دژنراسیون ماکولای خشک یک بیماری مزمن چشمی است که باعث افت بینایی در مرکز میدان دید می شود. این بیماری با زوال ماکولا تشخیص داده میشود که در مرکز شبکیه قرار دارد. شبکیه، لایه ای از بافت داخلی دیواره پشتی کره چشم است. دژنراسیون ماکولای خشک یکی از دو نوع دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن است .نوع دیگر، دژنراسیون ماکولای تر است که توسط رگهای خونی تشخیص داده می شود که زیر شبکیه در پشت چشم رشد میکند که خون و مایع منتشر می شود.
دژنراسیون ماکولای خشک شکل رایج تر این بیماری است. دژنراسیون ماکولای خشک، ممکن است با ایجاد تاری در دید مرکزی و یا یک نقطه کور در دید، کیفیت زندگی تان را مختل کند. هر فرد برای انجام فعالیتهای روزانه مانند خواندن، رانندگی و تشخیص چهره نیاز به دید مرکزی واضح دارد. در این مقاله از مجله درمانکده قصد داریم این مورد را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم.
بیشتر بخوانید: نشانه آب مروارید چشم
دید با دژنراسیون ماکولا
وقتی دژنراسیون ماکولا گسترش میابد، دید طبیعی و واضح با یک تاری کلی مختل می شود. با پیشرفت دژنراسیون ماکولا، یک لکه تاریک در مرکز میدان دید شکل میگیرد.
علائم دژنراسیون ماکولای خشک
علائم دژنراسیون ماکولای خشک معمولا به تدریج گسترش میابد. ممکن است متوجه این تغییرات دید شوید:
- وقتی مشغول مطالعه یا انجام فعالیتی هستید، احساس میکنید به نور بیشتری نیاز دارید.
- افزایش دشواری تطبیق با سطوح نوری پایین، مانند زمانی که وارد یک رستوران با نور کم میشوید.
- افزایش تاری کلمات چاپی
- کاهش شدت یا روشنایی رنگها
- دشواری در تشخیص چهره ها
- افزایش تدریجی در تاری دید مرکزی یا کلی
- دید مرکزی نادرست
- لکه تار یا کور در مرکز میدان دید
- ابهام در اشکال هندسی یا افراد، درمورد دژنراسیون ماکولای پیشرفته
دژنراسیون ماکولا می تواند بر یک یا هر دو چشم تاثیر گذارد. درصورتی که یکی از چشم ها را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است متوجه تغییراتی در دیدتان نشوید زیرا چشم دیگرتان میتواند ضعیفی دیگری را جبران کند. درصورت علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درصورتی که متوجه تغییراتی در مرکز دید شدید
- اختلال در توانایی دیدن رنگها و جزئیات دقیق
این تغییرات ممکن است اولین نشانه از دژنراسیون ماکولا باشد خصوصا اگر بالاتر از 50 سال باشید.
بیشتر بخوانید: علائم خستگی چشم
علل دژنراسیون ماکولای خشک
دلیل اصلی دژنراسیون ماکولا ناشناخته می باشد ولی این وضعیت با افزایش سن پیشرفت میکند. دژنراسیون ماکولای خشک بر ماکولا (ناحیه ای که در مرکز شبکیه قرار دارد که مسئول دید واضح در خط مستقیم دید میباشد) اثر میگذارد. با گذشت زمان، بافت موجود در ماکولا ممکن است نازک و یا شکسته شود. بخش هایی از چشم در پشت چشم در مرکز شبکیه قرار دارد، یک ماکولای سالم باعث تیزی دید نرمال مرکزی میشود. ماکولا از سلولهای متراکم حساس به نور بنام مخروط ها و میله ها ساخته شده است. مخروط ها مسئول دید رنگی هستند و میله ها شما را قادر به دیدن سایه های خاکستری میکند.
فاکتورهای خطر برای دژنراسیون ماکولای خشک
فاکتورهایی که میتوانند خطر دژنراسیون ماکولا را افزایش دهند شامل:
- سن: با افزایش سن خصوصا پس از 50 سالگی، خطر دژنراسیون ماکولا نیز افزایش میابد. دژنراسیون ماکولا در افراد بالاتر از 65 سال بیشتر شایع است.
- سابقه خانوادگی دژنراسیون ماکولا: در صورتی که فردی در خانواده دارای دژنراسیون ماکولاد باشد، احتمال گسترش آن در شما نیز وجود دارد.
- نژاد: دژنراسیون ماکولا در سفید پوستان شایع تر از سایر نژاد هاست.
- دخانیات: مصرف دخانیات خطر دژنراسیون ماکولا را افزایش می دهد.
- چاقی: داشتن اضافه وزن زیاد، خطر دژنراسیون ماکولا زودرس و شدیدتر را افزایش می دهد.
- رژیم غذایی ناسالم: یک رژیم غذایی ضعیف که شامل سبزیجات و میوه جات اندک است می تواند خطر دژنراسیون ماکولا را افزایش دهد.
- بیماری قلبی و عروقی: اگر بیماری دارید که بر قلب و عروق خونی تان اثر گذاشته، ممکن است در معرض خطر بالاتری از دژنراسیون ماکولا قرار داشته باشید.
- کلسترول بالا: کلسترول بالا میتواند همراه با خطر بیشتر دژنراسیون ماکولا باشد.
پیشرفت به دژنراسیون ماکولای تر
در هر زمانی، دژنراسیون ماکولای خشک میتواند به دژنراسیون ماکولای تر گسترش یابد که باعث افت سریع دید می شود. چشم پزشکان نمیتوانند پیش بینی کنند که دژنراسیون ماکولای تر در شما گسترش پیدا میکند یا نه. برخی افراد با دژنراسیون ماکولای خشک ممکن است افت شدید در بینایی را تجربه کنند.
بیشتر بدانید: قرمزی چشم از چیست؟
آمادگی برای ملاقات با چشم پزشک
برای بررسی دژنراسیون ماکولا، معمولا یک معاینه چشمی لازم میباشد. ملاقاتی با دکتر چشم، یک اپتومتریست یا یک چشم پزشک ترتیب دهید که می تواند وضعیت تان را بررسی کند و معاینه کاملی از چشم انجام دهد. همچنین شما میتوانید با مشاوره آنلاین متخصص چشم از درمانکده برای دریافت راهنمایی های بیشتر مشورت کنید.
چه اقداماتی میتوانید انجام دهید
ملاقات ها میتوانند مختصر باشند. درنتیجه باید با آمادگی قبلی بهترین استفاده را از زمان ببرید. به عنوان مثال:
- در مورد محدودیت های پیش از ملاقات آگاه باشید. وقتی ملاقاتی ترتیب می دهید، درصورت وجود هرگونه نیاز به اقدام سوال بپرسید.
- هرگونه علائم یا تجربه ای که حتی ممکن است مرتبط با مشکل دید تان نباشد را یادداشت کنید.
- فهرستی از تمامی داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف میکنید را یادداشت کنید.
از یکی از اعضای خانواده یا دوستتان بخواهید شما را همراهی کند. با داشتن اتساع مردمک برای معاینه چشم ممکن است دیدتان دچار مشکل شود. در نتیجه نیاز به فردی دارید تا شما را همراهی کند. سوالاتی که ممکن است از چشم پزشک بپرسید شامل:
- به کدام نوع از دژنراسیون ماکولا مبتلا هستم؟
- حد بینایی در دید مرکزی ام چیست؟
- دژنراسیون ماکولا چه مقدار پیشرفته است؟
- این مشکل برای رانندگی مشکلی بوجود نمی آورد؟
- ممکن است افت بیشتری در دید داشته باشم؟
- آیا نیاز به مصرف دارو، ویتامین یا مکملی در جهت بهبودی افت دید دارم؟
- بهترین روش برای نظارت بر هرگونه تغییرات در دیدم چیست؟
- چه مقدار دید یا دستگاه های تطبیقی می تواند برایم مفید باشد؟
سوالاتی که ممکن است چشم پزشک از شما بپرسد؟
- چه زمانی متوجه مشکل در دید تان شدید؟
- این وضعیت بر یکی از چشم ها یا بر هر دو چشمتان تاثیر گذاشته؟
- آیا دردیدن اجسام نزدیک یا دور از خود یا هر دو مشکل دارید؟
- آیا دخانیات مصرف میکنید؟
- آیا مشکلات پزشکی دیگری نظیر کلسترول بالا، فشار خون بالا یا دیابت دارید؟
- آیا ویتامین یا مکملی استفاده میکنید؟
- از چه دارویی استفاده می کنید؟
- چه نوع غذایی میخورید؟
- آیا دارای سابقه خانوادگی دژنراسیون ماکولا هستنید؟
بیشتر بخوانید: دلایل سوزش چشم
آزمایشات و تشخیص
پزشکان به بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی تان میپردازند و یک معاینه کلی از چشم برای تشخیص وضعیتتان انجام میدهد. چشم پزشکان ممکن است آزمایشات متعددی را برای تشخیص دژنراسیون ماکولای خشک انجام دهد که شامل:
- بررسی قسمت پشت چشم: پزشک پشت چشمتان را برای جستجوی قسمتی با ظاهر خالدار بررسی میکند که توسط بقایای زرد drusen ایجاد می شود که در زیر شبکیه در افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا تشکیل می شود. چشم پزشک در چشمتان قطره میریزد تا دیدتان را تار کند سپس از ابزاری مخصوص برای بررسی پشت چشم استفاده میکند.
- آزمایش نقص در مرکز دید: درطی یک معاینه چشم، چشم پزشک ممکن است از یک شبکه AMsler برای بررسی نقص در مرکز دیدتان استفاده کند. شما درصورتی به دژنراسیون ماکولا مبتلا هستید که برخی از خطوط مستقیم موجود در شبکه را محو، شکسته یا خراب ببینید.
- آنژیوگرام فلورسئین: در طی آنژیوگرام چشم، چشم پزشک یک رنگ زردی از طریق وردی به بازویتان تزریق میکند. این رنگ وارد می شود و رگهای خونی چشم را مشخص میکند.یک دوربین مخصوص تصاویر متعددی از رگهای خونی موجود در چشم را عکسبرداری میکند وقتی که رنگ درون رگهای خونی وارد می شود. این تصاویر نشاندهنده وجود رگهای غیر طبیعی خونی یا ناهنجاری های شبکیه را نشان میدهد مانند ناهنجاری هایی که با دژنراسیون ماکولای تر همراه میباشد.
- ترموگرافی انسجام نوری (OCT): این آزمون تصویربرداری غیر تهاجمی نشان دهنده تصاویر مقطعی کاملی از شبکیه میباشد. این تست نواحی نازک شده، سفت یا متورم شبکیه را مشخص می کند. این موارد بدلیل تجمع مایع از رگهای خونی نشت شده در شبکه و زیر شبکه می باشد. علاوه بر مقدارش در ارزیابی اولیه OCT اغلب برای کمک به نظارت واکنش شبکیه به درمان های دژنراسیون ماکولا به کار می رود.
تعیین مرحله دژنراسیون ماکولای خشک
دژنراسیون ماکولای خشک در سه مرحله بر اساس پیشرفت آسیب در چشم طبقه بندی میشود:
- مرحله اولیه: در اوایل دژنراسیون ماکولا، پزشکان ممکن است دروسن های متعدد کوچکی یا متوسطی را زیر شبکه در یک یا هر دوچشم تشخیص دهند. بطور کلی، در این مرحله هیچ افت دیدی را متوجه نمی شوید.
- مرحله متوسط: در دژنراسیون ماکولا متوسط، پزشکان تعداد بزرگی از دروسن های متوسط یا یک یا بیش از یک دروزن بزرگ را در یک یا هر دوچشم تشخیص می دهند. در این مرحله، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید. با این حال، ممکن است متوجه تاری دید مرکزی شوید یا ممکن است نیاز به نور بیشتر را برای مطالعه یا انجام وظایف روزانه احساس کنید یا ممکن است وقتی وارد اتاقی می شوید که نور زیادی ندارد، مدتی طول بکشد تا دیدتان تطبیق پیدا کند.
- مرحله پیشرفته: در دژنراسیون ماکولای پیشرفته، پزشکان برخی دروسن های بزرگ را همانند شکست گسترده ای از سلولها در ماکولا تشخیص میدهند. ممکن است تاری دید مرکزی را به خوبی احساس کنید که می تواند به تدریج بیشتر شود.
بیشتر بخوانید: علت ورم چشم
شبکه آمسلر
با مشاهده شبکه آمسلر در مرحله پیشرفته دژنراسیون ماکولا، می تواند خطوط شبکه تحریف شده یا یک لکه سفید نزدیک مرکز شبکه را ببینید.
دروسن
ظاهر دروسن، بقایای زرد، بر تصاویر رنگی شبکیه نشاندهنده پیشرفت دژنراسیون ماکولا مرحله اول است. وقتی وضعیت وارد مرحله پیشرفته شد، دروسن بزرگ و سلولهای حساس به نور گسترش میابد که شکستگی ماکولا را جبران میکند.
درمان و دارو
درمان نمی تواند دژنراسیون ماکولای خشک را تغییر دهد. ولی این بدان معنا نیست که در نهایت تمام دید خود را از دست می دهید. دژنراسیون ماکولای خشک معمولا به تدریج پیشرفت می کند و بسیاری از افراد با این وضعیت می توانند زندگی نستا نرمالی داشته باشند خصوصا اگر فقط بر یکی از چشم ها تاثیر گذاشته باشد. چشم پزشک ممکن است معاینات چشم سالانه را برای بررسی وضعیت پیشرفت تان توصیه کند.
بیشتر بخوانید: التهاب ملتحمه چشم
افزایش مصرف ویتامین
با توجه به تحقیقات موسسه ملی چشم(NEI)، مصرف دوز بالایی از ویتامین های آنتی اکسیدان و زینک میتواند پیشرفت دژنراسیون ماکولای خشک را در افت دید کاهش دهد. در این تحقیق،NEI از ترکیبی استفاده میکند که شامل:
- 500 میلی گرم ویتامین سی
- 400 واحد بین المللی ویتامین ای
- 15 میلیگرم بتا کاروتن (اغلب به عنوان ویتامین آ – تا 25000 واحد بین المللی)
- 80 میلیگرم زینک (زینک اکسید)
- دو میلیگرم مس(اکسید مس)
از چشم پزشک بپرسید این ترکیبات میتواند در کاهش خطر افت دید کمک کند یا نه. مطالعات نشان می دهد این ترکیب ویتامین های نمی تواند افت دید شدید را درمان کند. ولی میتواند خطر افت دید را در افرادی که در مرحله متوسط دژنراسیون ماکولا هستند کاهش دهد. اگر در یکی از چشم ها دارای دژنراسیون ماکولای پیشرفته باشید، این ترکیب ویتامین ها میتواند خطر پیشرفت در چشم دیگر را کاهش دهد. ولی برای افرادی که در مرحله اولیه دژنراسیون ماکولا هستند، مدرکی وجود ندارد که این ترکیب میتواند سودمند باشد یا نه. برخی مکمل های ویتامینی می تواند دارای عوارض و خطراتی باشد. درصورت مصرف دخانیات در حال یا گذشته با پزشک خود صحبت کنید.
زیرا مکمل های بتا کاروتن همراه با خطر بالایی از سرطان ریه در افراد سیگاری میباشد. همچنین بتا کاروتن می تواند خطر بیماری عروق کرونر را افزایش دهد. همچنین دوز بالایی از ویتامین ای میتواند خطر نارسایی قلبی و سایر عوارض را افزایش دهد. پزشک ممکن است تغییر سبک زندگی را توصیه کند که در برگیرنده مصرف میوه جات و سبزیجاتی است که حاوی این ویتامین هاست و مصرف سایر غذاهایی است که حاوی مواد مغذی برای کمک به سلامت چشم هستند.
برخی افراد ترجیح می دهند به جای استفاده از مکمل ها سبک زندگی خود را تغییر دهند. برخی دیگر ممکن است مکمل ها را با تغییر سبک زندگی ترکیب کنند. در مورد انتخاب خود با پزشک صحبت کنید. محققین به مطالعه مزایای اسیدهای چرب امگا سه و لوتئین در افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا ادامه میدهند.
جراحی برای کاشت لنزهای تلسکوپی در یک چشم
برای انتخاب افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولای پیشرفته در هر دو چشم، یک گزینه برای بهبود دید می تواند جراحی و کاشت لنزهای تلسکوپی در یک چشم باشد. این لنزها که شبیه یک لوله پلاستیکی نازکند، با لنزهایی مجهز شده اند که میدان دید تان را بزرگ تر میکنند. کاشت لنزهای تلسکوپی میتواند دید دور و نزدیکتان را بهبود بخشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
تغییر رژیم غذایی به رژیمی که شامل میوه جات و سبزیجات و سایر مواد مغذی سالم است میتواند به شما در پیشگیری از افت دید کمک کند درصورتی که دژنراسیون ماکولا تشخیص داده شده باشد. پس سعی کنید:
- رژیمی متشکل از میوه جات و سبزیجات رنگی در برنامه غذایی خود بگنجانید: ویتامین های آنتی اکسیدان در میوه جات و سبزیجات در سلامت چشمتان نقش دارد. مصرف رنگ های متنوع شما را مطمئن می سازد که ویتامین های مختلفی مصرف می کنید. مصرف کلم پیچ، بروکلی، اسفناج، لوبیا و سایر سبزیجاتی که دارای سطح بالایی از آنتی اکسیدان، لوتئین و زیگرانتین هستند می تواند در افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا کمک کند.
- چربی های سالم را انتخاب کنید: چربی های اشباع نشده سالم نظیر چربی های موجود در روغن زیتون می تواند در حفاظت از دید تان موثر باشند. این چربی های سالم را بر چربی های اشباع شده ای نظیر کره و چربی های ترنس و روغن های هیدروژنه موجود در غذاهای فراوری شده را ترجیح دهید.
- از غلات کامل نسبت به غلات تصفیه شده استفاده کنید. غلات کاملی نظیر غلات سبوس دار، مانند نان کامل گندم نسبت به غلات تصفیه شده انتخاب کنید.
- ماهی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. ماهی مانند سالمون، ساردین و تون حاوی اسید های چرب امگا سه هستند که کاهش دهنده خطر افت دید مرتبط با دژنراسیون ماکولا می باشند. اسیدهای چرب امگا سه همچنین در مکمل ها و آجیل هایی مانند گردو یافت می شود.
بیشتر بخوانید: علل ایجاد تنبلی چشم
مقابله با بیماری و حمایت
دژنراسیون ماکولا بر دید محیطی تان تاثیر نمیگذارد و معمولا باعث کوری نمی شود. ولی می تواند دید مرکزی تان را کاهش یا از بین ببرد. که برای رانندگی، مطالعه یا تشخیص چهره افراد بسیار مهم است. در نتیجه بهتر است با یک متخصص توانبخشی دید کم،کاردرمانی، چشم پزشک و سایر افراد متخصص در کم بینایی کار کنید که می تواند به شما در یافتن مسیری برای پذیرش تغییر دیدتان کمک کند.
بیشتر بخوانید: جراحی چشم فوتوریفرکتیو کراتکتومی
روش هایی برای مقابله با تغییر دیدتان شامل
- از پزشک بخواهید عینک تان را بررسی کند. دید تان را با تجویز مناسب ترین لنز برای عینک بهینه سازی کنید.
- از ذره بین استفاده کنید. تنوعی از دستگاه های ذره بین می تواند به شما در خواندن و سایر فعالیت هایی نظیر دوزندگی کمک کند. دستگاه های ذره بینی ممکن است شامل لنزهای سنتی قدیمی یا مخصوص باشد که مانند عینک استفاده می شود.
- یک سیستم تلویزیون مدار بسته که از دوربین فیلمبرداری برای بزرگ کردن مواد استفاده میکند و آنرا بر روی صفحه ویدئویی بکار می اندازد نیز میتواند گزینه خوبی برای شما باشد.
- صفحه نمایش کامپیوتر را تغییر دهید و از سیستم های صوتی استفاده کنید. اندازه فونت را در تنظیمات کامپیوتر تنظیم کنید. مانیتور خود را برای داشتن کنتراست بیشتر تنظیم کنید .می توانید از سیستم های گفتار خروجی یا سایر فناوری های برای کامپیوترتان استفاده کنید.
- از گرینه های دیگر برای کتاب ها استفاده کنید. برای خواندن، از کتاب های بزرگ چاپی، کتابخوان های الکترونیکی، تبلت ها یا کتاب های صوتی استفاده کنید. برخی تبلت ها و گوشی های هوشمند دارای اپلیکیشن هایی هستند که می تواند برای کمک به افراد با دید کم مانند بزرگ کردن متن اضافه شوند.
- لوازم خاص ساخته شده برای دید کم را انتخاب کنید. برخی ساعت ها، رایو ها، تلفن ها و سایر لوازم دارای شماره های بسیار بزرگ هستند. سایر گجت ها می تواند زمان یا اطلاعات مهم دیگر را بگویند. در نتیجه راه ساده تری برای تماشای تلویزیون با صفحه نمایش بزرگتر است و می تواند نزدیک تلویزیون بنشینید.
- از چراغ های روشن تر در خانه استفاده کنید. چراغ های روشن تر به خواندن و انجام سایر فعالیت های روزانه در منزل کمک می کنند.
- هنگام رانندگی احتیاط کنید. ابتدا، در مورد رانندگی کردن تان با پزشک صحبت کنید. وقتی در حال رانندگی هستید، ممکن است نیاز داشته باشید در موقعیت های خاصی مثل رانندگی در شب یا در ترافیک سنگین یا هوای بد از احتیاط بیشتری استفاده کنید.
- سایر گزینه های سفر را در نظر بگیرید. از حمل و نقل عمومی استفاده کنید یا از یکی از اعضای خانواده بخواهید به شما خصوصا در رانندگی در شب کمک کند. مقدماتی را برای استفاده از ون های عمومی با خدمات شاتل، شبکه های رانندگی داوطلبانه یا rideshare فراهم کنید.
- دریافت پشتیبانی. دژنراسیون ماکولا می تواند دشوار باشد در نتیجه نیاز به تغییراتی در زندگی دارید. ممکن است تنظیم فعالیت هایتان با دژنراسیون ماکولا دشوار باشد. در نتیجه از یک مشاوره کمک بگیرید یا به گروه های حمایتی برای کمک به تنظیم وضعیت خود و تغییر زندگی بپیوندید. زمانی برای خانواده و دوستانتان که میتوانند شما را حمایت کنند اختصاص دهید.
بیشتر بخوانید: روش صحیح برای تمیز کردن چشم ها
پیشگری دژنراسیون ماکولا
اقدامات زیر میتواند در جلوگیری از دژنراسیون ماکولا موثر باشند:
- همیشه معاینات چشم را انجام دهید. از پزشک بپرسید چه زمانی باید معاینات چشم را انجام دهید. یک معاینه کلی چشم میتواند در تشخیص دژنراسیون ماکولا موثر باشد.
- سایر بیماری های خود را مدیریت کنید. برای مثال، اگر دارای بیماری قلبی عروقی یا فشار خون بالا هستید،داروهای خود را مصرف کنید و از دستورات پزشک برای کنترل وضعیت خود پیروی کنید.
- مصرف دخانیات را متوقف کنید. افراد سیگاری احتمال بیشتری دارند که نسبت به غیر سیگاری ها به دژنراسیون ماکولا مبتلا شوند .برای ترک دخانیات از پزشک کمک بخواهید.
- یک وزن متعادل را حفظ کنید و به طور مرتب ورزش کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، مقدار کالری دریافتی خود را کاهش دهید و مقدار ورزش روزانه را افزایش دهید. با ورزش مرتب وزن متعادل خود را حفظ کنید.
- رژیم غنی از میوه و سبزی را انتخاب کنید. رژیم غذایی سالمی را که مملو از تنوعی از میوه جات و سبزیحات و برگ های سبز است انتخاب کنید. این مواد غذایی حاوی ویتامین های آنتی اکسیدان است که خطر گسترش دژنراسیون ماکولای تر را کاهش می دهد. مصرف کلم پیچ، اسفناج، بروکلی، لوبیا و سایر سبزیجاتی که دارای سطوح بالایی از آنتی اکسیدان، لوتئین و زیگزانتین هستند می تواند خطر دژنراسیون ماکولا را کاهش دهد.
- ماهی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. اسید های چرب امگا 3 که در ماهی یافت می شوند می تواند خطر دژنراسیون ماکولای تر را کاهش دهند. آجیل هایی مانند گردو نیز حاوی اسیدهای چرب امگا 3 می باشد.
