علائم زایمان زودرس چیست؟ چگونه با این پدیده مقابله کنیم؟

زایمان زودرس یکی از چالش‌های مهم دوران بارداری است که می‌تواند نگرانی‌های زیادی برای خانواده‌ها ایجاد کند. این پدیده که اغلب با پیامدهای مهمی برای سلامت نوزاد همراه است، زمانی رخ می‌دهد که فرآیند زایمان قبل از تکمیل دوره طبیعی بارداری آغاز می‌شود. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده علائم زایمان زودرس را بررسی می‌کنیم و راه‌های پیشگیری و درمان این مشکل را توضیح می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

زایمان زودرس چیست؟

زایمان زودرس بیش از سه هفته قبل از موعد تخمینی تولد نوزاد اتفاق می‌افتد. به عبارت دیگر، بعد از هفته ۲۰ بارداری و قبل از هفته ۳۷ رخ می‌دهد. بارداری طبیعی تقریبا ۴۰ هفته طول می‌کشد.

نوزادان نارس به‌ویژه آن‌هایی که خیلی زود متولد می‌شوند، اغلب دارای مشکلات پزشکی پیچیده‌ای هستند. این مشکلات ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. اما به طور کلی هر چقدر کودک زودتر به دنیا بیاید، خطر عوارض زایمان زودرس بیشتر خواهد بود.

زایمان زودرس بر اساس زمان وقوع به چند دسته تقسیم می‌شود:

• پره‌ترم یا نارس دیررس: بین هفته ۳۴ تا ۳۶ بارداری
• پره‌ترم متوسط: بین هفته ۳۲ تا ۳۴ بارداری
• خیلی نارس: قبل از هفته ۳۲ بارداری
• فوق‌العاده نارس: قبل از هفته ۲۵ بارداری

به دنیا آمدن جنین در هفته ۳۴ تا ۳۶ بارداری از سایر موارد شایع‌تر است. در گذشته، زایمان زودرس علت اصلی مرگ نوزادان بود. امروزه کیفیت مراقبت از نوزادان و در نتیجه میزان بقای نوزادان نارس بهبود یافته است. اما همچنان نوزادان زیادی زودتر از زمان معین به دنیا می‌آیند و بعضی از آن‌ها به اختلالات طولانی‌مدت سیستم عصبی مبتلا می‌شوند.

در ادامه یک نمونه عکس نوزاد هفت ماهه به دنیا امده آورده شده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید نوزاد بسیار کوچک و کم‌وزن است:

بیشتر بدانید: فرق زایمان طبیعی و سزارین

علائم زایمان زودرس

علائم زایمان زودرس در شش ماهگی یا سایر ماه‌های بارداری عبارت‌اند از:

• احساس منظم یا مکرر سفت شدن شکم (انقباض)
• کمردرد، به‌خصوص اگر مداوم باشد
• احساس فشار در لگن یا قسمت پایین شکم
• کرامپ خفیف شکم
• لکه‌بینی یا خونریزی خفیف
• پاره شدن کیسه آب
• تغییر ترشحات واژن (ممکن است خونی، آبکی یا همراه با مخاط باشد)

هر فرد بارداری که یک یا چند مورد از علائم هشدار دهنده زایمان زودرس را تجربه می‌کند، باید به سرعت با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرد یا به بیمارستان مراجعه کند. 

برای آشنایی با انواع زایمان از جمله زایمان در آب، مراقبت‌های دوران بارداری، علائم هشداردهنده، مشکلات مرتبط با بارداری و… می‌توانید از طریق سایت درمانکده با بهترین متخصصان زنان مشورت کنید.

علل زایمان زودرس

غالبا علت تولد زودرس قابل شناسایی نیست. با این حال، عوامل خاصی ممکن است احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند. از جمله:

• دیابت
• بیماری قلبی
• بیماری کلیوی
• فشار خون بالا

سایر عواملی که ممکن است با این مشکل مرتبط باشند عبارت‌اند از:

• کمبود وزن یا اضافه وزن قبل از بارداری
• بارداری دوقلو یا چندقلو
• فاصله زمانی کمتر از ۶ ماه بین بارداری‌ها (بهتر است بین ۲ بارداری ۱۸ تا ۲۴ ماه فاصله باشد.)
• سابقه بیش از یک سقط جنین
• جراحت یا تروما
• تغذیه نامناسب قبل و حین بارداری
• باردار شدن با لقاح آزمایشگاهی (IVF)
• سیگار کشیدن یا مصرف بیش‌از‌حد الکل در دوران بارداری
• عفونت‌های خاص مانند عفونت ادراری
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر مانند رنگ، دود سیگار، آلودگی هوا یا سرب
• زایمان زودرس در بارداری‌های قبلی
• رحم غیر طبیعی
• دهانه رحم ضعیف
• ایستادن زیاد در محل کار
• بارداری بعد از ۳۵ سالگی یا قبل از ۱۷ سالگی
• پشت سر گذاشتن رویدادهای استرس‌زا مانند مرگ یکی از عزیزان یا خشونت خانگی

عوارض زایمان زودرس

اکنون که با علائم زایمان زودرس آشنا شدید، باید در مورد عوارض آن هم اطلاعات کسب کنید. بعضی از این عوارض در بدو تولد مشخص می‌شوند. اما سایرین ممکن است تا مدت‌ها ظاهر نشوند.

۱. عوارض کوتاه‌مدت برای نوزادان

عوارض زایمان زودرس در هفته‌های اول شامل موارد زیر است:

• مشکلات تنفسی
• مشکلات قلبی مثل مجرای شریانی باز (PDA) و فشار خون پایین
• مشکلات مغزی از جمله خونریزی در مغز
• مشکل در کنترل دمای بدن
• مشکلات گوارشی مثل انتروکولیت نکروزان (NEC)
• مشکلات خونی، برای مثال کم‌خونی و یرقان نوزادی
• مشکلات مرتبط به متابولیسم از جمله سطح قند خون بسیار پایین
• مشکلات سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به ذات الریه، سپسیس نوزادی یا سایر بیماری‌ها

۲. عوارض بلندمدت برای نوزادان

زایمان زودرس در بلندمدت ممکن است به مشکلات زیر منجر شود:

• فلج مغزی
• اختلالات یادگیری
• مشکلات بینایی
• مشکلات شنوایی
• مشکلات مرتبط با دندان، برای مثال نقص در مینای دندان
• مشکلات رفتاری

بعضی از این مشکلات را می‌توان با مراقبت مناسب از نوزاد کنترل کرد. اما موارد دیگر ممکن است به ناتوانی طولانی‌مدت یا بیماری منجر شوند. پزشکان بلافاصله پس از زایمان آزمایش‌های مختلفی را روی نوزادان نارس انجام می‌دهند. همچنین آن‌ها را در بیمارستان تحت نظر می‌گیرند. آزمایش‌های معمول عبارت‌اند از:

• تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه برای ارزیابی رشد قلب و ریه
• آزمایش خون برای ارزیابی سطح قند خون، کلسیم و بیلی‌روبین
• تعیین سطح اکسیژن خون

اگر زودتر از موعد زایمان کردید، از متخصص زنان بپرسید که چگونه می‌توانید از سلامت خود و فرزندتان محافظت کنید. همچنین نظر او را در مورد زمان شروع رابطه جنسی بعد از زایمان جویا شوید.

۳. عوارض برای مادران

زایمان زودرس اغلب کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما مادران هم ممکن است با مشکلات عاطفی زیادی مثل استرس، اضطراب یا افسردگی بعد از زایمان مواجه شوند. در صورتی که این مشکلات برای مدت طولانی ادامه داشتند، با متخصص سلامت روان مشورت کنید.

صرف‌نظر از نوع زایمان، همه مادران ممکن است بعد از به دنیا آوردن فرزندشان با مشکلات متعددی مثل یبوست، ریزش مو، لک‌های پوستی و… مواجه شوند. اگر این علائم آزاردهنده بودند، در مورد آن‌ها با پزشک صحبت کنید. مطالعه مقالات پزشکی از جمله مقاله «برای یبوست بعد از زایمان چی بخوریم» هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درمان زایمان زودرس

پزشکان اغلب با دادن داروهای خاصی به مادر که می‌توانند زایمان را به تاخیر بیندازند، سعی می‌کنند از تولد نوزاد جلوگیری کنند. اگر زایمان زودرس متوقف نشود یا به هر دلیلی لازم باشد نوزاد زودتر به دنیا بیاید، پزشک باید برای زایمان پرخطر آماده شود. با پزشک در مورد اینکه به زایمان سزارین نیاز دارید یا می‌توانید زایمان طبیعی انجام دهید، صحبت کنید.

اگر زایمان زودتر از موعد اتفاق بیفتد، مادر باید به بیمارستانی مراجعه کند که دارای بخش مراقبت ویژه نوزادان (NICU) است. این کار باعث می‌شود نوزاد پس از تولد تحت مراقبت فوری قرار بگیرد.

در چند روز اول زندگی، بهتر است نوزاد نارس در بیمارستان بماند تا پزشک رشد اندام‌های حیاتی او را بررسی کند. نوزاد ممکن است در یک دستگاه نگهداری شود تا ضربان قلب، تنفس و میزان اکسیژن خون او همگی کنترل شوند.

بسیاری از نوزادان نارس نمی‌توانند از طریق دهان غذا بخورند. چون هنوز قادر به مکیدن و بلعیدن نیستند. این نوزادان به صورت داخل وریدی یا با استفاده از لوله‌ای که از طریق بینی یا دهان وارد معده می‌شود، تغذیه می‌‌شوند. هنگامی که کودک به اندازه کافی قدرت مکیدن و بلعیدن را کسب کند، شیردهی امکان‌پذیر می‌شود.

اگر ریه‌ها کاملا رشد نکرده باشند، ممکن است به نوزاد نارس اکسیژن داده شود. بسته به وضعیت کودک، یکی از موارد زیر می‌تواند برای اکسیژن‌رسانی استفاده شود:

• ونتیلاتور: دستگاهی است که هوا را به داخل ریه‌ها وارد و از آن‌ها خارج می‌کند.
• فشار مثبت مداوم راه هوایی: درمانی است که از فشار هوای ملایم برای باز نگه داشتن مجاری هوایی استفاده می‌کند.
• اکسیژن هود: وسیله‌ای است که برای تامین اکسیژن روی سر نوزاد قرار می‌گیرد.

به طور کلی، نوزاد نارس در موارد زیر از بیمارستان مرخص می‌شود:

• می‌تواند از سینه مادر یا شیشه شیر تغذیه کند.
• می‌تواند بدون دستگاه نفس بکشد.
• وزن و دمای بدن او به طور طبیعی حفظ می‌شود.

راه‌های پیشگیری از زایمان زودرس

دریافت مراقبت‌های سریع و مناسب قبل از تولد، احتمال تولد زودرس را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. اقدامات مهم پیشگیرانه دیگر عبارت‌اند از:

• قبل و حین بارداری باید رژیم غذایی سالم داشته باشید. بنابراین مقدار زیادی غلات کامل، پروتئین‌ بدون چربی، سبزی و میوه بخورید.
• هر روز مقدار زیادی آب بنوشید. مقدار توصیه‌شده، هشت لیوان در روز است، اما اگر ورزش می‌کنید، بدن‌تان به آب بیشتری نیاز دارد.
• سیگار را ترک کنید و از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید. مصرف این مواد در دوران بارداری ممکن است خطر زایمان زودرس، سقط جنین و نقایص مادرزادی را افزایش دهد.
• حداقل ۱۸ ماه بین بارداری‌ها فاصله در نظر بگیرید.
• سعی کنید استرس خود را کاهش دهید. به عنوان مثال، می‌توانید مدیتیشن، یوگا و بعضی از تمرینات کششی را امتحان کنید. قبل از انجام هر نوع فعالیت ورزشی با پزشک مشورت کنید.

اگر نگران زایمان زودرس هستید، با متخصص زنان صحبت کنید. پزشک ممکن است اقدامات دیگری را برای پیشگیری از این مشکل پیشنهاد دهد. همچنین می‌تواند شما را در مورد علائم شروع درد زایمان طبیعی پسر و دختر راهنمایی کند.

بیشتر بدانید: چه کارهایی در ماه اول بارداری نباید انجام داد؟

کلام پایانی

طیف گسترده‌ای از عوامل خطر و شرایط زمینه‌ای می‌تواند احتمال وقوع زایمان زودرس را افزایش دهد. پیروی از سبک زندگی سالم و بعضی از اقدامات پزشکی ممکن است از تولد نوزاد نارس جلوگیری کند. با این حال، اگر فرزندتان را زودتر از موعد به دنیا آوردید، نگران نباشید. خوشبختانه، راه‌های زیادی به منظور آماده‌ کردن کودک برای زندگی خارج از رحم وجود دارد.

اگر در مورد علائم زایمان زودرس در ماه نهم یا قبل از آن سوال دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع: mayoclinic