کمال گرایی و وسواس چه فرقی دارند؟

آیا تا کنون به تفاوت کمالگرایی و وسواس فکر کرده‌اید؟ بسیار یاز افراد تصور می‌کنند این دو اختلال دقیقا مشابه هم هستند و هیچ تفاوتی ندارند. در حالی که کمالگرایی و وسواس در برخی موارد کاملا با هم متفاوت هستند. برای درک تفاوت کمال گرایی و وسواس در این مطلب همراه ما باشید.

در نسخه پنجم کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، اختلال وسواس- اجباری (OCD) از اختلالات اضطرابی جدا شد و در رده وسواس اجباری و اختلالات مرتبط با آن (OCRD) قرار گرفت. این اختلال همچنین شامل اختلال احتکار، اختلال بدشکلی‌های بدن، اختلال وسواس کندن پوست و تریکوتیلومانیا است.

تفاوت کمال گرایی و وسواس

برای درک تفاوت کمال گرایی و وسواس باید در ابتدا با ویژگی‌های هر یک آشنا شویم. در اختلال OCRD احساسات پریشانی از جمله اضطراب، رفتار اجباری، افکار تکراری و باورهای عملکردی مشاهده می‌شود که با هر اختلال دیگری متفاوت است. بنابراین خصوصیات و ویژگی های منحصر به فردی را می‌توان برای این اختلال تعریف کرد.

متاآنالیز انجام شده بر روی عملکرد اجرایی 110 مورد مطالعه نشان می‌دهد که افراد مبتلا به OCD در کارهایی که اکثر جنبه‌های EF را اندازه گیری می‌کنند، دچار اختلال می شوند. این اختلال بیش‌تر شامل مهار انعطاف‌پذیری شناختی و امکان جابجایی بین وظایف است.

بسیاری از ویژگی‌های افراد مبتلا به اختلال وسواس ممکن است منجر به اختلال در عملکرد اجرایی شود. افکار مزاحم و مداوم که معمولاً به صورت غیر منطقی و بیش از حد در ذهن فرد بالا و پایین می‌شود. همچنین رفتارهای تکراری مانند بررسی و شمارش، شستشو و تمیز کردن، مرتب کردن و دعا کردن از جمله اختلالات عملکردی و اجرایی افراد مبتلا به وسواس است.

در مقابل افراد وسواس فکری و عملی، افراد کمال گرا قرار دارند که اغلب سعی می‌کنند کارهای خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهند. این ویژگی آن قدر در ذهن این افراد ریشه انداخته است که گاهی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها انجام کاری را به عقب بیندازند تا بتوانند آن را به بهترین شکل ممکن انجام دهند.

راه‌های تشخیص تفاوت کمال گرایی و وسواس

اصطلاح “OCD” یا وسواس فکری – عملی معمولا در مکالمات روزمره بسیاری از افراد مورد استفاده قرار می گیرد. این اصطلاح در اشاره به فردی که در کارهای خاصی یا کارهای روزمره بسیار دقیق باشد، به کار برده می‌شود.

البته همه ما ممکن است عادات عجیب و غریبی مانند استفاده نکردن از اسفنج حمام، مرتب کردن کمد خود با رنگ و الگوی خاص، یا امتناع از لمس درب دستشویی عمومی و … داشته باشیم. اما این عادت ها را نباید با اختلال وسواس-اجباری یا وسواس فکری اشتباه گرفت.

OCD غالباً به عنوان یک اختلال درک می شود که به معنای دقیق بودن بیش از حد یا کمال گرایی است. بنابراین این دو اختلال ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. از این رو در بسیاری از موارد تنها پزشک متخصص می‌تواند تفاوت وسواس و کمال گرایی را درک کند.

علائم OCD معمولاً قبل از 25 سالگی شروع می شود و تقریباً 1 تا 3 درصد از جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری عموما با افکار وسواسی و اعمال اجباری که با مشکل در زمانبندی همراه است، مشخص می شود. این شرایط فراتر از صرفا تمیزکردن بیش از حد است.

افکار وسواسی، ناخوانده، خودبخودی (غیر ارادی) و غالبا اضطراب آور هستند. از این رو در فعالیت های روزمره فرد اخلال ایجاد می کنند. افکار وسواسی متمرکز بر نظم، تمیزی، تقارن، ایمنی، تردید در افکار و برداشت های شخصی و پرخاشگری یا ایده های ناخواسته جنسی نمونه‌هایی از این افکار وسواسی است.

افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری ممکن است نتوانند جلوی این افکار را بگیرند و یا تا زمانی که یکی از رفتارهای وسواس عملی آنها متوقف یا محو نشود، نمی توانند به فکر از بین بردن بعدی باشند.

رفتارهای اجباری تمام کارهایی هستند که ممکن است بارها و بارها تکرار شود، مانند سوزنی که در دستگاه گرامافون گیر کرده است.

برای درک بهتر تفاوت کمال گرایی و وسواس مثال ساده‌ای را بیان می‌کنیم. به عنوان مثال افراد مبتلا به OCD ممکن است گاهی حتی نتوانند وعده غذایی را که خودشان تهیه کرده‌اند با آرامش بخورند. زیرا مدام فکر می‌کنند که ممکن است اجاق گاز روشن مانده باشد. این افکار آنقدر غیر قابل کنترل هستند که ممکن است فرد تا زمانی که مطمئن شود اجاق گاز خاموش است، به بررسی اجاق گاز ادامه دهد.

البته افرادی که اختلال وسواسی ندارند هم گاهی ممکن است از خود بپرسند که اجاق گاز را خاموش کرده‌اند یا نه؟ اما این دسته از افراد بعد از بررسی سریع اجاق گاز، این کار را به سرعت تأیید و حل می‌کنند. به عبارت دیگر درگیر این موضوع نمی‌شوند.

بسته به فرد و میزان جدی بودن فکر، فرد مبتلا به OCD ممکن است دقایق یا ساعت‌هایی را که صرف این افکار و مسائل مرتبط با آن می شود، عذاب بکشد. بنابراین گاهی ممکن است آماده شدن برای بیرون رفتن از خانه و یا رفتن به محل کار ساعت ها طول بکشد.

OCD می تواند با سایر شرایط سلامت روان همراه باشد. من بسیاری از بیماران با تعداد سه علامت  یا بیشتر داشته ام ، از جمله اختلال هراس ، اضطراب اجتماعی ، اضطراب عمومی ، اختلال دو قطبی ، اختلالات مصرف مواد مخدر ، ADHD و موارد دیگر. من می گویم ، “خدا هرگز نگفته كه شما فقط یك مشكل خواهید داشت.”

علاوه بر سخت بودن درک تفاوت کمال گرایی و وسواس جالب است بدانید که از نظر بالینی اختلال وسواس گاهی می‌تواند با اختلال دو قطبی اشتباه گرفته شود. زیرا افکار سریعی که اغلب در اختلال دو قطبی مشاهده می شود در واقع افکار سریع عود کننده OCD هستند.

“نوسانات روحی” در اختلال دو قطبی، پاسخ آزاردهنده و از روی ناچاری بیماران مبتلا به OCD است که ناشی از عدم کنترل افکار OCD است. در این شرایط فرد آن‌قدر از لحاظ روحی تحت فشار است که احساس می کند دارد دیوانه می شود و یا شکست خواهد خورد.

بسیاری از افراد مبتلا به OCD، درمورد مشکلاتشان حتی به پزشکان خود هم چیزی نمی گویند، زیرا می دانند آنچه که در درونشان اتفاق می افتد غیرطبیعی است. بنابراین می ترسند شغل یا رابطه خود را از دست بدهند، یا کارشان به یک بخش روانپزشکی بکشد. تیک، کندن مو، اختلال بدشکلی بدن، افسردگی و سایر اختلالات سلامت روان گاهی با OCD همراه است.

در برخی مواقع اختلال شخصیت وسواس – اجباری (OCPD) نیز با OCD اشتباه گرفته می شود. اما تفاوت های عمده ای که در این خصوص وجود دارد ممکن است برای عموم ناشناخته باشد.

OCPD غالبا با افکار و عادت‌های خود به خودی و غیر ارادی همراه است. در این شرایط فرد از این افکار و اعمال رنج نمی برد. یعنی فکر نمی کند که این افکار غیر منطقی یا غیر طبیعی هستند. بلکه آنها را دوست دارد. در برخی مواقع فرد مبتلا به OCPD ممکن است به عنوان یک فرد کمال گرا توصیف شود.

بیش‌تر افراد شخص مبتلا به OCPD را به عنوان شخصی می‌شناسند که بیش از حد به جزئیات توجه می کند. این توجه هم تعادل بین کار و زندگی را بر هم می‌زند. از این رو خشکی و عدم انعطاف، سرسختی و دغدغه ی فکری باعث می شود فرد نتواند از عهده تکمیل کار مورد نظر بربیاید.

به طور کلی، افراد مبتلا به OCPD فکر نمی کنند که مشکلی دارند. در حالی که افراد مبتلا به OCD می دانند که افکار و اعمال آنها غیر طبیعی یا غیرمنطقی است. از این رو درک تفاوت کمال گرایی و وسواس برای همه کار آسانی نیست.

اختلالات شخصیتی، الگوهای رفتاری غیر عادی و جایگزین شده‌ای هستند که از هنجارهای جامعه انحراف پیدا می‌کنند. مشکل در برقراری ارتباط بین مهارت های فردی، کنترل تکانه و شناخت از خصوصیات زیربنایی افرادی است که از اختلال OCPD رنج می‌برند.

آیا OCD و OCPD قابل درمان هستند؟

درمان OCD و OCPD هر دو به روان درمانی نیاز دارند. البته OCD می‌تواند با داروهای ضدافسردگی، به ویژه مهارکننده های انتخابی بازجذب مجدد سروتونین (SSRIها) درمان شود. البته استفاده از سایر داروها نیز ممکن است لازم باشد.

در برخی مواقع استفاده از داروهای ضد روان پریشی دوپامینرژیک، مانند ریسپریدون یا آریپیپرازول نیز می تواند نتیجه را بهبود بخشد. مطالعات انجام شده بر روی درمان با آریپیپرازول نشان می دهد که OCD ممکن است نتیجه عدم وجود تعادل بین مسیرهای دوپامینرژیک و سروتونرژیک باشد. طبق مطالعات انجام شده در روانشناسی دارویی آریپیپرازول نه تنها مانع از آزاد شدن دوپامین می‌شود، بلکه سروتونین بدن را نیز تعدیل یا تنظیم می کند.

از آنجایی که تمام سیستم‌های بدن به هم مرتبط هستند. درمان شناختی – رفتاری می تواند در فعال سازی هسته Caudate ساختاری در مغز نیز موثر باشد. از این رو در درمان بیماران OCD موثر است.

مواجهه با مشکل و پیشگیری از واکنش، اولین رفتار درمانی است که برای درمان OCD استفاده می شود. این کار با ایجاد یک فکر ناخواسته یا محرکی با افزایش تدریجی شدت در جهت کاهش پاسخ انجام می شود. این موضوع عموما برای فرد بسیار نگران کننده است، اما با گذشت زمان علائم بیماری به تدریج بهبود می یابند. در مقابل، درمان OCPD با هدف ارائه ابزارهایی به افراد برای بیان احساسات خود و در جهت جایگزینی روشنفکرانه احساساتشان انجام می شود.

امیدواریم اطلاعات ارائه شده در این مطلب بتواند تا حدودی در درک تفاوت کمال گرایی و وسواس به شما کمک کند. شما عزیزان برای آشنایی با تفاوت کمال گرایی و وسواس می‌توانید از راهنمایی‌های بهترین پزشک فوق متخصص روانشناس و بهترین پزشک فوق متخصص اعصاب و روان استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.

تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین روانشناسان و روانپزشکان تهران را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب روانپزشک یا روانشناس مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان روانشناس مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.

منبع : psychologytoday