داروی ریفامپین با نام تجاری کفلکس یا ریفادین نوعی آنتی‌بیوتیک با طیف اثر گسترده است که به طور ویژه برای درمان عفونت‌های جدی مانند سل و نوع خاصی از مننژیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های باکتریایی تجویز می‌شود و تاثیری در درمان عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی ندارد. ریفامپین در حال حاضر به شکل کپسول خوراکی، شربت یا پودر برای تزریق تولید می‌شود و دوزهای مختلفی دارد که پزشک آن‌ها را بر اساس نوع و شدت بیماری توصیه می‌کند. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا درباره کاربرد، عوارض و روش مصرف داروی ریفامپین بیشتر صحبت کنیم.
فهرست محتوا
داروی ریفامپین چیست؟
داروی ریفامپین (Rifampin) یا ریفامپیسین نوعی آنتی‌بیوتیک از دسته داروهای ریفامایسین که برای عفونت باکتریایی جدی مانند سل و سایر عفونت‌های تنفسی تجویز می‌شود. این دارو با مهار آنزیم RNA پلیمراز وابسته به DNA در باکتری از رشد و تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کند. ریفامپین معمولا در ترکیب با آنتی‌بیوتیک‌های دیگر برای جلوگیری از مقاومت دارویی، اطمینان از درمان موثر و افزایش نتیجه درمانی تجویز می‌شود. استفاده صحیح از این دارو بسیار مهم است؛ زیرا تغییر دوز یا قطع ناگهانی آن مقاومت باکتریایی ایجاد می‌کند و اثربخشی آن را کاهش می‌دهد.
مکانیسم اثر داروی ریفامپین
داروی ریفامپیسین یک آنتی‌بیوتیک با طیف وسیع است که مکانیسم اثر آن بر پایه مهار RNA پلیمراز وابسته به DNA در باکتری عمل می‌کند. این دارو با اتصال به زیر واحد بتا آنزیم RNA پلیمراز، مانع از آغاز فرآیند رونویسی RNA می‌شود. در نتیجه، باکتری قادر به تولید RNA پیام‌رسان و سنتزهای مورد نیاز برای رشد و تکثر خود نیست.
جالب است بدانید، باکتری‌ها می‌توانند با جهش در ژن RNA پلیمراز به ریفامپین مقاوم شوند. به همین دلیل، این دارو معمولا به تنهایی استفاده نمی‌شود و برای جلوگیری از مقاومت باکتری‌ها همراه با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز خواهد شد.
بیشتر بدانید: سیپروفلوکساسین
کاربرد داروی ریفامپین
داروی ریفامپین 300 یا سایر دوزهای آن با صلاحدید پزشک برای درمان عفونت باکتریایی جدی مانند سل و عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌های دیگر تجویز می‌شود. همچنین این دارو می‌تواند از گسترش عامل بیماری مننژیت مانند نایسریا مننژیتیدیس جلوگیری کند. پزشک گاهی‌اوقات از کپسول ریفامپین برای جلوگیری و درمان عفونت‌هایی مانند جذام، عفونت حاد استافیلوکوکی و عفونت‌های آتیپیک ناشی از انواع میکوباکتریوم استفاده می‌کند.
برخی دیگر از موارد مصرف این دارو در شرایط خاص به شرح زیر هستند:
کپسول ریفامپین 300 برای جوش
ریفامپین به طور معمول برای درمان جوش و آکنه تجویز نمی‌شود. در برخی موارد خاص که جوش‌ها به درمان دیگر پاسخ نمی‌دهند و به دلیل مقاومت باکتری به آنتی‌بیوتیک‌های دیگر، شدیدتر شده‌اند، ممکن است پزشک با در نظر گرفتن تمامی جوانب، کپسول ریفامپین ۳۰۰ را به عنوان بخشی از رژیم درمانی تجویز کند.
همچنین ممکن است ریفامپین با صلاحدید پزشک متخصص بخشی از یک رژیم آنتی‌بیوتیکی برای درمان عفونت‌های حاد باکتریایی که فرد را مستعد عوارض ثانویه مانند جوش می‌کند، در نظر گرفته شود.
بیشتر بدانید: لووفلوکساسین
کپسول ریفامپین برای تب مالت
این دارو ممکن است با دوز ۱۵۰ یا ۳۰۰ در ترکیب با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها مانند داکسی سایکلین برای درمان تب مالت (بروسلوز مزمن) تجویز شود. روند درمان تب مالت با ریفامپین و داکسی سایکلین نیاز به نظارت دقیق پزشک دارد و نباید پیش از چند هفته طول بکشد. جهت جلوگیری از بروز عوارض قرص ریفامپین برای تب مالت و بهبود جذب دارو بهتر است آن را با معده خالی مصرف کنید.
روش مصرف داروی ریفامپیسین
بیشتر بدانید: کلیندامایسین
دوز داروی ریفامپین باید توسط پزشک متخصص و بر اساس شدت، نوع بیماری و وضعیت فرد مشخص شود. این دارو را باید با معده خالی (یک یا ۲ ساعت قبل از غذا) مصرف کنید. همچنین بسیار مهم است که آن را همراه با یک لیوان پر از آب بخورید، مگر اینکه پزشک‌تان دستور دیگری داده باشد.
نکات مهم مصرف داروی Rifampin شامل موارد زیر هستند:
- دارو را تا اتمام دوره درمان به طور کامل و مطابق با دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
- برخی داروها مانند ضد اسیدها ممکن است اثربخشی ریفامپین را کاهش دهند، بنابراین بین مصرف این کپسول با سایر داروها حداقل یک ساعت فاصله بیندازید.
- در صورت مصرف شربت ریفامپین، آن را خوب تکان دهید و دوز شربت را به درستی اندازه بگیرید.
- اگر پس از مصرف چند دوز از دارو احساس بهبودی داشتید، به طور خودسرانه دوز آن را تغییر ندهید.
- از قطع خودسرانه دارو بپرهیزید، زیرا موجب عود بیماری یا مقاومت دارویی می‌شود.
- اگر پس از اتمام دوره درمان، علائم بیماری به طور کامل رفع نشدند، به طور خودسرانه مصرف مجدد کپسول ریفامپین را شروع نکنید. پزشک معمولا در چنین شرایطی برای جلوگیری از مقاومت باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک از داروی جایگزین ریفامپین استفاده می‌کند.
- در صورتی که خوردن یک نوبت از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری دوز فراموش‌شده را مصرف کنید. با این حال، اگر نوبت بعدی دارو نزدیک است (کمتر از چهار ساعت)، می‌توانید مصرف دارو را طبق دستورالعمل پزشک ادامه دهید.
- هیچ‌وقت برای جبران نوبت فراموش‌شده، ۲ دوز از داروی ریفامپین را به صورت همزمان مصرف نکنید؛ زیرا نه تنها اثربخشی دارو را افزایش نمی‌دهد، بلکه موجب بروز عوارض جانبی می‌شود.
- ریفامپین تزریقی مخصوص تزریق به داخل ورید است و نباید به صورت تزریق عضلانی یا زیرجلدی مورد استفاده قرار بگیرد.
- برای اثربخشی بهتر داروی ریفامپیسین باید آن را هر روز در ساعت مشخصی مصرف کنید تا دوز ثابتی از دارو در بدن باقی بماند.
موارد احتیاط و منع مصرف ریفامپین
این دارو در صورت وجود شرایط و بیماری‌های زیر باید با احتیاط مورد استفاده قرار بگیرد و ممکن است در مواردی منع مصرف داشته باشد:
- بارداری و شیردهی
- مشکلات کبدی و کلیوی
- پورفیری
- دیابت
- یرقان
- سوءمصرف الکل
- بیماری ایدز
لازم به ذکر است، این دارو می‌تواند اثربخشی قرص‌های ضد بارداری را کاهش دهد، بنابراین در دوره مصرف آن از روش‌های دیگر جلوگیری از بارداری مانند کاندوم استفاده کنید. همچنین ریفامپین موجب خوابآلودگی و سرگیجه می‌شود؛ از همین‌رو بهتر است هنگام انجام کارهایی مانند رانندگی که به هوشیاری کامل نیاز دارند، بیشتر مراقب باشید. برخی پزشکان در طول درمان با داروی ریفامپین، آزمایشات دوره‌ای تجویز می‌کنند که بهتر است آن‌ها را به طور منظم انجام دهید.
بیشتر بدانید: کلاریترومایسین
عوارض داروی ریفامپین
از رایج‌ترین عوارض این دارو می‌توان به تغییر رنگ ادرار، مدفوع، اشک، بزاق و عرق به زرد، نارنجی، قرمز یا قهوه‌ای اشاره کرد. این تغییر رنگ بی‌خطر و موقتی است و معمولا با اتمام دوره درمان برطرف می‌شود.
دیگر عوارض کپسول ریفامپین شامل موارد زیر هستند:
- اسهال
- خون در ادرار
- اختلال عملکرد کبدی
- اختلال بینایی
- خوابآلودگی
- کاهش فشارخون
- گرگرفتگی
- سردرد و سرگیجه
- خستگی غیر طبیعی
- سوزش سردل
بیشتر بدانید: کوتریموکسازول
علائم زیر از عوارض جدی و خطرناک داروی Rifampin به‌شمار می‌آیند. پس از مشاهده هر یک سریعا بیمار را به اورژانس برسانید:
- ایجاد لکه‌های سفید در دهان یا تغییر در ترشحات واژن
- اسهال مداوم
- درد شکمی غیر عادی
- مدفوع مخاطی یا خونی
- بیماری شدید روده مانند کلستریدیوم دیفیسیل با اسهال شدید
- ترشحات دهانی و عفونت‌های مخمری جدید مانند عفونت‌های قارچی دهان و واژن
تداخلات دارویی
تداخل دارویی می‌تواند اثربخشی این کپسول را کاهش دهد یا موجب افزایش احتمال بروز عوارض جانبی شود. داروهایی که ممکن است با ریفامپین تداخل ایجاد کنند، عبارت‌اند از:
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم
- کورتیکواستروئیدها
- گلیکوزیدهای قلبی
- آنتی‌بیوتیک‌های کینولون
- مسکن‌ها
- آرام‌بخش‌ها
- آنتی‌اسیدها
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد آریتمی
- داروهای ضد انعقاد
- داروهای ضد قارچ آزول
- قرص‌های کنترل بارداری یا درمان جایگزینی هورمون
- باربیتورات‌ها
- داروهای قلب و فشارخون
- داروهای جلوگیری از رد پیوند اندام
- داروهای درمان‌کننده و پیشگیری از مالاریا
- قرص‌های دیابت
- داروهای اختلالات روحی و روانی
- داروهای درمان‌کننده سرطان
- داروهای تیروئید
- داروهای ویروس HIV و ایدز
بیشتر بدانید: قرص افلوکساسین
راهنمای مراجعه به پزشک
داروی ریفامپین یک آنتی‌بیوتیک مهم و پرکاربرد در درمان عفونت‌های جدی مانند سل و نوع خاصی از مننژیت است. این دارو با مهار RNA باکتری موجب جلوگیری از رشد و تکثیر آن‌ها می‌شود. پزشک معمولا کپسول ریفامپین را در ترکیب با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌کند تا باکتری نسبت به آنتی‌بیوتیک مقاومت پیدا نکند. به یاد داشته باشید، این دارو باید کاملا مطابق با دستورالعمل پزشک مصرف شود؛ زیرا استفاده نادرست یا قطع ناگهانی آن منجر به مقاومت دارویی و بروز عوارض جانبی خواهد شد.
ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با کاربرد، عوارض و روش مصرف داروی Rifampin آشنا کردیم. اگر درباره نحوه و ایمنی مصرف آن متناسب با شرایط خاص خود سوالاتی دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و ویزیت آنلاین متخصص ریه بگیرید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص ریه به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.
سوالات متداول
مصرف این دارو در دوران بارداری، به‌ویژه هفته‌های پایانی توصیه نمی‌شود؛ زیرا خطر خونریزی در مادر و جنین را افزایش می‌دهد.
بله. خوابآلودگی، سرگیجه و تاری دید از عوارض احتمالی این دارو هستند. از همین‌رو بهتر است هنگام مصرف ریفامپین از انجام کارهایی مانند رانندگی که به هوشیاری کامل نیاز دارند، بپرهیزید.
بله. در طول مصرف این دارو ممکن است مایعات بدن مانند ادرار، بزاق، اشک یا عرق دچار تغییر رنگ به نارنجی، قرمز یا قهوه‌ای شوند. این تغییر رنگ بی‌خطر و موقتی است و پس از قطع دارو برطرف می‌شود.
منابع: medlineplus | webmd
