سنگ کلیه یکی از رایج‌ترین بیماری‌های کلیوی است که اغلب درد شدیدی ایجاد می‌کند و می‌تواند با حرکت به سمت مجاری ادراری باعث مسدودسازی ادرار شود. سنگ‌های کلیوی احتمال عفونت ادراری و کلیه را افزایش می‌دهند و می‌توانند منجر به انتشار میکروب‌ها در جریان خون (سپتی‌سمی) شوند. خطر ابتلا به این عارضه برای مردان یک در ۱۰ و برای زنان یک در ۳۵ است.
اگر شما هم گاه‌وبیگاه در پهلوی خود احساس درد دارید و نگران ابتلا به یکی از انواع سنگ‌های کلیوی هستید، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا به بررسی علائم، علت و روش‌های دفع سنگ کلیه بپردازیم.
فهرست محتوا
- سنگ کلیه چیست؟
- درد سنگ کلیه کجاست و چه احساسی دارد؟
- علت سنگ کلیه
- علائم سنگ کلیه
- علائم سنگ کلیه در مردان چیست؟
- علائم سنگ کلیه در زنان چیست؟
- انواع سنگ کلیه بر اساس رنگ و جنس + عکس
- از کجا متوجه دفع سنگ کلیه شویم؟
- روش تشخیص سنگ کلیه
- درمان سنگ کلیه
- برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟
- مواد غذایی مضر برای سنگ‌های کلیه
- عوارض سنگ کلیه
- راه‌کارهای پیشگیری از سنگ کلیه
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
سنگ کلیه چیست؟
سنگ‌های کلیه بلورهای جامدی از جنس مواد معدنی و نمک هستند که در کلیه تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها اغلب ساختاری به شکل توده تیز و سخت کریستالی دارند و می‌توانند با حرکت به سمت مجاری ادراری باعث مسدود شدن ادرار شوند. از همین‌رو یکی از دلایل اصلی بیماری هماچوری (خون در ادرار) را ناشی از حرکت سنگ‌های کلیه در مجاری ادراری می‌دانند. این عارضه در مردان نسبت به زنان شیوع بالاتری دارد و اغلب در بازه سنی ۲۰ تا ۵۰ سالگی بروز پیدا می‌کند.
اگر به این عارضه مبتلا باشید، احتمال ابتلا به سنگ دوم در سال‌های بعدی افزایش می‌یابد. متخصصان کلیه و مجاری ادراری معتقدند ۳۰ تا ۵۰ درصد از افرادی که اولین سنگ کلیه را تجربه کردهاند، در عرض پنج سال به سنگ دوم نیز مبتلا می‌شوند. با این حال، برخی از افراد در تمام زندگی خود با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
بیشتر بخوانید: علائم نارسایی کلیه
درد سنگ کلیه کجاست و چه احساسی دارد؟
درد ناشی از سنگ‌های کلیه یکی از شدیدترین دردهایی است که برخی افراد آن را برابر با درد زایمان یا ضربات چاقو می‌دانند. این درد شدید زمانی آغاز می‌شود که سنگ‌های کلیه به سمت حالب حرکت کردهاند و با انسداد ادرار، فشار زیادی به کلیه وارد می‌کنند. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید درد سنگ کلیه چگونه است، باید بگوییم درد ناشی از سنگ‌های کلیه معمولا به شکل تیز و ناگهانی در پهلوها، کمر و دقیقا زیر دنده‌ها احساس می‌شود و می‌تواند به سمت شکم، کشاله ران و حتی ناحیه تناسلی انتشار یابد. شدت درد از خفیف تا متوسط و غیر قابل تحمل متغیر است و گاهی با حالت تهوع یا استفراغ همراه می‌شود.
بیشتر بدانید: ورزش برای دفع سنگ کلیه
علت سنگ کلیه
متخصصان معتقدند، اصلی‌ترین دلیل ابتلا به این عارضه، کم‌آبی بدن و میزان ادرار روزانه کمتر از یک لیتر است. از همین‌رو افرادی که مشکل کلیوی دارند یا نوزادانی که به شکل نارس متولد می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. با این حال، احتمال بروز این عارضه در افراد بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سال بالاست.
به طور کلی عوامل مختلفی که باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه می‌شوند، عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی
- اضافه وزن
- مصرف آب کمتر از ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز
- جنسیت (مردان بیش از زنان در خطر هستند.)
- پرکاری تیروئید
- رژیم غذایی حاوی مقدار زیادی نمک، گلوکز یا پروتئین
- مصرف داروهای ضد تشنج
- جراحی بای‌پس معده
- بیماری التهابی روده (جذب کلسیم را افزایش می‌دهند.)
علائم سنگ کلیه
برخی افراد تا زمانی که سنگ‌های کلیه به سمت مجاری ادراری حرکت نکنند هیچ نشانه خاصی از بیماری ندارند. به این وضعیت سنگ‌های خاموش و بدون علامت کلیه گفته می‌شود. با این حال، باید شایع‌ترین نشانه های سنگ کلیه را شامل موارد زیر دانست:
- درد شدید در پشت، شکم و پهلو
- درد و سوزش هنگام ادرار
- خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی یا قهوه‌ای)
- تهوع و استفراغ
- ادرار کدر و بدبو
- تب و لرز
- تکرر ادرار
- نیاز فوری به تخلیه مثانه
- کم شدن حجم ادرار
بیشتر بخوانید: عملکرد کلیه
علائم حرکت سنگ کلیه
سنگ‌های کلیه ممکن است به سمت حالب‌ها (لوله انتقال‌دهنده ادرار از کلیه به مثانه) حرکت کنند. در چنین شرایطی فرد درد شدیدی را تجربه می‌کند. دیگر نشانه‌های تکان خوردن سنگ کلیه شامل موارد زیر هستند:
- درد مبهم و تیز در معده
- درد شدید در یک یا ۲ طرف کمر
- مشاهده خون در ادرار
- تب و لرز
- کدر بودن یا بوی بد ادرار
- حالت تهوع و استفراغ
علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه
درد شدید با رسیدن سنگ‌ها به مثانه از بین می‌رود و جای خود را به احساس فشار و میل مکرر به دفع ادرار (هر پنج دقیقه یک بار) می‌دهد. این نشانه را به دلیل تلاش بدن برای دفع سنگ تجربه می‌کنید. گاهی ممکن است سنگ در مجرای ادرار گیر کند و موجب مسدود شدن جریان ادرار شود. در این صورت نمی‌توانید ادرار کنید و باید منتظر بمانید تا سنگ به سمت مثانه برگردد.
علائم سنگ کلیه در مردان چیست؟
در اغلب موارد علائم سنگ کلیه زنان و مردان مشابه یکدیگر است. با این حال، برخی مردان درد را با شدت بیشتری در پشت و پهلوی خود احساس می‌کنند که به سمت کشاله ران کشیده می‌شود. از دیگر نشانه‌های این عارضه در مردان باید به وجود خون در ادرار و سوزش شدید هنگام تخلیه ادرار اشاره کنیم.
علائم سنگ کلیه در زنان چیست؟
نشانه‌های سنگ کلیه زنان شباهت زیادی به مردان دارد. زنان که اغلب به دلیل عفونت ادراری دچار سنگ‌های کلیه می‌شوند، علاوه بر تجربه درد شدید در پشت، شکم و پهلو، درد مبهم و تیزی در کشاله ران و قسمت فرج احساس می‌کنند. از همین‌رو ممکن است خانم‌ها این عارضه را با عفونت ادراری یا سایر بیماری‌های زنانه اشتباه می‌گیرند.
علائم سنگ کلیه سمت راست در زنان
برخی زنان گزارش کردهاند، وجود سنگ در کلیه سمت راست‌شان موجب بروز علائم زیر شده است:
- سوزش ادرار
- درد در پهلوی سمت راست
- نیاز مکرر به تخلیه ادرار
- مشکل در خروج ادرار
- دفع ادرار به مقدار کم
- وجود خون صورتی، قرمز یا قهوه‌ای در ادرار
- سنگ‌های کوچک قابل دید در ادرار
- ادرار بدبو
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
بیشتر بدانید:قرص هیمالیا (Cystone) چیست؟
انواع سنگ کلیه بر اساس رنگ و جنس + عکس
سنگ کلیه انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آن‌ها، سنگ کلیه سیاه رنگ است. جنس کریستال همه سنگ‌های کلیه یکسان نیست. شایع‌ترین انواع سنگ‌های کلیوی شامل موارد زیر می‌شوند:
سنگ‌های کلیه کلسیمی
یکی از رایج‌ترین انواع سنگ‌های کلیه از نوع اگزالات کلسیمی هستند که به دلیل میزان زیاد کلسیم در آب آشامیدنی یا رژیم غذایی در کلیه و مجاری ادراری تشکیل می‌شوند. مصرف کمتر غذاهای حاوی اگزالات، خطر بروز این نوع سنگ را کاهش می‌دهد.
اگر می‌خواهید در مورد انواع غذاهای ممنوع جهت دفع سنگ کلیه کلسیمی بیشتر بدانید، درمانکده امکان مشاوره آنلاین با دکتر اورولوژی را برای شما فراهم کرده است.
سنگ‌های کلیه اسید اوریکی
افرادی که به اندازه کافی آب نمی‌نوشند یا به دلیل انجام فعالیت بدنی سنگین آب زیادی از دست می‌دهند و آن را جایگزین نمی‌کنند در معرض ابتلا به این نوع سنگ هستند. همچنین احتمال ابتلا به سنگ‌های اسید اوریکی در مردانی که به دلیل مصرف پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز، اسید اوریک خون بالایی دارند، بیشتر از زنان است. از همین‌رو بیماران مبتلا به نقرس اغلب دچار سنگ‌های اسید اوریکی کلیه می‌شوند.
سنگ‌های کلیه استروویت
این نوع از سنگ‌ها بیشتر در زنان مبتلا به عفونت مجاری ادراری تشکیل می‌شوند. در واقع، باید گفت علت اصلی ایجاد سنگ‌های استروویت عفونت مکرر ادراری است که به دلیل وجود باکتری بروز پیدا می‌کنند.
سنگ‌های کلیه سیستینی
سنگ سیستین نادر است و در زنان و مردانی که از اختلال ژنتیکی سیستینوری رنج می‌برند، بروز پیدا می‌کند. در این حالت، سیستین (اسیدی که به طور طبیعی در بدن وجود دارد) از کلیه وارد ادرار می‌شود.
بیشتر بخوانید: معرفی داروی دفع کلیه
از کجا متوجه دفع سنگ کلیه شویم؟
یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های دفع سنگ‌های کلیه این است که به طور ناگهانی درد یا احساس ناراحتی مرتبط با آن قطع می‌شود. برخی افراد هنگام ادرار کردن می‌توانند شن‌ریزه‌هایی که همراه با ادرار دفع می‌شوند را با چشم ببینند. در صورت امکان، بهتر است آن‌ها را جمع‌آوری کنید تا پس از بررسی‌های آزمایشگاهی، نوع سنگ کلیه شما مشخص شود. اگر همچنان در مورد دفع سنگ کلیه مشکوک هستید، از پزشک خود بخواهید تصویربرداری‌های مورد نیاز برای تایید دفع سنگ‌های کلیه را انجام دهد.
بیشتر بدانید: عفونت کلیه
روش تشخیص سنگ کلیه
زمانی که شما با احساس درد شدید در شکم، پهلو یا پشت به پزشک عمومی مراجعه می‌کنید، ابتدا علائم بیماری به شکل دقیق بررسی می‌شوند تا سایر احتمالات رد شوند. اگر وجود سنگ در کلیه تایید شود، پزشک عمومی شما را به دکتر اورولوژیست یا فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری ارجاع می‌دهد. پزشک متخصص برای تایید نهایی وجود سنگ و تشخیص نوع آن به نتایج یک سری آزمایشات نیاز دارد که در جدول زیر آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
| نوع آزمایش | توضیحات |
| آزمایش خون | بررسی عملکرد کلیه از لحاظ افزایش کلسیم یا اسید اوریک |
| آزمایش ادرار | اندازه‌گیری میزان دفع مواد معدنی سنگین و سایر مواد سنگ‌ساز |
| سیتی اسکن و MRI | بررسی وضعیت شکم، حالب، مثانه و کلیه‌ها |
| آزمایش نیتروژن اوره خون و کراتینین | بررسی عملکرد کلیه |
| پیشاب‌سنجی | بررسی کریستال، باکتری، خون و گلبول سفید |
| پیلوگرام یا اوروگرافی داخل وریدی (IVP) | شناسایی محل سنگ در مجاری ادراری |
بیشتر بخوانید: تاثیر سنگ کلیه بر چاقی
درمان سنگ کلیه
معمولا روش درمان این عارضه بر اساس نوع سنگ برنامه‌ریزی می‌شود که متداول‌ترین راه‌کارها شامل موارد زیر هستند:
درمان فوری سنگ کلیه با دارو
برای تسکین درد می‌توانید مسکن مصرف کنید و در صورت وجود عفونت، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. به طور کلی داروهای تجویزی زیر به درمان سریع سنگ کلیه کمک می‌کنند:
- آلوپورینول (زیلو پریم) برای سنگ‌های اسید اوره
- دیورتیک‌های تیازیدی برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلسیم
- بی‌کربنات سدیم یا سیترات سدیم برای پایین آوردن میزان اسیدی بودن ادرار
- محلول فسفر برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلسیم
- داروهای مسدودکننده آلفا برای افزایش دفعات ادرار و دفع قطعات کوچک سنگ با سرعت بیشتر
- داروی هیوسیامین برای تسکین علائم سنگ کلیه و کاهش اسپاسم ماهیچه‌های دستگاه ادراری
- ایبوپروفن یا استامینوفن برای تسکین درد
بیشتر بخوانید: ارتباط بین سنگ کلیه و دیابت
قویترین قرص سنگ‌شکن
داروی تامسولوسین به عنوان قویترین قرص دفع سنگ کلیه شناخته می‌شود. این قرص به حرکت سنگ در حالب‌ها کمک می‌کند و نقش موثری در دفع راحت‌تر سنگ‌ها دارد. معمولا پزشک همراه با این قرص، داروی ضد درد و ضد تهوع هم تجویز می‌کند تا فرآیند دفع سنگ قابل تحمل‌تر شود.
اورتروسکوپی
زمانی که سنگ در ادرار یا مثانه گیر کند، پزشک از ابزاری به نام یورتروسکوپ برای برداشتن آن استفاده می‌کند. در این روش، جراح به خوبی تمامی زوایای مجرای ادراری را مورد بررسی قرار می‌دهد تا از عدم وجود کوچک‌ترین قطعه‌های سنگ مطمئن شود. از همین‌رو به روش اورتروسکوپی، آندوسکوپی دستگاه ادراری هم می‌گویند.
جراحی نفرولیتوتومی از طریق پوست
اگر روش سنگ‌شکن برای دفع سنگ‌های کلیه موثر نباشد، جراح با ایجاد یک برش کوچک در پوست پهلو، سنگ‌ها را از محل قرارگیری آن در کلیه خارج می‌کند. این روش با بیهوشی عمومی انجام می‌شود و معمولا بیمار باید ۲ تا سه روز در بیمارستان بستری شود.
لیتوتریپسی (ESWL) یا سنگ‌شکن
زمانی که سنگ‌های کلیه شما خودبه‌خود دفع نشوند، پزشک به کمک دستگاهی بیرون از بدن از طریق امواج قدرتمند و با انرژی بالا برای شکستن آن‌ها اقدام می‌کند. بدین شکل سنگ‌های بزرگ شکسته می‌شوند تا قطعات کوچک‌تر از طریق ادرار از بدن خارج شوند. این روش با بیهوشی ملایم انجام می‌شود و معمولا بیمار تا چند روز در ادرار خود مقدار کمی خون مشاهده می‌کند.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی انواع سنگ کلیه‌ها
برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟
دشمن سنگ کلیه آب است. نوشیدن ۶ تا هشت لیوان آب در روز می‌تواند به دفع سنگ کمک کند. دیگر روش‌های درمان سنگ کلیه در منزل که به طور موقتی به تسکین درد ناشی از این عارضه کمک می‌کنند، شامل مصرف موارد زیر می‌شوند:
- مایعات فراوان
- آب زغال اخته
- خیار
- سیب و گلابی
- هندوانه و زردآلو
- آبلیمو
- چای نعناع و چای رازیانه
- آب پرتقال و آب نارنج
- انار و خربزه
مواد غذایی مضر برای سنگ‌های کلیه
برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه، به‌ویژه اگر دارای سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به این بیماری هستید، مصرف مواد غذایی زیر را محدود کنید:
- نمک و غذاهای شور
- انواع پنیر
- غذاهای فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس
- شیرینی‌جات
- سوپ و سبزیجات کنسروی
- انواع سس‌ها
- تنقلات نمکی مانند چیپس و پفک
- فست‌فودها
- غلات صبحانه
- ترشیجات
- انواع زیتون
عوارض سنگ کلیه
اگر سنگ‌های درون کلیه دفع نشوند، به مرور زمان حرکت می‌کنند و با ورود به حالب‌ها باعث ایجاد انسداد خواهند شد. تحقیقات نشان داده‌اند، این عارضه فرد را در معرض خطر بیماری‌های کلیوی قرار می‌دهد. همچنین بیماری سنگ کلیه برگشت‌پذیر است و فرد باید برای جلوگیری از عود آن تا پایان عمر خود رژیم غذایی درستی را رعایت کند.
راه‌کارهای پیشگیری از سنگ کلیه
بهترین روش برای جلوگیری از ایجاد سنگ‌های کلیوی، رعایت موارد زیر است:
- هر روز مقدار زیادی مایعات بنوشید.
- میزان نمک را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
- مصرف غذاهایی با سطح اگزالات بالا مانند اسفناج، ریواس، چغندر، بادام زمینی، آجیل، شکلات، چای و سویا را محدود کنید.
- از مصرف مداوم مواد پروتئین حیوانی، غذاهای نمکی، منجمد و فرآوری‌شده مانند انواع کنسروها، سوسیس، کالباس و سس‌ها پرهیز کنید.
- مواد غذایی حاوی کلسیم و مکمل‌های کلسیم را با احتیاط مصرف کنید.
- میوه و سبزیجات فراوان بخورید.
- از انجام بهترین ورزش برای سنگ کلیه مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا و تمرینات ایروبیک غافل نشوید.
راهنمای مراجعه به پزشک
سنگ کلیه یکی از رایج‌ترین مشکلات کلیوی است که به دلایل مختلف مانند کم‌آبی بدن، رژیم غذایی نامناسب، مشکلات متابولیکی یا عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. این سنگ‌ها انواع مختلفی دارند و معمولا با درد شدید در پهلو، کمر، شکم و حتی کشاله ران همراه هستند. اگر سنگ‌ها بزرگ باشند و به سمت مجاری ادراری حرکت کنند، ممکن است فرد دچار تب و لرز، تغییر رنگ در ادرار، هماچوری، حالت تهوع و استفراغ شود.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل شما را با علائم، علت و روش‌های درمان سنگ‌های کلیوی آشنا کردیم. اگر در این زمینه سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون متخصص اورولوژی مشورت بگیرید.
سوالات متداول
بله. این بیماری می‌تواند به صورت ژنتیکی منتقل شود.
برخی داروهای گیاهی مانند دمنوش ریشه قاصدک، جعفری یا برگ گزنه می‌توانند به درمان این عارضه کمک کنند.
این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد. اما اگر برای دفع سنگ‌های کلیه به موقع اقدام نکنید و این عارضه موجب عفونت کلیه شود، می‌تواند احتمال ابتلا به نارسایی کلیه را افزایش دهد.
منابع: mayoclinic | clevelandclinic
سلام وقتتون بخیر،چندروز دل دردشدید قسمت زیر دل به همراه حالت تهوع به صورت مداوم از صبح تاشب به همراه درد کمر
دلیلش چی میتونه باشه؟؟
سلام وقت بخیر من بعلت قند دمنوش گزنه استفاده میکنم درحال حاضر سنگ دفع کردم لطفا استفاده دقیق تر دمنوش را می فرمائید اگر با برگ میل شود چگونه ست سپاس
سلام خوبی آقای دکتر من سمت راست بدنم درد میگیره. علتش بیزی سمت راست همین چوری یه دفعه امد بالا مجردم ۲۸ساله