تنگی نفس یا دیس‌پنه یک مشکل شایع است که به دلایل متعدد ایجاد می‌شود و می‌تواند به طور ناگهانی یا تدریجی رخ دهد. بسیاری از افراد این حس ناخوشایند را به شکل ناتوانی در دریافت هوای کافی توصیف می‌کنند.
در این مقاله از مجله درمانکده به بررسی دلایل دیس‌پنه، تفاوت‌های آن در بیماری‌های قلبی و ریوی، روش‌های تشخیصی و راه‌کارهای درمانی موثر می‌پردازیم. اگر با این مشکل مواجه هستید، تا پایان مطلب همراه ما باشید.
فهرست محتوا
انواع تنگی نفس
تنگی نفس حاد و مزمن در سرعت شروع و مدت زمانی که فرد به آن‌ها مبتلا می‌شود، با هم تفاوت دارند. همچنین دلایل بروز آن‌ها متفاوت است:
- دیس‌پنه حاد: به سرعت ظاهر می‌شود و مدت زیادی دوام نمی‌آورد (چند ساعت تا چند روز). آلرژی، اضطراب، ورزش و بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا می‌توانند باعث دیس‌پنه حاد شوند. همچنین شرایط جدی‌تری مانند حمله قلبی، باریک شدن ناگهانی راه‌های هوایی (آنافیلاکسی) یا لخته شدن خون (آمبولی ریه) هم ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.
- دیس‌پنه مزمن: به حالتی گفته می‌شود که برای مدت طولانی (چند هفته یا بیشتر) ادامه دارد یا به طور مکرر رخ می‌دهد. بیماری‌های مزمن مانند آسم، نارسایی قلبی و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) می‌توانند باعث بروز آن شوند. همچنین کمبود فعالیت بدنی ممکن است باعث شود همیشه احساس تنگی نفس داشته باشد. چون عضلات برای دریافت اکسیژن تحت فشار قرار می‌گیرند.
بیشتر بدانید: بیماری آسم؛ انواع، پیشگیری و درمان
علائم تنگی نفس چیست؟
علائم در هر فردی می‌تواند بسته به عامل ایجادکننده دیس‌پنه متفاوت باشد. بعضی از علائم رایج عبارت‌اند از:
- احساس فشار و سنگینی در قفسه سینه
- احساس نیاز به تنفس عمیق
- تلاش زیاد برای تنفس عمیق
- تنفس سریع (تاکی‌پنه) یا افزایش ضربان قلب (تپش قلب)
- خس‌خس یا صدادار بودن تنفس
بیشتر بدانید: نارسایی مزمن دستگاه تنفسی و 3 درمان آن
زمان مراجعه به پزشک
اگر احساس می‌کنید دیس‌پنه در فعالیت‌های روزمره‌تان اختلال به وجود آورده است، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده علائم زیر فورا به دنبال درمان اورژانسی بروید:
- مشکل ناگهانی در تنفس
- دیس‌پنه شدید
- ادامه‌دار بودن دیس‌پنه پس از ۳۰ دقیقه استراحت
- تغییر رنگ پوست، لب‌ها یا ناخن‌ها به آبی (سیانوز)
- احساس درد یا سنگینی در قفسه سینه
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- تب بالا
- شنیدن صدای سوت مانند یا خس‌خس در هنگام تنفس
- تورم پا
بیشتر بدانید: عفونت حاد دستگاه تنفسی
دلیل تنگی نفس چیست؟
گاهی‌اوقات ممکن است پس از انجام تمرینات ورزشی، قرار گرفتن در ارتفاع، تغییر دما و… دچار دیس‌پنه شوید. در بعضی موارد هم احتمال دارد این مشکل را به دلیل اضافه وزن یا بیماری تجربه کنید. در ادامه با دلایل مختلف تنگی نفس آشنا می‌شوید:
بیماری‌های ریه و راه‌های هوایی مثل:
- آسم
- آلرژی
- بیماری انسدادی مزمن ریه
- بیماری‌های تنفسی (مانند برونشیت، کووید-۱۹، آنفولانزا یا سایر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی)
- پنومونی (ذات‌الریه)
- التهاب پرده جنب (پلورزی) یا تجمع مایع در اطراف ریه‌ها (پلورال افیوژن)
- تجمع مایع در ریه‌ها (ادم ریوی) یا ایجاد اسکار در بافت ریه (فیبروز ریوی)
- سرطان ریه
- فشار خون بالا در ریه‌ها (پرفشاری خون ریوی)
- سارکوئیدوز
- سل
- کلاپس جزئی یا کامل ریه (پنوموتوراکس یا آتلکتازی)
- وجود لخته خون در ریه (آمبولی ریه)
- خفگی
بیشتر بدانید: نشانه های کرونای جدید چگونه است؟
بیماری‌های قلبی و خونی از جمله:
- کم‌خونی
- نارسایی قلبی
- بیماری‌هایی که بر عضله قلب تاثیر می‌گذارند (کاردیومیوپاتی)
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
- ایجاد التهاب داخل قلب یا اطراف آن (اندوکاردیت، پریکاردیت یا میوکاردیت)
بیشتر بدانید: فیبروز سیستیک و هر آنچه باید درباره آن بدانید
سایر دلایل مانند:
- اضطراب
- آسیب‌هایی که تنفس را دشوار می‌کنند (مانند شکستگی دنده)
- داروها از جمله استاتین‌ها (داروهای کاهش‌دهنده کلسترول) و بتابلوکرها (داروهای کنترل‌کننده فشار خون)
- دمای بسیار بالا یا بسیار پایین
- BMI یا شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۰
- کمبود فعالیت بدنی (ضعف عضلانی)
- آپنه خواب
بیشتر بدانید: هر آنچه که باید از بیماری سل بدانید
تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی
قلب و ریه با همکاری یکدیگر اکسیژن را به خون و بافت‌های مختلف بدن می‌رسانند و دی‌اکسید کربن را دفع می‌کنند. اگر یکی از این ۲ اندام عملکرد درستی نداشته باشد، ممکن است اکسیژن کاهش یابد یا سطح دی‌اکسید کربن بیش‌ازحد بالا برود. این موضوع باعث می‌شود سخت‌تر نفس بکشید تا اکسیژن بیشتری بگیرید یا دی‌اکسید کربن بیشتری دفع کنید.
تشخیص اینکه دیس‌پنه از بیماری ریوی ناشی می‌شود یا بیماری قلبی دشوار است. پزشک تنها فردی است که می‌تواند علت بروز این مشکل را با معاینه بدنی و انجام تست‌های مختلف تشخیص دهد. با این حال، علائم تنگی نفس قلبی و ریوی کمی با هم تفاوت دارند. از مهم‌ترین تفاوت‌های دیس‌پنه قلبی و ریوی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیس‌پنه قلبی ممکن است به مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره منجر شود و حتی بعد از فعالیت سبک رخ دهد. دیس‌پنه ریوی معمولا به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و بعد از فعالیت شدید یا قرار گرفتن در معرض محرک‌های خاص اتفاق می‌افتد.
- دیس‌پنه قلبی ممکن است با درد قفسه سینه، گردن یا فک و تپش قلب همراه باشد؛ در حالی که دیس‌پنه ریوی همراه با سرفه مزمن یا شنیدن صدای وزوز در حین تنفس رخ می‌دهد.
برای درمان تنگی نفس در بیماران قلبی و ریوی از دارو استفاده می‌شود. داروهای تجویزشده برای بیماران قلبی معمولا خوراکی هستند. اما داروهای بیماری ریوی ممکن است استنشاقی هم باشند.
راه‌های تشخیص علت تنگی نفس
پزشک علاوه بر معاینه بدنی و گرفتن شرح حال ممکن است یک یا چند مورد از تست‌های زیر را توصیه کند:
- تست‌های تصویربرداری مثل سی‌تی اسکن یا اشعه ایکس: پزشک می‌تواند با بررسی تصاویر داخل قفسه سینه، مشکلات احتمالی ریه را تشخیص دهد.
- آزمایش خون: به پزشک در شناسایی کم‌خونی یا سایر بیماری‌ها کمک می‌کند.
- آزمایش عملکرد ریه: میزان کارایی تنفس را ارزیابی می‌کند.
- تست ورزش قلبی-ریوی: پزشک از شما می‌خواهد روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش کنید. این آزمایش میزان اکسیژن مصرفی و دی‌اکسید کربن دفع‌شده هنگام ورزش را اندازه‌گیری می‌کند.
نحوه درمان تنگی نفس
نحوه درمان دیس‌پنه به علت بروز آن بستگی دارد. اگر یک بیماری زمینه‌ای داشته باشید، برای بهبود علائم خود باید آن را درمان کنید. سایر راه‌کارهایی که می‌توانند تنفس شما را بهبود بخشند عبارت‌اند از:
- ورزش: با ورزش کردن می‌توان قلب و ریه‌ها را تقویت کرد تا عملکرد بهتری داشته باشند.
- تکنیک‌های آرام‌سازی: اگر بیماری تنفسی یا استرس باعث ایجاد مشکل شده باشند، می‌توانید از مدیتیشن و تمرینات تنفسی برای درمان فوری تنگی نفس در خانه استفاده کنید.
- دارودرمانی: داروهای استنشاقی به نام برونکودیلاتورها باعث شل شدن راه‌های هوایی می‌شوند و به درمان آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه کمک می‌کنند. داروهای تسکین‌دهنده درد یا اضطراب هم ممکن است برای کاهش دیس‌پنه مفید باشند.
- اکسیژن‌درمانی: اگر سطح اکسیژن خون خیلی پایین باشد، پزشک ممکن است اکسیژن اضافی را از طریق ماسک یا لوله بینی در اختیار شما قرار دهد.
درمان خانگی تنگی نفس در بزرگسالان
اگر علت دیس‌پنه را می‌دانید و مطمئن هستید که به یک بیماری اورژانسی مبتلا نیستید، می‌توانید راه‌کارهای زیر را برای بهبود وضعیت امتحان کنید:
- نفس عمیق بکشید. هوا را از طریق بینی وارد ریه‌ها کنید و از طریق دهان بیرون بفرستید.
- از پنکه استفاده کنید. این کار باعث می‌شود هوای بیشتری وارد بدن شود.
- بخور بدهید. اگر دیس‌پنه از مشکلات سینوس ناشی شود، استنشاق بخار آب می‌تواند به کنترل علائم آن کمک کند.
- قهوه تلخ بنوشید. این نوشیدنی باعث شل شدن عضلات راه هوایی می‌شود. فقط به یاد داشته باشید که زیاده‌روی در مصرف آن احتمال ابتلا به تپش قلب را افزایش می‌دهد.
- زنجبیل تازه بخورید. مصرف زنجبیل تازه یا افزودن آن به آب داغ به درمان مشکلات ناشی از آسم و عفونت تنفسی کمک می‌کند.
- در صورت لزوم، وزن‌تان را کاهش دهید. چاقی باعث تشدید مشکلات تنفسی می‌شود.
- از محرک‌ها دوری کنید. دود سیگار، آلودگی هوا و گرده گیاهان می‌توانند باعث بدتر شدن دیس‌پنه شوند.
بیشتر بدانید: علائم حساسیت و آلرژی فصلی
کلام پایانی
در این مقاله سعی کردیم هر آنچه که لازم است در مورد دیس‌پنه بدانید را در اختیارتان قرار دهیم. اگر با علائم این مشکل مواجه شدید، حتما در سریع‌ترین زمان ممکن به متخصص ریه مراجعه کنید. برای این کار می‌توانید از خدمات سایت درمانکده استفاده کنید. در درمانکده علاوه بر سیستم نوبت‌دهی حضوری، امکان اخذ نوبت جهت مشاوره آنلاین با متخصص ریه فراهم شده است.
سوالات متداول
بیماری‌های قلبی و ریوی شایع‌ترین دلیل دیس‌پنه هستند. مصرف بعضی از داروها، اضطراب، چاقی، آپنه خواب، کمبود فعالیت بدنی و تغییر دما هم ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.
پاسخ این سوال به علت بروز دیس‌پنه بستگی دارد. مصرف دارو، فعالیت بدنی منظم، کنترل استرس و اکسیژن‌درمانی به به کنترل این مشکل کمک می‌کنند.
اگر به آسم مبتلا هستید، برای درمان فوری تنگی نفس در منزل می‌توانید از چای سبز، چای سیاه، دمنوش زنجبیل و دمنوش شیرین بیان استفاده کنید.
مصرف زنجبیل، عسل و میوه‌های غنی از آنتی‌اکسیدان مثل انگور و سیب به کنترل دیس‌پنه به‌خصوص در بیماران مبتلا به آسم کمک می‌کند.
استراحت کردن، مصرف مایعات کافی به‌خصوص مایعات گرم، خوردن عسل و استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز برای درمان سرفه شدید و تنگی نفس ناشی از سرماخوردگی مفید است.
منابع: my.clevelandclinic, medicalnewstoday
