضوری با یکی از روانپزشکان درمانکده ارتباط برقرار کنید. برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانپزشک آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانپزشک از پزشک مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
بختک به هیچ عنوان خطری برای سلامت جسمی شما ایجاد نمی‌کند و از همین رو فلج خواب و مرگ هیچ ارتباطی با هم ندارند.
از آن جایی که بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری به اختلالات خواب دچار می‌شوند، ممکن است در این دوران بختک را تجربه کنند.
در پاسخ به این سوال که بختک برای چی میاد و چطور ایجاد می‌شود، باید بگوییم که این موضوع به دلیل خروج سریع‌تر مغز نسبت به بدن از حالت خواب بروز می‌کند. از همین رو فرد هوشیار است اما هنوز توانایی کنترل عضلات را ندارد.
بختک در حالتی بین خواب و بیداری اتفاق می‌افتد. در این وضعیت شما نه کاملا خواب هستید و نه بیدار و حالتی بین این دو وضعیت را تجربه می‌کنید.
منابع: amerisleep، medicalnewstoday، verywellhealth
