کژپشتی یا اسکولیوز (Scoliosis) به انحراف ستون فقرات اشاره دارد که اغلب در دوران نوجوانی تشخیص داده می‌شود. در بیشتر موارد، این بیماری خفیف است؛ اما ممکن است با رشد فرد تشدید شود. اسکولیوز شدید می‌تواند ناتوان‌کننده باشد یا فضای داخل قفسه سینه را کاهش دهد و در نتیجه، عملکرد صحیح ریه‌ها را دشوار کند. کودکان مبتلا به اسکولیوز خفیف معمولا از طریق عکس برداری با اشعه ایکس تحت نظر قرار می‌گیرند تا مشخص شود که آیا انحنا بدتر می‌شود یا خیر.
کژپشتی معمولا به درمان نیاز ندارد. با این حال، در بعضی موارد ممکن است استفاده از بریس برای جلوگیری از بدتر شدن بیماری یا انجام جراحی به منظور صاف کردن انحناهای شدید ضروری باشد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده در مورد علائم اسکولیوز در کودکان و بزرگسالان و راه‌های درمان آن صحبت می‌‌کنیم و یک نمونه عکس از اسکولیوز در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
منظور از اسکولیوز چیست؟
کژپشتی به معنی انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است. ستون فقرات به طور طبیعی دارای یک انحنای خفیف رو به جلو و عقب است. اما در افراد مبتلا به کژپشتی، به سمت چپ و راست خم می‌شود و به شکل C یا S درمی‌آید.
اسکولیوز اس شکل یا سی شکل اغلب خفیف است، علائم ایجاد نمی‌کند و به درمان نیاز ندارد. اما در موارد شدید، می‌تواند باعث ناهنجاری در پوسچر بدن شود و درد ایجاد کند.
در ادامه یک نمونه عکس اسکولیوز خفیف و عکس اسکولیوز شدید آورده شده است تا به شما در درک بهتر این بیماری کمک کند:
انواع کژپشتی
سه نوع اسکولیوز وجود دارد که عبارت‌اند از:
- ایدیوپاتیک: شایع‌ترین نوع این بیماری است. واژه ایدیوپاتیک به این معنی است که علت دقیق آن ناشناخته است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش دارند.
- مادرزادی: یک ناهنجاری نادر است که احتمال دارد توسط پزشک هنگام تولد تشخیص داده شود. اسکولیوز در جنین زمانی رخ می‌دهد که مهره‌ها به درستی شکل نگیرند.
- نوروماسکولار: ایجاد مشکل در عضلات و اعصاب حمایت‌کننده ستون فقرات به بروز این بیماری منجر می‌شود. در این شرایط، کج شدن ستون فقرات با بیماری‌های عصبی یا عضلانی مانند آسیب‌های نخاعی، فلج مغزی، اسپینا بیفیدا یا دیستروفی عضلانی همراه است.
علاوه بر این، ممکن است پزشک از اسکولیوزی که در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود، به عنوان اسکولیوز بزرگسالان یا دژنراتیو یاد کند. این بیماری معمولا زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌ها و مفاصل ضعیف می‌شوند یا تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد (پوکی استخوان). در بعضی موارد، ممکن است فرد در تمام طول زندگی خود به یک بیماری خفیف و تشخیص‌داده‌نشده مبتلا باشد که با افزایش سن تشدید می‌شود.
پزشکان کژپشتی ایدیوپاتیک را بر اساس سنی که بیماری تشخیص داده می‌شود، به دسته‌های زیر تقسیم می‌کنند:
- کژپشتی نوزادی: قبل از سن سه سالگی
- کژپشتی کودکان: بین چهار تا ۱۰ سالگی
- کژپشتی نوجوانان: بین ۱۱ تا ۱۸ سالگی
- کژپشتی ایدیوپاتیک بزرگسالان: پس از ۱۸ سالگی (زمانی که رشد اسکلت کامل شده است.)
بیشتر بدانید: شایع ترین اختلالات اسکلتی عضلانی
فرق اسکولیوز با کیفوز
کژپشتی و کیفوز (گوژپشتی) هر ۲ مشکلاتی هستند که بر ستون فقرات تاثیر می‌گذارند. در کژپشتی، ستون فقرات به سمت چپ و راست منحرف می‌شود و انحنای C یا S شکل ایجاد می‌کند؛ در حالی که در کیفوز، قسمت بالای ستون فقرات به سمت جلو خم شده و باعث می‌شود پشت شخص به شکل برآمده دیده شود.
علائم اسکولیوز
علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- نامتقارن بودن شانه‌ها
- برجستگی تیغه‌های شانه
- قرار نگرفتن سر در مرکز لگن
- نامتقارن بودن کمر
- تمایل مداوم بدن به یک سمت
- متفاوت بودن طول پاها
- تغییر در ظاهر یا بافت پوست در امتداد ستون فقرات
با گذشت زمان، ممکن است تغییرات زیر را هم مشاهده کنید:
- کاهش قد
- نامتقارن شدن لگن و باسن
اسکولیوز در نوجوانان اغلب در ستون فقرات توراسیک (قفسه سینه) رخ می‌دهد؛ در حالی که در بزرگسالان بیشتر در ستون فقرات کمری دیده می‌شود.
عوارض اسکولیوز در بزرگسالی
اگر اسکولیوز درمان نشود، با مشکلات زیر روبه‌رو می‌شوید:
- درد مزمن و طولانی‌مدت
- تغییر شکل فیزیکی بدن
- آسیب‌دیدگی اندام‌های داخلی
- آسیب‌دیدگی اعصاب
- آرتریت (التهاب مفاصل)
- نشت مایع نخاعی
در کژپشتی شدید، ممکن است قفسه سینه به ریه‌ها فشار بیاورد و تنفس را دشوارتر کند. اگر نمی‌توانید به خوبی نفس بکشید، به اورژانس مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: پای پرانتزی
علت اسکولیوز چیست؟
در بیشتر موارد، علت کژپشتی مشخص نیست. با این حال، به نظر می‌رسد که عوامل زیر در بروز آن نقش داشته باشند:
- ناهنجاری در تشکیل مهره‌ها در دوران جنینی
- جراحی روی دیواره قفسه سینه در دوران نوزادی
- تغییرات ژنتیکی
- آسیب‌دیدگی ستون فقرات
- وجود تومور در ستون فقرات
- ابتلا به بیماری‌هایی که بر اعصاب یا عضلات تاثیر می‌گذارند
علائم کژپشتی معمولا در دوران نوجوانی ظاهر می‌شود. این بیماری مردان و زنان را به طور یکسان تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما احتمال بدتر شدن آن در زنان بیشتر است. به همین دلیل، زنان بیشتر از مردان به درمان نیاز پیدا می‌کنند.
راه‌های تشخیص کژپشتی
پزشک پس از معاینه بدنی می‌تواند کژپشتی را تشخیص دهد. سوالاتی که پزشک ممکن است در حین معاینه بپرسد شامل موارد زیر هستند:
- تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی شما
- تاریخ اولین باری که متوجه تغییر ستون فقرات خود شدید
- علائمی که دارید
- هر گونه مشکل حرکتی یا مشکل مرتبط با روده و مثانه که ممکن است نشانه آسیب عصبی یا فشار جدی باشد
تست‌های تصویربرداری ساده که با اشعه ایکس انجام می‌شوند می‌توانند تشخیص کژپشتی را تائید کنند و شدت انحراف ستون فقرات را نشان دهند. با این حال، اگر پزشک به یک بیماری زمینه‌ای مثل ناهنجاری طناب نخاعی مشکوک باشد، احتمال دارد ام‌آرآی (MRI) را پیشنهاد کند.
بیشتر بدانید: بهترین غذا برای دیسک کمر
آیا اسکولیوز درمان قطعی دارد؟
درمان اسکولیوز بسته به میزان کج شدن ستون فقرات متفاوت است. اگر انحنا بسیار خفیف باشد، کودک به درمان خاصی نیاز ندارد. با این حال، باید به طور منظم به پزشک مراجعه کند تا مشخص شود که آیا بیماری در حال بدتر شدن است یا خیر.
در صورتی که شدت کج شدن ستون فقرات متوسط یا شدید باشد، ممکن است بیمار به استفاده از بریس یا جراحی نیاز داشته باشد. عواملی که باید برای انتخاب روش درمانی مناسب در نظر گرفته شوند عبارت‌اند از:
- بلوغ: اگر رشد استخوان‌ها متوقف شده باشد، احتمال پیشرفت بیماری کم است. از سوی دیگر، بریس معمولا روی کودکانی تاثیر دارد که هنوز در حال رشد هستند. بلوغ سیستم استخوانی را می‌توان با رادیوگرافی دست بررسی کرد.
- اندازه انحنا: انحناهای بزرگ بیشتر از انحناهای کوچک ممکن است با گذر زمان بدتر شوند.
- جنسیت: دختران بیشتر از پسران در معرض خطر تشدید بیماری هستند.
۱. بریس
اگر کودک شما دچار کژپشتی متوسط بوده و استخوان‌های او هنوز در حال رشد باشند، پزشک ممکن است استفاده از بریس را توصیه کند. پوشیدن بریس بیماری را درمان نمی‌کند، اما معمولا جلوی بدتر شدن آن را می‌گیرد.
از اکثر بریس‌ها باید ۱۳ تا ۱۶ ساعت در روز استفاده کرد. اثربخشی بریس با تعداد ساعت‌هایی که در روز پوشیده می‌شود، افزایش می‌یابد. کودکانی که از بریس استفاده می‌کنند محدودیت‌های کمی دارند و معمولا می‌توانند در اکثر فعالیت‌ها شرکت کنند. در صورت لزوم، کودک می‌تواند بریس را هنگام ورزش کردن یا سایر فعالیت‌های فیزیکی از تن خارج کند.
بریس زمانی کنار گذاشته می‌شود که افزایش قد متوقف شده باشد. به طور میانگین، رشد دختران در سن ۱۴ سالگی و رشد پسران در سن ۱۶ سالگی به پایان می‌رسد. اما این موضوع بین افراد مختلف متفاوت است.
بیشتر بدانید: گرفتگی عضلات کمر
۲. جراحی
کژپشتی شدید معمولا با گذر زمان بدتر می‌شود. بنابراین پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد تا انحنا را صاف کرده و از بدتر شدن آن جلوگیری کند. جراحی ستون فقرات ایمن است. اما مانند هر روش درمانی دیگری ممکن است در بعضی موارد عارضه ایجاد کند. این عوارض عبارت‌اند از:
- خونریزی
- عفونت
- آسیب عصبی
- لخته شدن خون
- محدودیت حرکتی
۳. درمان اسکولیوز با ورزش
کژپشتی اغلب در دوران نوجوانی تشخیص داده می‌شود؛ یعنی زمانی که بسیاری از افراد مشتاق هستند به ورزش‌های تیمی بپیوندند یا برنامه ورزشی خود را شروع کنند. بنابراین به عنوان پدر و مادر ممکن است این سوال برایتان مطرح شود که کدام فعالیت یا نرمش برای اسکولیوز ایمن است.
خوشبختانه، ورزش کردن باعث بدتر شدن بیماری نمی‌شود. در حقیقت، انجام ورزش‌هایی که انعطاف‌پذیری و عضلات مرکزی بدن را تقویت می‌کنند، می‌تواند علائم کژپشتی را کاهش دهد. بهترین ورزش‌ها برای این بیماری عبارتند از:
- شنا: این ورزش می‌تواند قدرت عضلات مرکزی بدن را افزایش می‌دهد.
- ژیمناستیک: ورزش ژیمناستیک انعطاف‌پذیری را بیشتر می‌کند و قدرت عضلات مرکزی بدن را بهبود میبخشد.
با پزشک فرزندتان در مورد ورزش‌های ایمن مشورت کنید. بیشتر ورزش‌ها حتی وزنه‌برداری معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند. اما اگر فرزندتان جراحی کمر انجام داده است، باید از ورزش‌های تماسی مثل هاکی، کشتی و فوتبال دوری کند.
۴. سایر راه‌کارهای درمانی
تحقیقات در مورد درمان اسکولیوز با کایروپراکتیک نشان می‌دهد که این روش به رفع انحنا کمک نمی‌کند. بعضی از افراد ممکن است از ماساژ برای اسکولیوز استفاده کنند. ماساژ درد ناشی از بیماری را تسکین می‌دهد، اما در درمان آن هیچ نقشی ندارد. تحریک الکتریکی عضلات و مصرف مکمل‌های غذایی هم نمی‌تواند مشکل را برطرف کند.
پیشگیری از اسکولیوز
هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای جلوگیری از اسکولیوز وجود ندارد. اگر به این بیماری مبتلا باشید، پزشک ممکن است درمان اسکولیوز با حرکات اصلاحی را توصیه کند. این حرکات به تقویت عضلات پشت و شکم کمک می‌کنند و جلوی بدتر شدن انحنای ستون فقرات را می‌گیرند.
کلام پایانی
خوشبختانه، کژپشتی در بیشتر موارد خفیف است و به درمان نیاز ندارد. روش‌های غیر جراحی مانند استفاده از بریس برای پیشگیری از بدتر شدن بیماری کافی هستند. با این حال، جراحی یک گزینه ایمن برای درمان کژپشتی شدید محسوب می‌شود. اگر در مورد راه‌های درمان این بیماری به راهنمایی نیاز دارید، با دکتر ارتوپد مشورت کنید. پزشک وضعیت شما یا فرزندتان را بررسی کرده و بهترین درمان را مشخص می‌کند.
شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر ارتوپد آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر ارتوپد از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید با متخصص طب فیزیکی آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص طب فیزیکی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سواالات متداول
اگر یکی از اعضای خانواده شما به کژپشتی مبتلا باشد، احتمال دارد شما هم به این بیماری دچار شوید. البته ابتلا به کژپشتی همیشه منشاء ژنتیکی ندارد.
خیر. بیشتر افراد می‌توانند بدون اینکه تغییری در فعالیت‌های روزمره‌شان ایجاد شود، به زندگی طبیعی خود ادامه دهند. اما در صورت بروز علائم آزاردهنده یا تشدید بیماری باید برای درمان اقدام کرد. چون در این شرایط ممکن است اعصاب و اندام‌های داخلی بدن آسیب ببینند.
کژپشتی می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات اتفاق بیفتد. گاهی‌اوقات این خمیدگی غیر طبیعی روی ستون فقرات گردنی تاثیر می‌گذارد.
بسیاری از حرکات ورزشی می‌توانند هم شدت علائم را کاهش دهند و هم از تشدید آن‌ها جلوگیری کنند. برای اینکه با بهترین ورزش برای اسکولیوز شدید و خفیف آشنا شوید، باید با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
یک روش درمانی است که در آن از لیزر برای کاهش درد ناشی از کژپشتی استفاده می‌شود.
شواهد در مورد ارتباط اسکولیوز و ازدواج نشان می‌دهد که اگر بیماری خفیف باشد، روی زندگی مشترک یا بارداری تاثیر ندارد. اما در صورتی که شدید باشد، ممکن است در فعالیت‌های روزمره یا روابط شخصی مشکل ایجاد کند.
منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic
