خودشیفتگی چیست و فرد خودشیفته چه ویژگی‌هایی دارد؟

خودشیفتگان جایگاه برجسته‌ای در تصورات مردمی دارند و برچسب «خودشیفتگی» یا «نارسیسیسم» (narcissism) برای اشاره به افرادی است که بیش از حد به خودشان توجه می‌کنند. همچنین یک باور وجود دارد که خودشیفتگی در سراسر جهان رو به افزایش است، به ویژه در بین جوانان؛ اگرچه بیشتر تحقیقات روانشناسی با این مفهوم موافقت نمی‌کنند.

خودشیفتگی در یک طیف مشاهده می‌شود و این صفت به طور عادی در افراد وجود دارد. اکثر افراد در نزدیکی میانه طیف و تعداد کمی در دو طرف این طیف هستند.

پرسشنامه شخصیت خودشیفتگی (NPI) که توسط Robert Raskin و Calvin S.Hall در سال 1979 تهیه شده، متداول‌ترین روش اندازه‌گیری این صفت است. نمرات از 0 تا 40 متغیر هستند و معمولا افراد در میانه یا متوسط رو به پایین این طیف قرار می‌گیرند. افراد سالم که نمره کمی بالاتر می‌گیرند، ممکن است در برخورد اول بسیار جذاب باشند، اما در نهایت پوچ و توخالی هستند. چنین افرادی ممکن است برخوردهای شخصی ناخوشایند یا استرس‌زایی داشته باشند، اما اساس شخصیتی آن‌ها همچنان سالم است.

صفات شخصیتی افراد خودشیفته

خودشیفتگی یعنی چه؟ توصیف شخصی که وقت زیادی را صرف صحبت کردن در مورد حرفه خود می‌کند یا کسی که هرگز به خودشیفتگی خود شک هم نمی‌کند، آسان به نظر می‌رسد؛ اما این ویژگی پیچیده‌تر از این مسائل است. خودشیفتگی لزوما اعتماد به نفس بیش از حد یا داشتن حس عدم امنیت نیست؛ بلکه به طور دقیق‌تر، به عنوان داشتن ولع برای احترام یا تحسین شدن، تمایل به بودن در مرکز توجه و تمایل به دریافت برخورد خاص که فرد را در سطح بالاتر نشان بدهد، شناخته می‌شود.

جالب است که تحقیقات نشان می‌دهد، بسیاری از افرادی که به خودشیفتگی مزمن دچار دارند، غالبا خودشان قبول دارند که خودمحور هستند. تعجبی ندارد که سطوح بالایی از این ویژگی می‌تواند در روابط عاشقانه، خانوادگی یا حرفه‌ای آسیب‌زا و مخرب باشد.

مشاهده بیشتر: لیست فوق متخصص روان پزشک

آیا افراد می‌دانند که دارای خودشیفتگی هستند؟

اگر مایلید که بدانید آیا یک نفر خودشیفته است یا خیر؟ بهتر است فقط از او سوال کنید. به طور کلی، فرض بر این است که مردم یا متوجه نیستند که خودشیفته هستند یا آن را انکار نمی‌کنند تا از به چالش کشیدن هویت خود جلوگیری کنند. اما در تحقیقاتی که با استفاده از مقیاسی که به آن خودشیفتگی یک موردی می‌گویند انجام شد، افرادی که به سوال «آیا شما خودشیفته هستید؟» پاسخ مثبت دادند، به مراتب نمره بیشتری از دیگران در پرسشنامه خودشیفتگی 40 سوالی  کسب کرده‌اند.

چگونه می‌توانیم یک شخصیت خودشیفته را تشخیص دهیم؟

خودشیفتگی با احساس قابل‌توجهی از خود مهم‌پنداری، عدم همدلی نسبت به دیگران، نیاز به تحسین بیش از حد و این باور که فرد منحصر به فرد بوده و شایسته برخوردی ویژه است، مشخص می‌شود. اگر با شخصی مواجه هستید که به طور مداوم این رفتارها را به نمایش می‌گذارد، ممکن است با فردی بسیار خودشیفته طرف باشید.

آیا رئیس من دچار خودشیفتگی است؟

رئیس خودشیفته پیشرفت رو به جلو را به کنار آمدن و همکاری ترجیح می‌دهد. به عبارت دیگر، غالبا همکاری نمی‌کند، متكبر و اهل جر و بحث است و به طرز کوته‌فکرانه‌ای بر «برنده شدن» متمرکز می‌شود. کارفرمایان خودشیفته تمرکز خود را برای موفقیت و کسب اعتماد به نفس گذاشته و تمام کسانی که وفاداری از خود نشان نمی‌دهند را محکوم می‌کنند. این طرز فکرها و مانند آن‌ها نشان می‌دهد که ممکن است با یک رئیس خودشیفته سر و کار داشته باشید.

تفاوت بین خودشیفتگی و خودشیفتگی پاتولوژیک (به عنوان بیماری) چیست؟

خودشیفتگی پاتولوژیک یا اختلال شخصیت خودشیفته (narcissistic personality disorder) نادر است و حدود 1 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این آمار از زمانی که پزشکان آن را مورد مطالعه قرار داده‌اند، تغییر نکرده است. این اختلال هنگامی ظاهر می‌شود که این صفات عملکرد روزانه فرد را مختل کنند.

اختلال شخصیت خودشیفته که به طور معمول به ایجاد ناسازگاری در روابط منجر می‌شود، به دلیل عدم همدلی در فرد دارای خودشیفتگی پاتولوژیک به وجود می‌آید. همچنین ممکن است به عنوان یک تناقض که توسط بزرگنمایی و جلب توجه تحریک می‌شود هم بروز کند. فرد خودشیفته پاتولوژیک با دیدن خود به عنوان شخص برتر، طبیعتا همه افراد را فرومایه تلقی می‌کند و ممکن است عدم توافق یا اختلاف نظر را تحمل نکند.

آیا خودشیفتگی مزایایی هم دارد؟

تحقیقات در این موضوع نسبتا زیاد است؛ اما در مراحل اولیه، مزایایی از قبیل افزایش قوای ذهنی (عملکرد خوب در شرایط استرس زیاد) و عملکرد بهتر در مدرسه و حرفه کاری را پیدا کرده است. احساس خودارزشمندی زیاد همچنین ممکن است فرد را نسبت به دیگران با انگیزه‌تر و جسورتر کند. سایر تحقیقات خودشیفتگی را با شیوع پایین‌تر افسردگی مرتبط کرده‌اند.

چگونه می‌توانیم خودشیفتگی را کنترل کنیم؟

کنکاش در رابطه با این صفت می‌تواند بسیار ناامیدکننده و پریشان‌کننده باشد. افراد خودشیفته در تلاش برای کنترل کردن و کسب تحسین، ممکن است به دلیل خودشیفتگی به دیگران آسیب رسانده و از آن‌ها سوء استفاده کنند. بحث و گفتگو با فرد خودشیفته‌ درباره عملکرد او معمولا بی‌ثمر است.

راه حل موفق‌تر این است که حد و مرزهایی تعیین کنید و از نظر عاطفی از آن‌ها فاصله بگیرید. توجه کنید که شما ممکن است نتوانید احساسات خود نسبت به یک فرد را کنترل کنید، اما می‌توانید نحوه پاسخگویی به آن‌ها را تحت کنترل خود درآورید. قطع رابطه با یک فرد خودشیفته، اعضای خانواده یا رئیس اگر تنها راه حل موجود نباشد، ممکن است در نهایت بهترین راه حل محسوب شود. در این فرآیند، تامل در مورد خصوصیات این گونه افراد مفید است تا کسی در آینده در حالت‌های مشابه درگیر نشود.

راه‌کارهای برخورد با فرد خودشیفته چیست؟

هنگامی که یک فرد خودشیفته میدان را به دست می‌گیرد، از میان همه راه‌کارها داشتن آگاهی از اینکه چه موقع احساس خستگی می‌کنید، این رفتار از کجا ناشی می‌شود و خودداری از فراموش کردن هدف خودتان، راه حل‌های کلیدی هستند. محققانی که خودشیفتگان را آسیب‌پذیر یا خودبزرگ‌بین طبقه‌بندی می‌کنند، معتقدند که اتخاد رویکردهای خاص برای هر نوع ضروری است.

چگونه می‌توانم با یک رئیس که خودشیفتگی دارد، برخورد کنم؟

انتظارات خود را مدیریت کنید، موفقیت‌هایتان را با رئیس خود هماهنگ کنید، مرزها را تعیین کنید و سعی نکنید استدلال و توجیه کنید یا خود را برای کسی توضیح دهید. این نکات و سایر تکنیک‌ها می‌توانند به شما کمک کنند با یک فرد خودشیفته در محل کار سازگار شوید.

خودشیفتگی در روابط

تمایل به خودشیفتگی برای تحریک تحسین و ستایش، به خصوص از طرف شرکایی که به طور بالقوه عاشق هستند، اغلب آن‌ها را جذاب و کاریزماتیک می‌کند، صفاتی که می‌تواند به سرعت یک عاشقانه را از بین ببرد. اما کمبود ذاتی همدلی آن‌ها ممکن است مانع از درک دنیای درونی شریک زندگی و ایجاد رابطه طولانی‌مدت شود.

برای افرادی که دارای اختلال شخصیت خودشیفته هستند، تقریبا غیرممکن است که عاشق شوند و رابطه‌ای صادقانه و عادلانه برقرار کنند. چنین فردی ممکن است قوانین سختگیرانه‌ای را در یک رابطه وضع کند و از میان سایر رفتارهای آزاردهنده، یک شریک جدید از دوستان و خانواده برگزیند.

چرا خودشیفتگی در نگاه اول تصورات خوبی ایجاد می‌کند؟

تحقیقات نشان می‌دهد که افراد ممکن است در ابتدا به سمت خودشیفتگان کشیده شوند. چون به نظر می‌رسد عزت نفس قوی‌تری نسبت به آنچه که واقعا هستند دارند و این صفتی است که اغلب افراد آن را ارزشمند می‌دانند.

آیا فرد خودشیفته می‌تواند عاشق شود؟

ممکن است خودشیفتگان در مراحل اولیه دوست‌یابی شور و جذابیت خوبی از خود نشان دهند، اما برای اکثر آن‌ها روابط نوعی معامله است. آن‌ها توجه کردن و رضایت جنسی را برای تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس خود به‌کار می‌گیرند. هدف آن‌ها این است که از لذت‌های واهی لذت ببرند. اغلب خودشیفتگان علاقه خود نسبت به رابطه را از دست می‌دهند. چون انتظارشان از میزان صمیمیت بیشتر می‌شود یا احساس می‌کنند بر چالش تضمین یک رابطه فائق آمده‌اند.

آیا خودشیفتگی روابط بیشتری به همراه دارد؟

از یک دیدگاه تکاملی، این نظریه تئوری وجود دارد که حداقل در عرصه جفت‌یابی، ممکن است خودشیفتگی یک عملکرد سازگارانه باشد: افزایش موفقیت در جفت‌یابی کوتاه‌مدت. تحقیقات فرهنگی نشان داده‌اند که خودشیفتگان تمایل به داشتن سطح بالاتری از رابطه اجتماعی-جنسی را دارند. آن‌ها بیشتر به روابط کوتاه‌مدت علاقه‌مند هستند و بیشتر به دنبال افرادی می‌گردند که در حال حاضر در روابط متعهدانه‌ای باشند.

مشاهده بیشتر: لیست فوق متخصص روان شناس

سوالات متداول

[sibwp_form id=1]

کلام پایانی

در این مقاله با خودشیفتگی و ویژگی‌های آن آشنا شدیم. لازم به ذکر است که رضایت‌مندی از خود (self satisfaction) با خودشیفتگی بیمارگونه متفاوت است و می‌تواند احساس خوبی در انسان‌ها ایجاد کند. همچنین، بسیاری از اختلالات روانی به‌دلیل نبود حس رضایت‌مندی از خود ایجاد می‌شود.

بنابراین همه ما باید در حد متعادل خودمان، رفتارمان، ظاهرمان و… را دوست داشته باشیم؛ اما خودشیفته بودن به‌معنی افراط در دوست داشتن خودمان است. فرد مبتلا به این اختلال، به‌طور بیمارگونه خودش و هر آنچه به خودش مربوط است را به دیگران ترجیح می‌هد. درمانکده به‌عنوان دوست شما توصیه می‌کند که خودتان را به‌اندازه دوست داشته باشید.

پس خودتان را به اندازه دوست داشته باشید و اگر فکر می‌کنید در این زمینه به کمک نیاز دارید، به سایت درمانکده مراجعه کنید تا بتوانید از بهترین روانشناسان برای ویزیت حضوری یا مشاوره آنلاین وقت بگیرید.