روزانه افراد زیادی جان خود را به دلیل نیاز شدید به کبد، کلیه، قلب یا سایر اعضای حیاتی از دست می‌دهند. این اندام‌ها می‌توانند از اهداکنندگان زنده یا فوت‌شده به بیماران پیوند شوند. اما همیشه تعداد اهداکنندگان عضو از کسانی که به پیوند نیاز دارند، کمتر است. چرا که بسیاری از مردم هنوز اطلاعات کافی درباره این موضوع ندارند یا در تصمیم‌گیری مردد هستند. آیا اهدای عضو شرایط خاصی دارد؟ این کار چه تاثیری بر زندگی افراد می‌گذارد؟ اگر شما هم به این سوالات فکر کرده‌اید، تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده با ما همراه باشید تا پاسخ آن‌ها را بیابید.
فهرست محتوا
منظور از اهدای عضو چیست؟
اهدای عضو یک فرآیند جراحی است که در آن یک عضو ازکارافتاده با یک عضو سالم از فردی دیگر جایگزین میشود. دریافت‌کنندگان عضو معمولا بیمارانی هستند که در مراحل پایانی نارسایی اندام‌های حیاتی قرار دارند. بنابراین عمل اهدای عضو می‌تواند جان آن‌ها را نجات دهد. با این حال، به دلیل کمبود اعضای اهدایی، متاسفانه همه کسانی که به پیوند نیاز دارند به موقع عضو مناسب را دریافت نمی‌کنند.
اهداکنندگان عضو معمولا افرادی هستند که به تازگی فوت کرده و پیش از مرگ برای اهدای اعضای خود داوطلب شده‌اند یا خانواده آن‌ها این تصمیم را به‌جای آن‌ها گرفته‌اند. علاوه بر این، افراد سالم هم می‌توانند بعضی از اعضا و بافت‌های خود را بدون اینکه سلامتی‌شان به خطر بیفتد، اهدا کنند. برای مثال، یک فرد می‌تواند تنها با یک کلیه زندگی کند و کلیه دیگر خود را به شخص دیگری بدهد.
بیشتر بدانید: پیوند کلیه
چرا اهدای عضو مهم است؟
پیوند اعضا یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌های علم پزشکی مدرن محسوب میشود. این روش به افراد در سنین مختلف که به دلیل بیماری‌های خطرناک یا آسیب‌دیدگی اندام‌های حیاتی خود در معرض مرگ قرار دارند، شانس دوباره‌ای برای زندگی می‌دهد. علاوه بر این، بعضی از بافت‌های اهدایی مانند قرنیه، تاندون و استخوان می‌توانند کیفیت زندگی افراد را بهبود ببخشند و به بازگرداندن بینایی، حرکت و سایر عملکردهای فیزیکی به آن‌ها کمک کنند.
اهدای عضو شامل چه مواردی است؟
اعضایی که پس از مرگ قابل اهدا کردن هستند عبارت‌اند از:
- کبد
- کلیه‌ها
- پانکراس (لوزالمعده)
- قلب
- ریه‌ها
- روده‌ها
- رحم
بیشتر بدانید: پیوند پانکراس
سایر بافت‌های قابل پیوند شامل موارد زیر هستند:
- قرنیه
- دریچه‌های قلب
- استخوان‌ها
- پوست
- تاندون‌ها
- رباط‌ها
- غضروف‌ها
- رگ‌های خونی
- اعصاب
- دست‌ها
- صورت
علاوه بر این، اندام‌ها و بافت‌های زیر را می‌توانید در زمان زنده بودن اهدا کنید:
- یک کلیه
- بخشی از کبد
- مغز استخوان
- بافت حاملگی (بافت باقیمانده پس از تولد نوزاد از جمله جفت و بند ناف)
- رحم
- در شرایط نادر، بخشی از ریه، پانکراس یا روده
بیشتر بدانید: طول عمر بیماران پیوند قلب
اهدای عضو تا چه سنی انجام میشود؟
تقریبا همه افراد می‌توانند اهداکننده عضو یا بافت باشند. هیچ محدودیت سنی رسمی برای این موضوع وجود ندارد. چون حتی اگر یک فرد به دلیل بیماری در بعضی از قسمت‌های بدن مشکل داشته باشد، ممکن است سایر اندام‌های او سالم و قابل اهدا کردن باشند.
کسانی که اقدام به اهدای عضو قبل از مرگ می‌کنند، تصمیم‌گیری درباره قابلیت پیوند اندام‌های خود را به متخصصان می‌سپارند. این متخصصان، سلامت اعضا و بافت‌های فرد را در موعد مقرر یا در زمان مرگ مغزی مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
اگر فردی قصد داشته باشد در زمان حیات خود عضوی را اهدا کند، پزشکان ابتدا سلامت آن عضو و وضعیت سلامت عمومی فرد را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند که این فرآیند برای او ایمن است.
فرآیند اهدای عضو چگونه است؟
فرآیند این کار از یک فرد متوفی با اعلام رضایت شروع میشود و با انجام جراحی به پایان می‌رسد. مراحل و طریقه اهدای عضو شامل موارد زیر است:
۱. شناسایی یک اهداکننده واجد شرایط
افراد واجد شرایط کسانی هستند که مرگ به اندام‌های آن‌ها آسیب نرسانده است. برای مثال، به دلیل ضربه دچار مرگ مغزی شده‌اند. اما بیمارستان می‌تواند با استفاده از دستگاه‌های تهویه مکانیکی، اندام‌های آن‌ها را تا زمان پیوند عضو حفظ کند.
بیشتر بدانید: پیوند ریه
۲. دریافت رضایت
بسیاری از اهداکنندگان قبل از فوت، با دریافت کارت اهدای عضو، رضایت و تمایل خود را برای اهدا کردن اعضای بدن‌شان اعلام کرده‌اند. با این حال، داشتن این کارت به تنهایی کافی نیست. چرا که تصمیم نهایی بر عهده خانواده فرد خواهد بود.
هدف از دریافت کارت این است که خانواده فرد از تمایل او مطلع شوند و در لحظه تصمیم‌گیری با آگاهی بیشتری رضایت دهند. به همین دلیل، به افراد توصیه میشود خانواده‌شان را از تمایل به اهدای عضو یا دریافت کارت آگاه کنند تا آن‌ها در صورت وقوع مرگ مغزی، راحت‌تر این موضوع را بپذیرند.
۳. تطبیق اعضای اهداکننده با دریافت‌کنندگان
در مرحله بعد، مشخصات اهداکننده با افرادی که به عضو پیوندی نیاز دارند، مطابقت داده میشود. در این فرآیند اطلاعاتی مانند گروه خونی، اندازه بدن و اعضای قابل اهدا مورد بررسی قرار می‌گیرد تا بهترین کاندیدا مشخص شود. سپس اولویت دریافت‌کنندگان عضو پیوندی بر اساس محل زندگی و میزان نیاز آن‌ها تعیین خواهد شد.
بیشتر بدانید: پیوند قرنیه
۴. هماهنگی برای پیوند عضو
پس از شناسایی گیرنده مناسب، هماهنگی‌های لازم برای جراحی انجام میشود. این هماهنگی‌ها شامل رزرو اتاق عمل برای هر ۲ بیمار (اهداکننده و گیرنده) و برنامه‌ریزی برای حضور تیم‌های جراحی است.
۵. جراحی
گیرنده عضو باید در بیمارستان منتظر بماند تا عضو پیوندی برسد. جراحی در اسرع وقت و در حالی که عضو هنوز قابل استفاده است، انجام میشود. این جراحی پیچیده است و احتمال دارد چند ساعت طول بکشد. بعضی از اعضا مانند قلب و کبد فقط تا ۶ ساعت پس از برداشت از بدن اهداکننده قابل استفاده هستند.
بیشتر بدانید: پیوند کبد
بهبودی بعد از جراحی پیوند عضو
چه اهداکننده زنده باشید و چه عضو پیوندی دریافت کنید، روند بهبودی کامل پس از جراحی حدود ۲ تا ۶ ماه طول میکشد. مدت زمان بستری در بیمارستان بسته به نوع پیوند از چند روز تا چند هفته متغیر است. همچنین ممکن است لازم باشد یک تا ۲ ماه از محل کار خود مرخصی بگیرید و در این مدت به کمک بیشتری در خانه نیاز داشته باشید.
با وجود مراقبت‌های تخصصی باید در دوران بهبودی انتظار مقداری ناراحتی و محدودیت فیزیکی را داشته باشید. در صورت امکان، از قبل برای کمک گرفتن از دیگران برنامه‌ریزی کنید.
خطرات جراحی پیوند عضو
خطرات کلی برای دریافت‌کننده عضو شامل موارد زیر است:
- خطرات جراحی مانند خونریزی
- پس زدن یا از کار افتادن عضو جدید (بیشتر افراد در سال اول پس از پیوند، دوره‌های کوتاهی از پس زدن عضو را تجربه می‌کنند که با دارو درمان میشود. اما در بعضی موارد، این مشکل ادامه پیدا می‌کند و به نارسایی عضو جدید منجر میشود.)
- عفونت (برای جلوگیری از پس زدن عضو، پزشکان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تجویز می‌کنند. این داروها باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شوند و دریافت‌کننده عضو پیوندی را در برابر عفونت آسیب‌پذیرتر می‌کنند.)
بیشتر بدانید: پیوند مغز استخوان چیست؟
خطرات جراحی برای اهدای عضو فرد زنده عبارت‌اند از:
- عوارض جراحی مانند درد، خونریزی و عفونت
- آسیب‌دیدگی عضو در حین جراحی که می‌تواند مشکلات طولانی‌مدت ایجاد کند
- کاهش عملکرد کلیه پس از اهدای یک کلیه
- غیبت از محل کار یا کاهش درآمد
- مشکلات احتمالی در دریافت بیمه درمانی یا عمر
- احساسات منفی در صورت عدم موفقیت پیوند یا بروز عوارض غیر منتظره
کلام پایانی
اهدای عضو یک اقدام ارزشمند است که می‌تواند جان بسیاری از بیماران را نجات دهد و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشد. اگر درباره مرگ مغزی یا پیوند عضو سوال دارید، بهتر است با یک متخصص از جمله دکتر مغز و اعصاب مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق وب‌سایت درمانکده ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب بگیرید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر مغز و اعصاب از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
این کارت نشان‌دهنده رضایت فرد برای اهدای عضو بعد از مرگ است. این کارت الزام یا تعهد قانونی ایجاد نمی‌کند. اما به خانواده اطلاع می‌دهد که فرد تمایل داشته است اعضای سالم بدنش پس از مرگ به بیماران نیازمند اهدا شوند.
برای این کار به کارت اهدای عضو نیاز دارید. افراد بالای ۱۸ سال برای دریافت این کارت می‌توانند در سایت انجمن اهدای عضو ایرانیان ثبت نام کنند یا کد ملی خود را به سرشماره ۳۴۳۲ بفرستند.
کل مراحل اهدا و پیوند عضو (از مرحله اخذ رضایت تا جراحی) معمولا یک روز طول میکشد.
منبع: my.clevelandclinic
