روان رنجوری، روان آزرده‌گرایی یا نوروتیسیزم (neuroticism)، یکی از پنج ویژگی شخصیتی بزرگ (big 5) است که معمولا به عنوان تمایل به اضطراب، افسردگی، شک به خود و سایر احساسات منفی تلقی می‌شود. تمام خصوصیات شخصیتی، از جمله روان رنجوری، در یک طیف قرار دارند و تنها بعضی از افراد بسیار روان رنجورتر از دیگران هستند. گاهی اوقات، در نظریه Big 5 نوروتیسیزم به عنوان کم ثباتی عاطفی یا احساسات منفی توصیف می‌شود.
بعضی از کمدین‌هایی که از خودشان راضی نیستند و بعضی از افرادی که همیشه سر همه چیز غُر می‌زنند، عصبی بودن خود را به عنوان نشان افتخار تلقی می‌کنند. اما در حقیقت، افراد دارای انحرافات عصبی بیشتر مستعد اضطراب، اختلالات خلقی و پیامدهای نامطلوب اجتماعی و عاطفی دیگر هستند.
فهرست محتوا
معنای روان رنجوری چیست؟
روان رنجوری توسط روانشناسان و روانپزشکان متفاوت به صورت‌های مختلفی تعریف شده است. اما در اصل، یک گرایش کلی به احساسات منفی را نشان می‌دهد. این اصطلاح از مفهوم تاریخی اختلال اعصاب ناشی می‌شود که به نوعی بیماری روانی در ارتباط با پریشانی مزمن اشاره دارد.
میزان روان رنجوری فرد را می‌توان با تست‌های شخصیتی ارزیابی کرد که از افراد می‌خواهند به میزانی که موارد زیر را بروز می‌دهند امتیاز دهند :
- نگرانی در مورد مسائل
- به راحتی آشفته و پریشان شدن
- نوسانات روحی مکرر داشتن
- به راحتی آزرده خاطر شدن
- احساس افسردگی و پَکَری در اکثر اوقات
به علاوه، توصیف‌های مشابه دیگر از خود با درجات بالاتر که نشان‌دهنده سطح بالاتری از روان رنجوری هستند. بعضی از سیستم‌های سازماندهی‌کننده ویژگیهای پنج بزرگ، از جمله نوروتیسیزم، بیشتر صفات را به چند زیرشاخه تقسیم می‌کنند. یک مقیاس که جدید‌ترین نسخه پرسشنامه Big Five است، روان رنجوری (به عنوان دارای احساسات منفی) را به سه وجه تقسیم می‌کند که هر یک از آن‌ها به طریق خاصی بروز داده می‌شوند:
- اضطراب
- افسردگی
- نوسانات عاطفی
(در مورد ویژگیهای شخصیتی پنج بزرگ بیشتر بدانید.)
چگونه بفهمم که آیا من یک فرد روان رنجور هستم یا خیر؟
اگر روان رنجور هستید، احتمالا حستان در مورد خودتان درست است. اما انجام یک تست شخصیت Big 5 می‌تواند معیار دقیق‌تری از نحوه ارزیابی شما از آن صفت نسبت به سایر افراد نشان دهد. مانند سایر صفات، اکثر مردم جایی در وسط طیف قرار دارند.
چه عواملی باعث نوروتیسیزم می‌شوند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که میزان روان رنجوری فرد، مانند سایر خصوصیات شخصیتی، تا حدی توسط ژنتیک و همچنین تاثیرات محیطی (که عمدتا به حساب نمی‌آیند) شکل گرفته است.
آیا روان رنجوری قابل درمان است؟
به عنوان یک ویژگی شخصیتی، نوروتیسیزم روشی نسبتا ثابت در نحوه احساس کردن و زیستن را نشان می‌دهد. اما همچنان یک تمایل به نگرانی و تشویش خاطر می‌تواند شکل بگیرد و افزایش یابد. روان درمانی و ذهن‌آگاهی از جمله ابزارهایی هستند که به فرد کمک می‌کنند بهتر بتواند با تشویش خاطر مقابله کند و حتی از شدت روان رنجوری خود بکاهد.
چگونه می‌توان با روان رنجوری مقابله کرد؟
برای کسی که بسیار روان رنجور است، گرفتار شدن در الگوهای فکری معیوب و ابتلا به افسردگی یا اضطراب به راحتی صورت می‌پذیرد. آیا کاری وجود دارد که فرد بتواند انجام دهد تا روان رنجوری خود را بهتر کند؟ تحقیقات نشان می‌دهد که خصوصیات شخصیتی وحی منزل و غیرقابل تغییر نیستند و می‌توانند در طول دوران زندگی تغییر کنند، به خصوص بعد از یک رویداد مهم در زندگی مانند ازدواج یا تولد فرزند.
به جز مواردی که جنبه ژنتیکی داشته و افراد زمینه آن را از هنگام تولد با خود دارند، راه‌کارهای مختلفی برای کاهش عوارض روان رنجوری وجود دارد که در ادامه مطلب به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
1. بدانید که تغییر ممکن است
اگرچه ویژگیهای شخصیتی در طول زمان نسبتا پایدار در نظر گرفته می‌شوند، اما می‌توانند تغییر کنند. همچنین می‌توان آن‌ها را برای کاهش اثرات منفی و افزایش تاثیرات مثبت مدیریت کرد. اینکه بتوانید تا حدی بر نحوه واکنش خود به موقعیت‌ها کنترل داشته باشید، اولین قدم برای انتخاب پاسخ های سالم‌تر است.
2. یک دفترچه شکرگزاری داشته باشید
این به شما یادآوری می‌کند که حتی اگر زندگی‌تان عالی نباشد، هنوز چیزهای زیادی برای شکرگزاری وجود دارد. نوشتن در این دفترچه را هر روز صبح یا هر شب به عادت تبدیل کنید و از آن برای یادآوری تمام خوبی‌هایی که زندگی به شما ارائه می‌دهد بهره ببرید.
3. ذهن‌آگاهی را تمرین کنید
ذهن‌آگاهی می‌تواند با نگه داشتن شما در لحظه حال به مدیریت احساسات کمک کند. این کار فواید دیگری هم دارد، مانند: کاهش فشار خون و کاهش استرس.
4. روی مهارت‌های حل مسئله خود کار کنید
حل مسئله شامل نگاه عینی به یک موضوع و سپس پیدا کردن راه حل‌های قابل اجرا است. این تمرین احساسات را از معادله حذف می‌کند و تمایل به پاسخ منفی را کاهش می‌دهد. همچنین باعث می‌شود برای حل مسائلی که شما را آزار می‌دهند به دنبال راه حل باشید. در نتیجه، اجازه نمی‌دهد مشکلات روی هم انباشته شوند.
5. راهی برای کاهش استرس بیابید
استرس مزمن باعث می‌شود احساس منفی بیشتری داشته باشید. بنابراین، راهی برای رها کردن استرس خود بیابید و فضا را برای احساسات مثبت باز کنید. برای مثال، می‌توانید به باشگاه بروید، مدیتیشن کنید، یوگا را شروع کنید یا با نقاشی و سایر کارهای هنری استرس را از بین ببرید.
6. به دنبال کمک حرفه‌ای باشید
اگر با روان رنجوری مشکل دارید، بهتر است از کمک حرفه‌ای بهره‌مند شوید. به عنوان مثال، درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از گزینه‌هایی است که به شما در کنترل نگرانی‌هایتان کمک می‌کند. درمان مبتنی پذیرش و تعهد (ACT) هم مورد دیگری است که می‌تواند به کنار آمدن با احساسات منفی کمک کند.
مشاهده بیشتر: افسردگی چه تاثیری روی بدن دارد؟
آیا نوروتیسیزم چیز بدی است؟
درجات بالای روان رنجوری با ریسک بیماری روانی و پیامدهای بدتر مثل کاهش معیارهای سلامتی و همچنین کاهش رضایت از رابطه‌ها همراه است. با این حال، می توان ادعا کرد که روان رنجوری به این دلیل وجود دارد که مزایایی را در طول دوره تکامل بشریت ارائه کرده است (مانند حساسیت به تهدیدها).
آیا تجربه کردن احساسات منفی مزیتی هم دارد؟
هر چند دردناک است، اما نشخوار فکری و پشیمانی که بسیاری از افراد را به ستوه می‌آورد به آن‌ها کمک می‌کند که از اشتباهات خود درس بگیرند و تا حدودی رفتارهای آینده خود را تغییر دهند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افسردگی خفیف تا متوسط هم دارای مزایای سازگارکنندگی مشابهی است.
[sibwp_form id=1]
برعکسِ روان رنجوری
کمی روان رنجوری می‌تواند برای روحیه خوب باشد. روانپزشک Grant H.Brenner، یکی از بنیانگذاران روانپزشکی محلی در منهتن می‌گوید: «این نوع شخصیت‌ها تمایل دارند باهوش و شوخ‌طبع باشند، انتظارات واقع‌بینانه‌تر، خودآگاهی بیشتر و وجدان کاری بیشتری داشته باشند، خطرات کمتری را متحمل می‌شوند و تمایل جدی به تامین نیازهای دیگران را دارند.» طبق تحقیقات انجام شده، افراد روان رنجور به احتمال زیاد متفکران خلاقی هستند.
همچنین احساسات روان رنجورها عمق بیشتری دارد. دکتر Naragon-Gainey توضیح می‌دهد: «این افراد تجربه بیشتری در برخورد با احساسات منفی دارند که هر چند برایشان دشوار بوده است، اما آن‌ها را با احساس‌تر کرده و میزان همدلی و درکشان را در مشکلات سایر افراد بهتر می‌کند.»
سپس این دیدگاه تکاملی وجود دارد که توضیح می‌دهد که چرا افراد روان رنجور تمایل دارند پیشاپیش به آینده فکر کنند و برای نتایج منفی احتمالی آماده باشند. دکتر Naragon-Gai می‌گوید: «دلیل توجه ما به احساسات منفی این است که آن‌ها از یک عامل خطر در محیط اطراف خبر می‌دهند.»
مشاهده بیشتر: بهترین پزشک فوق متخصص روانپزشک
وقتی روان رنجوری وخیم‌تر می‌شود
هرچند بعضی از انواع روان رنجوری به دلیل همراه نبودن با انتقاد شدید از خود، برای سلامتی ضرری ندارند، اما دکتر Brenner می‌گوید: «این‌ها می‌توانند به یک جریان زجر آور و ناراحت‌کننده تبدیل شوند که در آن باورهای منفی در مورد شخص شما به عملکرد اجتماعی ناکارآمد منجر می‌شود که خود تاییدی است بر آن باورهای منفی.»
به عنوان مثال، همکارتان را که در محل کار یک سوپراستار است اما همواره در مورد عملکرد خود نگران است، در نظر بگیرید . اگر او به صورت ناگهانی تنها اندکی بازخورد منفی از رئیس خود دریافت کند، در نظرش انگار یک انتقاد بسیار شدید از او صورت گرفته است. او با نگرانی به این موضوع واکنش نشان می‌دهد تا جایی که کاملا با خودارزیابی و اضطراب فرسوده شده و دیگر نمی تواند تمرکز کند و در نهایت به دلیل بیماری مرخصی می‌گیرد. در آخر هم داستان‌های خودساخته‌ای را در مورد آینده‌اش به‌هم می‌بافد.
مشاهده بیشتر: لیست دکتر روان شناس
این نوع واکنش ناسازگاری که افراطی هم هست می‌تواند به ایجاد مشکلات در روابط، مشکلات در حفظ شغل، کاهش رضایت از زندگی، افسردگی و اختلالات اضطرابی و کاهش امید به زندگی منجر شود.
سوالات متداول
علائم روان رنجوری عبارتند از: گرایش به احساسات منفی، احساس اضطراب، ثبات عاطفی ضعیف، نداشتن اعتماد به نفس، خجالتی بودن، نداشتن انعطاف‌پذیری، نگرانی مزمن درباره موضوعات مختلف، تمایل به تفسیر موقعیت‌های خنثی به عنوان تهدید، مشکل در کنترل احساسات، ناامیدی یا عصبانیت درباره اتفاقات روزمره و احساس ترس یا گناه در مورد مسائل جزئی.
عملکرد مغز (پایین بودن اکسیژن در بخش‌هایی از آن)، ترومای دوران کودکی، آب و هوا و ژنتیک در بروز نوروتیسیزم نقش دارند.
بعضی از شواهد نشان می‌دهند که به طور متوسط وقتی جوانان وارد دوران بزرگسالی می‌شوند، نوروتیسیزم در آن‌ها کاهش می‌یابد. به ویژه، وقایع زندگی مانند اولین رابطه عاشقانه، اشتغال به کار یا انتقال از دبیرستان به دانشگاه با کاهش روان رنجوری همراه است.
کلام پایانی
به خاطر داشته باشید که نوروتیسیزم شما را به یک فرد بد تبدیل نمی‌کند. جنبه مثبت معادله این است که شما به گونه‌ای حساس و آگاه هستید که سایر افراد ممکن است این‌طور نباشند. همچنین احتمالا شما کسی هستید که همیشه مراقب دیگران هستید و سعی می‌کنید نسبت به احساسات آن‌ها حساس باشید.
اگر یاد بگیرید که چگونه افکار و احساسات منفی خود را بهتر مدیریت کنید، می‌توانید یک رفتار روان رنجور را در بهترین جهت ممکن هدایت کنید تا به جای اینکه از رفاه شما کم کند، به شما خدمت کند. نقاط قوت خود را بیابید و ضمن سرمایه‌گذاری کردن روی آن‌ها، برای کاهش اثرات منفی روان رنجوری تلاش کنید.
با کمک بهترین روانشناسان و روانپزشکان تهران افسردگی، اضطراب و وسواس را درمان کنید.
