واکسن RNA، که تولید آن نسبتا سریع و ارزان است، درصورت شیوع بیماری مسری (مانند ویروس کرونا) استفاده از آن کنترل و ایمنی بیشتری در اختیار قرار می دهد. این سیاست خلاصه و چکیده موارد ضروری در تهیه واکسن است.

واکسیناسیون یکی از اصلی ترین موفقیت های پزشکی مدرن است که بروز بیماری های مسری مانند سرخک را کاهش داده و دسته دیگری از بیماری ها مانند آبله را از بین برده است. روش های مرسوم تهیه واکسن تاثیر لازم را دربرابر پاتوژن هایی نظیر آنفولانزا یا بیماری های نوظهور مانند ویروس ابولا یا زیکا که به سرعت درحال تغییرند ندارد. واکسن RNA به دلیل زمان کوتاه تولید و تاثیر بیشتر می تواند در این زمینه موثر واقع شود. واکسن RNA علاوه بر بیماری های مسری، پتانسیل این را دارد که به عنوان گزینه درمان جدید برای بیماری های مهم مانند سرطان مورد استفاده قرار گیرد.

خلاصه مطلب

واکسن RNA، برخلاف واکسن های عادی، با معرفی یک رشته mRNA (مولکولی که تعیین می کند سلول چه بسازد) عمل می کند که برای آنتی ژن مخصوص بیماری کدگذاری شده است و به محض تولید در بدن، سیستم ایمنی آنتی ژن را تشخیص می دهد و آماده مبارزه با ویروس واقعی می شود
واکسن RNA سریع تر و ارزان تر از واکسن های عادی تولید می شود و استفاده از آن برای بیمار خطر کمتری دارد زیرا با عناصر مسری تولید نمی شود
واکسن RNA در آزمایشگاه تولید می شود و این فرایند باید استاندارد و در مقیاس مناسب انجام شود تا به شیوع گسترده بیماری سریع واکنش نشان دهد
اکثر تحقیقات حاضر درمورد واکسن RNA در زمینه بیماری های مسری و سرطان انجام می شود که چند مرحله آزمایش بالینی دارد. همچنین تحقیقات جدیدی درمورد کاربرد واکسن RNA روی آلرژی هم در جریان است
هنوز زمان باقی است تا واکسن mRNA تبدیل به یک روش درمان استاندارد شود اما در این اثنا باید به درک بهتری از عوارض احتمالی این واکسن و شواهد بیشتری از تاثیر بلندمدت آن برسیم

واکسن RNA چیست و چطور عمل می کند؟

معمولا واکسن های متداول حاوی ارگانیسم غیر فعال عامل بیماری یا پروتئین های پاتوژن (آنتی ژن) هستند که با تقلید ماده بیماری‌زا کار خود را انجام می دهند. این واکسن واکنش ایمنی بدن را شبیه سازی می کند تا در صورت قرار گرفتن در معرض عامل بیماری زا در آینده، سریع تر و بهتر واکنش نشان دهد.

واکسن RNA از روش متفاوتی استفاده می کند که از فرایند تولید پروتئین توسط سلول بهره می برد: سلول ها از DNA به عنوان قالبی برای تولید مولکول های پیام رسان RNA استفاده می کنند که سپس تبدیل به پروتئین می شود. واکسن RNA حاوی پیام رسان RNA است که کد آنتی ژن یک بیماری خاص را در خود داراست. به محض ورود پیام رسان RNA موجود در واکسن به سلول های بدن، سلول ها از اطلاعات ژنتیک برای تولید آنتی ژن استفاده می کنند. سپس این آنتی ژن روی سطح سلول ظاهر و توسط سیستم ایمنی تشخیص داده می شود.

بیشتر بخوانید: بررسی واکسن های قبل از سفر

طرز تهیه و تجویز واکسن RNA

یکی از اصلی ترین مزایای واکسن RNA این است که می توان آن را در آزمایشگاه از قالب DNA و با استفاده از مواد از پیش آماده شده تولید کرد بنابراین نسبت به فرایند تولید واکسن های دیگر که نیازمند استفاده از تخم مرغ یا سایر سلول های پستانداران هستند، ارزان تر و سریع تر است.

واکسن RNA به چند طریق تزریق می شود: تزریق سرنگ با یا بدون سوزن به پوست، تزریق به خون، عضله، غدد لنفاوی یا مستقیما به یکی از اندام ها یا اسپری بینی. بهترین روش دریافت واکسن هنوز مشخص نیست. فرایند دقیق تولید و ارائه واکسن RNA بسته به نوع آن متغیر است.

انواع واکسن RNA

mRNA غیرمتکثر

ساده ترین نوع واکسن RNA: پیام رسان RNA به بدن تزریق می شود و سلول های بدن آن را جذب و تبدیل به آنتی ژن می کنند.

mRNA خودتکثیرشونده در بدن

رشته پاتوژن mRNA به همراه رشته های RNA به بدن تزریق می شود تا به محض ورود واکسن به سلول، حتما تکثیر شود. یعنی از مقدار اندکی واکسن، حجم بیشتری از آنتی ژن تولید می شود و واکنش ایمنی را تقویت می کند.

واکسن mRNA غیرتکثیرشونده سلول دندریتیک آزمایشگاهی

سلول های دندریتیک سلول های ایمنی هستند که می توانند آنتی ژن موجود در سطح سلول را به سایر سلول های ایمنی نشان دهند تا به تحریک واکنش ایمنی کمک شود. این سلول ها از خون بیمار استخراج، به کمک واکسن RNA ترانسفکت و بعد دوباره به بیمار تزریق می شوند تا واکنش ایمنی برانگیخته شود.

مزایا

از جمله موارد برتری واکسن mRNA بر واکسن های عادی عبارت است از:

ایمنی: واکسن RNA با ذرات پاتوژن یا پاتوژن غیرفعال تهیه نمی شود بنابراین مسری نیست. RNA در ژنوم میزبان ادغام نمی شود و بعد از تولید پروتئین، RNA موجود در واکسن از بین می رود.
میزان اثرگذاری: نتایج اولیه آزمایشات بالینی حاکی از این است که این واکسن واکنش ایمنی قابل اطمینان ایجاد می کند و افراد سالم، با چند اثر جانبی جزئی، به خوبی آن را تحمل می کنند.
تولید: این واکسن در فرایند استاندارد به سرعت در آزمایشگاه قابل تولید است که درصد پاسخ دهی به شیوع همه گیری را بالا می برد.

چالش های مهم

روش های تهیه واکسن mRNA بسیار موثر است. با این حال، لازم است بر چند چالش فنی غلبه کنیم تا از عملکرد مناسب این واکسن ها اطمینان حاصل شود:

اثر جانبی: ممکن است نوع mRNA موجود در واکسن یک واکنش ایمنی ناخواسته را از بین ببرد. به منظور به حداقل رساندن این اتفاق، رشته واکسن های mRNA طوری طراحی می شوند تا شبیه به RNA تولید شده در سلول پستانداران باشند.
تحویل: تزریق مناسب واکسن به سلول چالش برانگیز است زیرا RNA آزاد در بدن به سرعت تجزیه می شود. بدین منظور، RNA وارد موکلول بزرگ تر می شود تا به تثبیت آن کمک کند و یا به صورت ذره یا لیپوزوم دسته بندی می شود.
انبار: لازم است بسیاری از واکسن های RNA، مانند واکسن های دیگر، منجمد یا در فریزر نگهداری شوند. تلاش ها برای تولید واکسن هایی که قابلیت نگهداری خارج از چرخه سرما را دارند ادامه دارد زیرا استفاده از این نوع واکسن ها در کشورهایی که امکانات محدود دارند مناسب تر است.

بیشتر بخوانید: واکسن کرونا چند نوع دارد؟ انواع عوارض این واکسن‌ها چیست؟

چطور می توان از واکسن RNA در زمینه سلامت و بهداشت انسان استفاده کرد؟

فعال ترین حوزه ی تحقیق در زمینه واکسن های RNA بیماری های مسری و سرطان است که تحقیقات در این حیطه ادامه دارد و اولین مراحل آزمایش بالینی آغاز شده است. تلاش برای استفاده از واکسن RNA برای درمان آلرژی هنوز در مراحل اولیه تحقیق است.

بیماری های مسری

پژوهشگران تلاش کرده اند با بهره گیری از روش های متداول واکسن های موثری برای مقابله با انواع پاتوژن ها، مخصوصا ویروس ها که هم بیماری حاد (آنفولانزا، ابولا، زیکا) و هم مزمن (HIV-1، ویروس هرپس سیمپلکس) به وجود می آورند، تولید کنند. در این میان، واکسن RNA به عنوان راهی برای تولید سریع تر و ارزان تر واکسن، مخصوصا در واکنش به همه گیری های نوظهور، در حال بررسی است. آزمایشات بالینی روی واکسن mRNA برای آنفولانزا، سیتومگالوویروس، HIV-1، هاری و زیکا انجام شده یا در حال انجام است.

مطالعه موردی: در تحقیقی که به تازگی منتشر شد، استفاده از واکسن های RNA خودتکثیرشونده قابل برنامه ریزی برای طیف وسیعی از بیماری های مسری از جمله ویروس ابولا، آنفولانزای H1N1 و توکسوپلاسما گوندی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که این واکسن روی موش ها موثر است. می توان این واکسن را ظرف مدت تقریبی یک هفته تولید و به کمک آن با طیف گسترده ای از بیماری ها مقابله کرد که نشان دهنده ی قابلیت این واکسن در واکنش سریع به شیوع بیماری است.

مشاهده بیشتر : بهترین پزشک عفونی

واکسن سرطان

واکسن سرطان نوعی ایمن درمانی است. در این روش، واکسن سیستم ایمنی را تحریک می کند تا سرطان را هدف قرار دهد. واکسن های سلول دندریتیک و واکسن های شخصی شده سرطان که توالی RNA موجود در واکسن برای کدگذاری آنتی ژن های خاص سرطان طراحی شده، در حال بررسی است. بیش از ۵۰ آزمایش بالینی در زمینه تاثیر واکسن های RNA روی انواع سرطان ها (از جمله سرطان خون، ملانوم، گلیبوبلاستوما (سرطان مغز) و سرطان پروستات ) در وب سایت clinicaltrials.gov ثبت شده است.

مطالعه موردی: پژوهشگران ژنوم تومورهای بیماران مبتلا به ملانوم را تعیین توالی کردند. آن ها برای پروتئین های متغیر خاص سرطان بیمار، که می تواند واکنش ایمنی نشان دهد، کد RNA تعیین و آن را به واکسن های مخصوص بیمار تبدیل کردند. هشت نفر از سیزده نفری که واکسن زدند تا دو سال بعد همچنان بدون تومور باقی ماندند.

چه کسانی در تولید واکسن RNA مشارکت دارند؟

موسسات و شرکت های زیادی به واکسن RNA توجه نشان داده اند. ازجمله کنسرسیوم مریت که یک موسسه اروپایی برای تولید واکسن سرطان است are a number of companies درحالی که یونیوکس یک انجمن تحقیقاتی برای تولید واکسن آنفولانزای جهانی است. شرکت هایی مانند مدرنا، کیوروک و بیون تک در مرحله اول آزمایشات واکسن RNA برای سرطان و بیماری مسری سهم دارند. همچنین این شرکت ها به دنبال کاربرد گسترده تر واکسن RNA برای درمان بیماری هایی هستند که در آن پروتئین های مهم از بین رفته یا معیوبند و می توان از mRNA برای تولید نسخه بدل پروتئین استفاده کرد.

چالش ها و ملاحظات کلیدی استفاده بهداشتی از واکسن RNA چیست؟

تحقیق و آزمایش بالینی: لازم است تحقیقات بیشتری در زمینه برطرف کردن مشکلات و موانع مانند ثبات و تحویل واکسن انجام شود. هنوز معلوم نیست کدام یک از روش های تولید بهتر عمل می کند. اطلاعات آزمایش بالینی محدود است- برای تعیین میزان اثرگذاری واکسن های RNA به تحقیقات بلندمدت نیاز است.
تولید: درحال حاضر، تولید واکسن در مقیاس کوچک درحال انجام است و معلوم نیست آیا روش های فعلی در سطح تولید واکسن برای همه گیری هست یا خیر؟
منابع: روش خاص تهیه واکسن سرطان زمان و منبع محور است و برای تعیین این نکته که آیا این روش مقرون به صرفه است یا خیر به کار و تلاش نیاز داریم.
ایمنی: لازم است به درک بهتری از عوارض واکسن برسیم این عوارض می تواند شامل التهاب یا واکنش خودایمنی باشد.

منبع: phgfoundation

[sibwp_form id=4]