شناخت علائم اختلال اضطراب پس از سانحه یا PTSD می‌تواند نقش موثری در تشخیص زودهنگام این بیماری و یافتن راه‌های درمان آن داشته باشد.
اختلال اضطراب پس از سانحه عبارت است از داشتن احساسی مانند ترس شدید، وحشت ناشی از تهدید جسمی و جنسی، مرگ غیرمنتظره نزدیکان، تصادف، جنگ یا بلاهای طبیعی که فراتر از طاقت و ظرفیت روانی فرد است. این اضطراب معمولا پس از وقوع حادثه‌ای دردناک برای فرد رخ می‌دهد. مهم‌ترین ویژگی این اختلال نیز اضطراب دائمی، افسردگی زیاد و تجربه دوباره حادثه در خواب و بیداری است.
ابزار دیگری هم می تواند در تشخیص احتمال اختلال های اضطراب کمک کند: پرسشنامه سنجش اضطراب بِک.
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه چیست؟
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه ممکن است حدود چند هفته یا چند ماه پس از حادثه خودشان را نشان دهند.
احساس غم عمیق، افسردگی، اضطراب، عصبانیت، احساس گناه، واکنشهای فیزیکی بدن هنگام یادآوری خاطرات، از دست دادن علاقه به فعالیت‌های مورد علاقه گذشته، مشکلات خواب یا مرور مداوم خاطرات ناراحت کننده حادثه از علائم اختلال پس از سانحه هستند. البته این علائم تنها محدود به موارد فوق نیستند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم اختلال پس از سانحه می‌پردازیم.
۱) دوری گزینی و بی‌تفاوتی
همه ما برای فراموش کردن خاطرات تلخ خود ممکن است از روشهای مختلفی برای سرگرم کردن خودمان استفاده کنیم. به عنوان مثال ممکن است حل جدول و معما یا تماشای مداوم فیلم‌های مختلف برای دور کردن ذهن از اتفاقات انتخاب کنیم. به این ترتیب از مکانها و افرادی که باعث یادآوری خاطرات تلخ می شوند دوری می کنیم.
در این روش ممکن حالتی رخ دهد که به واسطه آن ارتباط خود را با دیگران به حداقل ممکن برسانیم. در این حالت می‌توان گفت که روش دوری گزینی و بی‌تفاوتی را انتخاب کرده‌ایم. زندگی، دوستی و کار کردن با چنین افرادی بسیار دشوار است. زیرا چنین فردی نفوذناپذیر و غیر قابل انعطاف است.
علائم اجتناب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دوری از تفکر و یا صحبت در مورد رویداد.
- اجتناب از مکانها، فعالیتها یا افرادی که یادآور این واقعه هستند.
- تغییرات منفی در تفکر و خلق و خوی
علائم تغییرات منفی در تفکر و خلق و خوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افکار منفی در مورد خود، افراد دیگر یا جهان
- ناامیدی در مورد آینده
- مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه های مهم رویداد موردنظر
- دشواری در حفظ روابط نزدیک
- احساس جدا شدن از خانواده و دوستان
- عدم علاقه به فعالیتهایی که زمانی از آنها لذت می بردید.
- دشواری تجربه احساسات مثبت
- احساس بی حسی
۲) کابوس و تکرار حادثه در ذهن
ممکن است حادثه تلخ به طور مداوم در ذهن و حتی خواب شما تکرار شود. این تجربیات با اینکه در ذهن و خیال شما اتفاق می افتد اما ممکن است آن چنان واقعی به نظر شما برسند که احساس کنید در حال حاضر دوباره این حادثه را تجربه می کنید. این احساس آن قدر قوی است که حتی ممکن است حواس فیزیکی که در حین حادثه داشتید مانند بویایی، شنوایی و درد را نیز دوباره حس کنید. در برخی از مواقع ممکن است یک اتفاق معمولی باعث یادآوری این تجربه شود.
۳) در حالت آماده باش بودن
در این حالت از علائم اختلال اضطراب پس از سانحه ممکن است پس از حادثه حالتی در شما ایجاد شود که دیگر نتوانید احساس آرامش داشته باشید. به این ترتیب بدن شما همیشه در حالت آماده باش خواهد بود. بنابراین همواره اضطراب دارید و به سختی می توانید بخوابید.
4) خاطرات آزاردهنده
علائم خاطرات آزاردهنده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خاطرات دلخراش مکرر، ناخواسته از رویداد
- احساس تجربه مجدد حادثه مثل اینکه دوباره دارد اتفاق می افتد (فلاش بک)
- داشتن رویاها یا کابوسها درباره این رویداد
- پریشانی عاطفی شدید یا واکنشهای جسمی نسبت به چیزی که شما را به یاد واقعه می اندازد.
5) تغییر در واکنشهای جسمی و عاطفی
علائم تغییر در واکنشهای جسمی و عاطفی (که علائم برانگیختگی نیز خوانده می شود) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- به راحتی وحشت زده می شوید.
- همیشه در حالت تدافعی به سر می برید.
- رفتار خود مخرب، مانند زیاده روی در مصرف الکل یا رانندگی خیلی سریع
- مشکل خواب
- مشکل در تمرکز
- تحریک پذیری، طغیان عصبی یا رفتار پرخاشگرانه
- احساس گناه یا شرم
برای کودکان 6 ساله و کوچکتر، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دوباره تجربه کردن رویداد ناگوار یا جنبه هایی از این رویداد حین بازی
- رؤیاهای ترسناک در مورد حادثه
شدت علائم PTSD
شدت علائم PTSD با گذشت زمان می تواند متفاوت باشد. در زمان های پراسترس ممکن است علائم PTSD بیشتری داشته باشید. به عنوان مثال، ممکن است صدای آتش سوزی ماشین را بشنوید و تجربیات جنگی را دوباره به یاد آورید. یا ممکن است گزارشی را در مورد اخبار مربوط به تجاوز جنسی مشاهده کنید و خاطرات مربوط به تجربه خودتان، به شما غلبه کند.
تشخیص اختلال اضطراب پس از حادثه چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص علائم اختلال اضطراب پس از سانحه لازم است که یک معاینه جسمی و ارزیابی روان شناختی توسط پزشک متخصص انجام گیرد. این ارزیابی معمولا شامل بررسی نشانه‌های روحی و روانی حادثه است که در صورت نیاز طی چندین جلسه انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: استرس چیست؟
درمان اختلال اضطراب پس از سانحه چگونه است؟
درمان اختلال استرس پس از سانحه می تواند کمک کند مجدداً یک حس کنترل در زندگی خود به دست آورید. درمان اصلی روان درمانی است، اما همچنین می تواند شامل دارو نیز باشد. ترکیب این روش های درمانی به بهبود علائم شما از طریق این موارد کمک می کند:
- به شما کمک می کند تا علائم خود را بیان کنید.
- به شما کمک می کند تا درباره خود، دیگران و جهان بهتر فکر کنید.
- روشهای یادگیری برای مقابله در صورت بروز هرگونه علائم
- درمان سایر مشکلات غالباً مربوط به تجربیات آسیب زا مانند افسردگی، اضطراب، یا سوء مصرف الکل یا مواد مخدر.
لازم نیست که خودتان بار PTSD را تنهایی به دوش بکشید.
روان درمانی
چندین نوع روان درمانی، که به آن گفتگو درمانی نیز گفته می شود، ممکن است برای درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا به PTSD استفاده شود. برخی از انواع روان درمانی مورد استفاده در درمان PTSD عبارتند از:
- درمان شناختی. این نوع گفتاردرمانی به شما کمک می کند تا روش های تفکر (الگوهای شناختی) که شما را درگیر می کند را تشخیص دهید – به عنوان مثال، باورهای منفی درباره خودتان و ترس از تجربه دوباره این وقایع. برای PTSD، درمان شناختی اغلب همراه با مواجهه درمانی (قرار دادن افراد در معرض عوامل ترسشان) استفاده می شود.
- درمان از طریق مواجهه. این رفتار درمانی به شما کمک می کند تا با خیال راحت با موقعیت ها و خاطراتی روبرو شوید که به نظر شما ترسناک است، بنابراین می توانید یاد بگیرید که به طور موثر با آنها کنار بیایید. این نوع درمان به ویژه برای فلاش بک ها و کابوس ها بسیار مفید است. یک رویکرد از برنامه های واقعیت مجازی استفاده می کند که به شما امکان می دهد مجدداً وارد موقعیت هایی شوید که در آن همان شرایط را تجربه می کنید.
- حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR). درمان EMDR درمان مواجهه را با یک سری حرکات چشم هدایت شده ترکیب می کند که به شما کمک می کند خاطرات آسیب زا را پردازش کرده و نحوه واکنش به آنها را تغییر دهید.
درمانگر می تواند در پیشرفت مهارت های مدیریت استرس به شما کمک کند تا توانایی مقابله با شرایط استرس زا در زندگی را بیاموزید.
مشاهده بیشتر : لیست دکتر روان پزشک
همه این رویکردها می توانند به شما کمک کنند پس از یک واقعه، کنترل ترس پایدار را به دست آورید. شما و روانشناس می توانید در مورد اینکه کدام نوع روش درمانی یا ترکیبی از درمانها به بهترین وجه نیازهای شما را برآورده می کنند، بحث کنید.
ممکن است درمان فردی، گروه درمانی یا هر دو را امتحان کنید. گروه درمانی می تواند راهی برای ارتباط با افرادی با تجربه های مشابه را رایتان باز کند.
داروهای PTSD
چندین نوع دارو می تواند به بهبود علائم PTSD کمک کند:
- داروهای ضد افسردگی. این داروها می توانند به علائم افسردگی و اضطراب کمک کنند. آنها همچنین برای بهبود مشکلات خواب و تمرکز هم مفیدند. مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، داروهای سرترالین (زولوفت) و پاروکستین (پاکسیل) توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان PTSD تأیید می شوند.
- داروهای ضد اضطراب. این داروها می توانند اضطراب شدید و مشکلات مرتبط با آن را برطرف کنند. برخی از داروهای ضد اضطراب ممکن است مضراتی داشته باشد، بنابراین معمولاً فقط برای مدت کوتاهی استفاده می شوند.
- پرازوسین. در حالی که چندین مطالعه نشان داده اند که پرازوسین (Minipress) ممکن است کابوس های شبانه را در برخی از مبتلایان به PTSD کاهش دهد یا سرکوب کند، یک مطالعه جدید نشان داد که نتایج آن هیچ تفاوتی با دارونما ندارد. اما شرکت کنندگان در مطالعه اخیر به طرقی که به طور بالقوه می تواند بر نتایج تأثیر بگذارد، با دیگران متفاوت بودند. افرادی که پرازوسین را در نظر می گیرند باید با پزشک مشورت کنند تا مشخص شود وضعیت خاص آنها ارزش آزمایش این دارو را دارد یا خیر.
شما و پزشکتان می توانید با هم کار کنید تا بهترین داروها و با کمترین عوارض جانبی را برای علائم و وضعیت خود مصرف کنید. ممکن است طی چند هفته بهبود در روحیه و سایر علائم خود مشاهده کنید.
در مورد عوارض جانبی یا مشكلات داروها به پزشك خود بگویید. ممکن است لازم باشد بیش از یک یا ترکیبی از داروها را امتحان کنید، یا برای بهترین نتیجه،پزشک نیاز به تنظیم دوز یا برنامه دارو داشته باشد.
علل اختلال استرس پس از سانحه
PTSD می تواند بر اثر تجربه، مشاهده یا شنیدن درباره یک واقعه ترسناک ایجاد شود.
پزشکان مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد دچار PTSD می شوند. PTSD احتمالاً مانند بیشتر مشکلات سلامت روان، ناشی از ترکیب پیچیده ای از موارد زیر است:
- تجربیات استرس زا، از جمله میزان و شدت ضربه ای که در زندگی تان خورده اید.
- خطرات ناشی از سلامت روان، از جمله سابقه خانوادگی اضطراب و افسردگی.
- ویژگی های وراثتی شخصیتی- که غالباً مزاج شما نامیده می شود.
- نحوه عملکرد مغز در پاسخ به استرس با آزاد کردن مواد شیمیایی و هورمونها.
وقتی یکی از عزیزانتان PTSD داشته باشد
ممکن است فردی که شما دوستش دارید، عصبی و تحریک پذیر یا منزوی و افسرده، یعنی شخصیتی متفاوت از آنچه قبل از واقعه می شناختید به نظر برسد. PTSD می تواند سلامت عاطفی و روانی عزیزان و دوستان را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار دهد.
شنیدن در مورد آسیب هایی که منجر به PTSD عزیزان شما شده ممکن است برایتان دردناک باشد و حتی باعث شود تا زمان سختی را پشت سر بگذارید. ممکن است از تلاش های او برای صحبت در مورد آسیب اجتناب کنید یا از بهتر شدن حال او ناامید شوید. در عین حال، ممکن است احساس گناه کنید که نمی توانید روند بهبودی را تسریع ببخشید یا کاری از دستتان برنمی آید.
به یاد داشته باشید که شما نمی توانید کسی را تغییر دهید. با این حال، می توانید:
- در مورد PTSD اطلاعات کسب کنید. این می تواند به شما کمک کند متوجه شوید که دوستتان در چه شرایطی است.
- توجه کنید که اجتناب و دوری بخشی از این اختلال است. اگر دوستتان در برابر کمک شما مقاومت می کند، برای مدتی او را راحت بگذارید و به دوستتان بگویید هر وقت آماده پذیرش کمک شماست، در دسترس هستید.
- برای حضور در جلسات پزشکی پیشنهاد دهید. اگر عزیز شما مایل است، حضور در قرارها می تواند در درک و کمک به درمان مفید باشد
- شنونده خوبی باشید. به دوست خود اطلاع دهید که شما مایل به گوش دادن هستید، اما اگر نمی خواهد صحبت کند، متوجه هستید. سعی کنید تا زمانی که دوستتان آماده نیست او را مجبور به صحبت در مورد حادثه نکنید.
- مشارکت را تشویق کنید. برای گذراندن وقت با خانواده و دوستان برنامه بریزید. رویدادهای خوب را جشن بگیرید.
- سلامتی خود را در اولویت قرار دهید. با رژیم غذایی سالم، فعالیت جسمی و استراحت کافی از خود مراقبت کنید. به تنهایی یا با دوستان وقت بگذارید، فعالیتهایی را انجام دهید که به شما در گرفتن انرژی مجدد کمک کند.
- در صورت نیاز کمک بخواهید. اگر در مقابله با مشکل مواجه هستید، با پزشک خود صحبت کنید. او ممکن است شما را به یک درمانگر ارجاع دهد که می تواند در مدیریت استرس به شما کمک کند.
- مواظب ایمنی خانواده باشید. اگر عزیزتان خشن یا بد دهن شده، یک مکان امن برای خود و فرزندانتان در نظر بگیرید.
اگر فکر می کنید دچار اختلال استرس پس از سانحه شده اید، با روانپزشک ملاقات کنید. در اینجا برخی از اطلاعات کمک می کند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید و چه انتظاراتی باید داشته باشید.
در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوست قابل اعتماد را همراه خود ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده به شما دشوار است.
مشاهده بیشتر : لیست دکتر روان شناس
آنچه شما می توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی را که تجربه کرده اید و مدت زمان آن ها.
- اطلاعات شخصی کلیدی، به ویژه حوادث یا تجربیات – حتی در گذشته های دور – که باعث شده است شما احساس ترس شدید، درماندگی یا وحشت کنید. این به پزشک کمک می کند تا در صورت داشتن خاطره هایی که مستقیماً نمی توانید به آنها دسترسی پیدا کنید، بدون نیاز به فشار زیاد آنها را از ذهن خود بیرون کنید.
- کارهایی که به دلیل استرس متوقف کرده اید یا از آنها دوری می کنید.
- اطلاعات پزشکی شما، از جمله سایر مشکلات سلامت جسمی یا روانی که در شما تشخیص داده شده است. همچنین هر نوع دارو یا مکمل دیگری که مصرف می کنید و دوزها را نیز درج کنید.
- سؤالاتی که باید بپرسید تا بتوانید از جلسه خود نهایت استفاده را ببرید.
برخی از سؤالات اساسی برای پرسیدن از پزشک یا مشاور روانشناس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- به نظر شما چه عاملی باعث ایجاد علائم من می شود؟
- آیا علل احتمالی دیگری وجود دارد؟
- چگونه تشخیص من را تعیین می کنید؟
- شرایط من موقت است یا طولانی مدت؟
- چه درمانی برای این اختلال پیشنهاد می کنید؟
- من مشکلات سلامتی دیگری دارم. چگونه می توانم بهمراه PTSD اینها را مدیریت کنم؟
- انتظار دارید چه زمان علائم من بهبود یابد؟
- آیا PTSD خطر سایر مشکلات سلامت روان را افزایش می دهد؟
- آیا برای تسریع بهبود، هرگونه تغییر در خانه، محل کار یا مدرسه را توصیه می کنید؟
- اگر به معلمان یا همکارانم راجع به مشکلم بگویم،در بهبود وضعیتم تاثیری دارد؟
- آیا در مورد PTSD مقالات چاپی وجود دارد که من بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایتهایی را پیشنهاد می کنید؟
در طی جلسه از هیچ سؤال دیگری دریغ نکنید.
چه انتظاری از پزشک دارید
پزشک احتمالاً تعدادی سؤال از شما خواهد پرسید. برای پاسخگویی به آنها، آماده باشید تا روی موضوعات دیگری که می خواهید روی آنها تمرکز کنید، وقت داشته باشید. پزشک ممکن است بپرسد:
- چه علامتی در مورد شما یا عزیزانتان نگران کننده است؟
- چه زمانی شما یا عزیزانتان برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
- آیا تاکنون یک واقعه ناگوار را تجربه کرده اید یا شاهد بوده اید؟
- آیا افکار، خاطرات یا کابوسهای مزاحم ترومائی دارید؟
- آیا از افراد، مکانها یا موقعیتهایی که یادآور آن تجربه هستند، اجتناب می کنید؟
- آیا در مدرسه، محل کار یا در روابط شخصی خود مشکلی دارید؟
- آیا تاکنون فکر کرده اید که به خود یا دیگران آسیب بزنید؟
- آیا الکل می نوشید یا از داروهای تفریحی استفاده می کنید؟ چند وقت؟
- آیا در گذشته به دلیل علائم روانپزشکی یا بیماری روانی مورد معالجه قرار گرفته اید؟ اگر بله، چه نوع درمانی بیشترین تاثیر را داشته است؟
برای شناخت علائم اختلال اضطراب پس از سانحه می‌توانید از راهنمایی‌های روان شناس و روان پزشک استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن از این راهنمایی‌ها بهره ببرید. می‌توانید رزرو نوبت خود را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.
من۳۹ سالمه و بعد از مرگ برادرم دچار اختلال استرس بعد از سانحه شدم زندگیم همش شده بود ترس از مرگ و ناامیدی پیش روانپزشک رفتم وخدا رو شکر خیلی بهتر شدم امیدوارم این اوضاع زود گذر باشه
۶۸ سالمه.بنظرم اضطراب و افسردگی از بچگی داشته ام، اما با خواندن این مقاله مطلع شدم همهء علائم پی تی اس دی را دارم که اولش خیلی شدید و حاد بود و حالا مزمن شده. از ۳۰ سال پیش که دکتر تشخیص داد فرزندم مبتلا به تومورمغزی است دچار اضطراب و افسردگی بسیار شدید و هولناک شدم و همه علامت های ترس بعد از حادثه بشکل حاد در من بوجود آمد، پسرم بعد از ۵ سال تحمل انواع درمان‌های جراحی و شیمی و اشعه درمانی همراه با دردهای سخت در جوانی فوت کرد.دو سه سال بعد از فوتش پیش چندتا دکترهای روانپزشک و روانشناس به مدت طولانی رفتم تجویز دارو ها و شوک درمانی زیاد اثر نکرد. خلاصه اینکه تحمل غم و ترس و عذاب بعداز سانحه خیلی خیلی سخت و دردناک است.
ممنون از این مقاله خیلی آموزنده اتان.
سلام و وقت بخیر
من ۳۸ سالمه و جدا شدم…
سوال اولم اینه که طلاق هم ممکنه این عواقب رو باعث بشه؟چون من خیلی از این نشونه هارو دارم…
و گاهی هم واقعا آزار دهندست
هر چیز و یا فکری که شما رو مضطرب , افسرده و خشمگین کنه در این طیف قرار میگیره
سلام، من ۲۱ سالمه و چند ماه پیش متوجه شدم که اختلال ptsd دارم. دکتر اطلاعات زیادی بهم نداد. این روزها بیشتر از همیشه عصبانی می‌شم، منتظرم تا اتفاقی بیوفته و هیجانم رو تخلیه کنم. حس خوبی به هیچی ندارم و دید مثبتی به فرداهای خودم ندارم. واقعا عذاب می‌کشم…
سلام
منم این علایم رو دارم واقعا آزار دهنده اس
ولی امیدت به خدا باشه اون همراه همه ی بنده هاش هست
مشکل من اینه این فشار رو خانواده ام باعثش شدن حالا بعد این همه سال نتونستم هنوز خودمو جمع و جور کنم