اختلال شخصیت وسواسی اجباری یا OCPD چیست؟ علت و درمان آن

اختلال شخصیت وسواسی اجباری یا OCPD نوعی وضعیت سلامت روان شامل دغدغه ذهنی شدید همراه با کمال‌گرایی، نظم و کنترل است. افراد مبتلا به این اختلال باورهای سفت و سختی دارند که آن‌ها را وادار به کنترل خود و دیگران می‌کند.

شاید در نگاه اول نظم و سازماندهی دقیق این اشخاص امری مثبت تلقی شود و افراد زیادی آن‌ها را الگوی خود قرار دهند. اما باید گفت بین اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) و نظم تفاوت‌هایی وجود دارد. درواقع فرد مبتلا به این اختلال با اختیار و اراده خودش کارها را با نظم و دقت زیاد انجام نمی‌دهد. 

حس کنترل‌گر در وجود او باعث می‌شود تا نه تنها سازماندهی خودش بلکه کنترل دیگران و موقعیت‌های مختلف را برعهده بگیرد. اگر می‌خواهید در مورد اختلال OCPD بیشتر بدانید ما را تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراهی کنید.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از اختلال اجتنابی

اختلال شخصیت وسواسی اجباری چیست؟

اختلال شخصیتی وسواسی اجباری که در انگلیسی به آن Obsessive-compulsive personality disorder می‌گویند و با اسم اختصاری OCPD شناخته می‌شود، یکی از اختلالات شخصیت گروه C است که فرد دائم درگیر کمال‌گرایی، سازماندهی و کنترل خواهد بود. 

افراد مبتلا به این اختلال علاوه‌بر نظم و کنترل شدید، قوانین سخت و پیچیده‌ای برای کار یا زندگی خود در نظر می‌گیرند که هیچ نوع انعطافی بر آن وارد نمی‌شود. درواقع این رفتارها و الگوهای فکری در انجام کارها و حفظ روابط آن‌ها تداخل ایجاد می‌کنند. 

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت اسکیزوتایپال چیست؟

جالب است بدانید افراد مبتلا به OCPD خودشان متوجه نمی‌شوند که رفتار و طرز فکرشان مشکل‌ساز خواهد بود. آن‌ها هیچ‌گاه نکته منفی در وجود خود نمی‌بینند و همیشه مشکل را در طرف مقابل جستجو می‌کنند. 

شخصیت وسواسی اجباری به نظم و زمان‌بندی اهمیت زیادی می‌دهد. از همین‌رو تحت هیچ شرایطی دیرتر از زمان معین شده سر قرار نمی‌رسد و در صورتی که طرف مقابل دیر کند، بسیار ناراحت می‌شود و برخورد پرخاشگرانه خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: هیپومانیا چیست و چه علائمی دارد؟

خوب است بدانید که خطرات اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) با سایر بیماری‌های روان در ارتباط خواهد بود. اما نمی‌توان هر نشانه و ویژگی را قطعا ناشی از این اختلال دانست. در این مواقع تنها روانشناس باید به شما کمک کند. شما می‌توانید در درمانکده با بهترین روانشناس و روانپزشک مشاوره تلفنی، متنی یا تصویری داشته باشید و برای رزرو نوبت به صورت آنلاین اقدام کنید.

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت وابسته چیست؟

ویژگی‌های شخصیت OCPD 

نشانه اصلی این اختلال وسواس فکری فراگیر همراه با نظم، کمال‌گرایی و کنترل است. این رفتارها به حدی شدید هستند که انجام وظایف را با مشکل مواجه می‌کنند و می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در روابط شوند. 

شایع‌ترین ویژگی‌های شخصیت وسواسی اجباری شامل موارد زیر است:

• با دیگران سازش نمی‌کند.
• معمولا انتقادپذیر نیست.
• مستقل از دیگران عمل می‌کند.
• دائم درگیر شک و تردید می‌شود.
• احساساتش را بسیار سخت بروز می‌دهد.
• بسیار جدی، رسمی و خشک به نظر می‌رسد.
• بسیار محتاط است تا با شکست مواجه نشود.
• معمولا بیش از حد بر یک ایده، وظیفه یا باور متمرکز می‌شود.
• در خصوص عقاید خود و روش انجام کارها بسیار سرسخت است.
• درگیر جزئیات، قوانین، سازماندهی و نظم است و بر آن‌ها پافشاری می‌کند.
• بیش از حد کمال‌گرا است، تا جایی که این ویژگی انجام کارها را مختل می‌کند.
• بیش از اندازه به کار و بهره‌وری آن متعهد است. تا جایی که از سرگرمی‌ها و صرف زمان با عزیزان خود غافل می‌شود.
• هنگام همکاری با دیگران به مشکل برمی‌خورد مگر این‌که آن‌ها بپذیرند کارها را دقیقا همان‌طور که او می‌خواهد، انجام دهند.

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

افراد OCPD معمولا در نگاه اول دارای اعتماد‌به‌نفس بالا و نظم دقیقی هستند که آن‌ها را بسیار موفق نشان می‌دهد. استانداردهای دقیق در خیلی از موقعیت‌ها مانند برخی مشاغل خاص باعث موفقیت بیشتر آن‌ها می‌شود. با این حال در اغلب موارد هنگام سازش یا تغییر رفتار ناتوان عمل می‌کنند که معمولا بر روابط آن‌ها تاثیر منفی می‎گذارد.

بیشتر بخوانید: با انواع اختلالات روانی آشنا شوید

علت شخصیت وسواسی اجباری

در حال حاضر محققان تلاش می‌کنند تا علت دقیق‌تری برای بروز اختلال شخصیت وسواسی اجباری پیدا کنند. تاکنون علت ایجاد این اختلال به صورت زیر دسته‌بندی شده است:

• عوامل ژنتیکی و وراثت
• افراد قربانی آسیب جسمانی، روانی و عاطفی
• تروما (آسیب) دوران کودکی مانند کودک‌آزاری
• سخت‌گیری و قانون‌مداری بیش از حد والدین

بیشتر بدانید: علت اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست؟

بیشتر بخوانید : درمان اختلال سلوک (CD)

تفاوت اختلال شخصیت OCPD با اختلال OCD

با وجود شباهت اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) با اختلال وسواسی اجباری (OCD) باید بدانید که این دو با یکدیگر متفاوت هستند. اختلال OCD یک اختلال اضطرابی است که شامل اختلالات زیرمجموعه‌ای متعددی می‌شود. 

در این بیماری روانی فرد با افکار ناخواسته و مزاحم به شکل وسواس مواجه خواهد شد که منجر به انجام رفتار تکراری از روی اجبار می‌شود. درواقع تداوم افکار مزاحم فرد مبتلا به OCD را پریشان کرده و انجام فعالیت عادی را برای او سخت می‌کند. به‌عنوان مثال می‌توان به شستن مکرر دست‌ها یا چرخاندن کلید چراغ به تعداد دفعات مشخص اشاره کرد. 

این در حالی است که اختلال شخصیت OCPD با میزان کمال‌گرایی بسیار بالایی همراه می‌شود و فرد از این موضوع رنج می‌برد که دیگران به نظم و ترتیب اهمیت نمی‌دهند و کارها را به درستی انجام نخواهند داد. افراد مبتلا به اختلال وسواس اجباری (OCD) نسبت به مشکل خود آگاهی دارند و برای درمان آن نزد دکتر روانشناس می‌روند. 

اما فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری یا OCPD به دلیل خودآگاهی کمتر نسبت به رفتارهای خود، نه تنها قبول نمی‌کند رفتارش مشکل‌ساز است بلکه دیگران را مقصر اصلی می‌داند. این افراد زمانی به دکتر روانشناس یا روانپزشک مراجعه می‌کنند که از کشمکش و بحث با خانواده یا دوستان خود کلافه شده باشند.

شما عزیزان می‌توانید از طریق سایت درمانکده با روانپزشک آنلاین به صورت تلفنی، صوتی، متنی و تصویری در ارتباط باشید.

بیشتر بخوانید: دیسلکسیا چیست؟

درمان اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD)

در اغلب موارد مبتلایان به اختلال شخصیت OCPD باور ندارند که رفتارشان مشکل‌ساز است. در صورتی که این افراد به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنند، راه‌کارهای درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

1. روان‌درمانی

روان‌درمانی یک شیوه درست و اصولی برای درمان اختلال شخصیت وسواسی اجباری است که بسته به مدت زمان ابتلای فرد اثر گذار خواهد بود. به‌طور کلی این شیوه نیاز به زمان زیادی برای درمان دارد و معمولا فرد چندین ماه جلسات تراپی دارد. 

هدف از روان‌درمانی تغییر باورهای غلط فرد در مورد خود، توانمندی‌ها، انجام کارها و روابطش با دیگران است. درواقع روانشناس تلاش می‌کند باورها و رفتارهای درست را جایگزین موارد ناکارآمد کند. 

مهمترین نکته که مبتلایان به اختلال شخصیت OCPD باید در طی جلسات روان‌درمانی متوجه شوند، این است که کمال‌گرایی تنها زمانی مفید خواهد بود که باعث رشد و پیشرفت شود، در غیر این صورت می‌تواند دلیل نابسامانی زندگی باشد.

انواع روان‌درمانی برای اختلال OCPD شامل موارد زیر است:

درمان روان‌پویایی

تمرکز این درمان بر ریشه‌های روانی رنج عاطفی است. فرد از طریق خودبازتابی و خودآزمایی تحت درمان قرار می‌گیرد و روابط مشکل‌ساز یا الگوهای رفتاری نادرست خود را جهت تغییر شناسایی می‌کند.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

در این نوع درمان هدف‌گرا و ساختاریافته روانشناس کمک می‌کند تا فرد مبتلا به OCPD افکار و احساسات خود را ببیند. بدین شکل آن‌ها متوجه اثر مستقیم رفتار بر اعمال خود می‌شوند. در این روش فرد افکار و احساسات منفی را می‌شناسد تا بتواند عادات فکری و الگوهای سالمی جایگزین کند.

طرحواره درمانی

در این روش از تکنیک‌هایی استفاده می‌شود تا علاوه‌بر علائم خاص، به‌طور کلی شخصیت فرد مورد ارزیابی قرار بگیرد. درواقع طرحواره‌ها و سایر عوامل اثرگذار بر شخصیت مثل انزوا، شکست‌ها، نقایص، از خود گذشتگی و استانداردهای غیراصولی فرد شناسایی می‌شوند.

2. دارودرمانی

در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان اختلال شخصیتی وسواسی اجباری به تایید سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) نرسیده است. اما از آن‌جایی که اکثر مبتلایان به OCPD دچار اضطراب ناشی از کمال‌گرایی هستند، روانپزشک برای آن‌ها داروی ضداضطراب یا ضدافسردگی مانند داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) تجویز می‌شود. این داروها باید حتما زیر نظر روانپزشک مصرف شوند و استفاده از آن‌ها به‌دلیل عوارض جبران‌ناپذیر در طولانی مدت توصیه نخواهد شد.

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

بیشتر بخوانید: علت تنفر از خود چیست؟

نتیجه اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD)

افراد مبتلا به اختلال شخصیتی وسواسی جبری از تاثیر منفی علائم خود بر زندگی، کار و روابط با دیگران آگاهی ندارند. در این مواقع مراجعه به روانشناس کاربلد و استفاده از بهترین روش درمانی مانند درمان شناختی رفتاری می‌تواند باعث بهبود توانایی فرد برای ارتباط بهتر با دوستان و خانواده شود. به‌نظر شما کدام ویژگی در شخص مبتلا به OCPD پررنگ‌تر است؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منبع: my.clevelandclinic | psychologytoday