میگرن چیست؟ بررسی علل، نشانه‌ها و راه‌کارهای درمان آن

میگرن یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی به‌شمار می‌آید که حدود ۱۵% از کل مردان و زنان در سراسر جهان به آن مبتلا هستند؛ از همین‌رو به عنوان یکی از ۲۰ بیماری ناتوان‌کننده شناخته می‌شود. این بیماری با سردردهای متوسط تا شدید که اغلب یک طرف سر را درگیر می‌کند، همراه است و ممکن است علائمی همچون حالت تهوع و حساسیت به نور ایجاد کند. میگرن یک وضعیت پیچیده عصبی است و نباید با سردرهای معمولی اشتباه گرفته شود، به همین دلیل بهتر است انواع و علائم آن را بشناسید تا در صورت بروز، اقدامات لازم جهت درمان را به موقع انجام دهید. برای این منظور، در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا درباره سردرد میگرنی بیشتر حرف بزنیم.

میگرن چیست؟

میگرن یک بیماری نورولوژیک است که می‌تواند باعث چندین علامت شود. فرد مبتلا به میگرن معمولا دچار سردرد بسیار شدید، ضربان‌دار و گاهی همراه با حالت تهوع، اختلال در دید، حساسیت به نور و خستگی می‌شود. دردهای میگرنی معمولا در یک طرف سر شدیدتر از سمت دیگر هستند. این بیماری بسیار آزاردهنده است و می‌تواند در حالت‌های شدید، زندگی فرد را با اختلال مواجه کند. 

در بسیاری موارد، بیمار مبتلا به این نوع سردرد باید جهت تسکین درد و دریافت اقدامات پزشکی به بیمارستان مراجعه کند. این بیماری را نباید با سردردهای معمولی اشتباه گرفت. عوامل مولد این بیماری بطور کامل شناسایی نشده‌اند اما عروق خونی، اعصاب درگیر در مغز و همچنین مواد شیمیایی موجود در مغز از جمله عوامل این بیماری شناخته می‌شوند؛ با این حال محققین هنوز در حال بررسی و یافتن علل اصلی این بیماری هستند. 

بیشتر بدانید: اختلال حسی چیست؟

در بین نوجوانان، میگرن در پسران شایع‌تر از دختران به نظر می‌رسد. در حالی که تحقیقات نشان می‌دهند در بزرگسالان، میزان بروز این بیماری در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. حمله میگرن معمولا حدود چهار تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد، اما در برخی افراد این مدت ممکن است بسیار طولانی‌تر و حتی چند هفته یا چند ماه ادامه داشته باشد.

علائم میگرن

علائم سردرد میگرنی ممکن است یک تا ۲ روز قبل از بروز سردرد شروع شوند. این مرحله، به عنوان مرحله‌ پیش‌نشانه شناخته می‌شود. علائم این مرحله معمولا شامل موارد زیر هستند:

• میل شدید به غذا
• افسردگی
• خستگی یا پایین بودن انرژی
• خمیازه‌ مکرر
• بیش‌فعالی
• تحریک‌پذیری
• سفتی گردن

بیشتر بدانید: سندرم تونل کارپال

در سردردهای همراه با اورا، علائم آن بعد از مرحله‌ پیش‌نشانه رخ می‌دهند. در طول اورا، شما ممکن است مشکلاتی در دید، ادراک، حرکت و صحبت داشته باشید. مثال‌هایی از این مشکلات عبارت‌اند از:

• مشکل در صحبت کردن به طور واضح
• احساس مور مور یا سوزن سوزن شدن در صورت، بازوها و پاها
• دیدن اشکال، نورها یا لکه‌های روشن
• از دست دادن دید به صورت موقت

بیشتر بدانید: عدم تعادل در راه رفتن و ایستادن

مرحله‌ بعدی، فاز حمله است. این مرحله، حادترین یا شدیدترین فاز درد میگرن اصلی به‌شمار می‌آید. در برخی افراد، این مرحله می‌تواند با اورا هم‌پوشانی داشته باشد یا در طول اورا رخ دهد. علائم فاز حمله ممکن است از ساعت‌ها تا روزها طول بکشد و می‌تواند از فردی به فرد متفاوت باشد. مهم‌ترین علائم در این مرحله شامل موارد زیر هستند:

• افزایش حساسیت به نور و صدا
• تهوع
• سرگیجه یا احساس ضعف
• درد یک طرف سر (سمت چپ، راست، جلو یا گیجگاه)
• سردرد ضربان‌دار و تپنده
• استفراغ

بعد از فاز حمله، فرد اغلب فاز پس‌نشانه را تجربه می‌کند. در طول این فاز، معمولا تغییراتی در حالت و احساسات فرد رخ می‌دهد. این تغییرات می‌توانند از احساس سرخوشی و خوشحالی شدید تا احساس خستگی و بی‌حالی متغیر باشند و سردرد خفیف و گنگ نیز ممکن است همچنان تداوم داشته باشد.

طول و شدت سردرد در این فازها معمولا در افراد مختلف، درجات متفاوتی دارند. گاهی‌اوقات ممکن است از یک فاز جهش شود و حمله‌ میگرنی بدون ایجاد سردرد، رخ دهد.

بیشتر بدانید: آزمایش مایع نخاعی

انواع میگرن

این عارضه در حالت کلی به ۲ دسته تقسیم می‌شود:

• میگرن با اورا که همراه با هاله است و آن را به عنوان میگرن کلاسیک می‌شناسند.
• میگرن بدون اورا که هاله ندارد و آن را به عنوان میگرن معمولی می‌شناسند.

اورا به این معنی است که قبل از شروع سردرد، نقاط رنگی یا بی‌رنگ توسط چشم دیده می‌شود. این نقاط می‌توانند به صورت اشکال روشن، نورهای چشمک‌زن یا خطوط متحرک ظاهر شوند و جلوی دید واضح را بگیرند. سردردهای بدون اورا شایع‌تر هستند و فرد معمولا ساعت‌ها قبل از احساس درد شدید، اضطراب، افسردگی یا خستگی بسیار زیادی را تجربه می‌کند. 

اوراهای دیگر حواس را درگیر می‌کنند. برخی افراد دچار احساس سرخوشی شدیدی می‌شوند و نمی‌توانند خودشان را کنترل کنند. تغییر در بویایی، چشایی، لامسه و حتی احساس زنگ زدن در گوش هم می‌تواند نوعی اورا به‌شمار بیاید. این اوراها معمولا یک ساعت یک قبل شروع سردرد شروع می‌شوند و ممکن است ۱۵ دقیقه تا یک ساعت ادامه داشته باشند.

در ادامه درباره دیگر انواع این نوع سردرد بیشتر توضیح می‌دهیم:

بیشتر بدانید: سندروم پای بیقرار

میگرن مزمن

این عارضه قبلا به عنوان سردرد ترکیبی یا مخلوط شناخته می‌شد، زیرا می‌تواند خصوصیاتی از میگرن و سردردهای تنشی داشته باشد. هم‌چنین، گاهی‌اوقات به آن میگرن شدید گفته می‌شود و می‌تواند بر اثر مصرف بیش از حد دارو بروز پیدا کند.

افراد مبتلا به سردرد مزمن، تنش شدید یا سردرد میگرنی را بیش از ۱۵ روز در ماه و برای سه ماه یا بیشتر تجربه می‌کنند. بیش از هشت مورد این سردردها، میگرن‌های همراه یا بدون اورا هستند. از مهم‌ترین ویژگی‌های سردردهای مزمن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردردهای شدید
• ناتوانی بیشتر در کارهای خانه یا بیرون از خانه
• افسردگی
• انواع دیگری از دردهای مزمن مثل آرتروز
• دیگر مشکلات جدی سلامتی (بیماری‌های همزمان) از قبیل فشار خون بالا

میگرن حاد

میگرن حاد اصطلاحی عمومی برای سردردی است که مزمن تشخیص داده نمی‌شود. نام دیگر این عارضه، سردرد اپیزودیک است. افراد مبتلا به این بیماری معمولا تا ۱۴ روز در ماه سردرد دارند.

بیشتر بدانید: سنکوپ چیست؟

میگرن عصبی

اگر کنجکاوید بدانید میگرن عصبی چیست و چه علائمی دارد، باید بگوییم این شکل از سردرد نوعی درد تپنده یا خوشه‌ای است که معمولا در اثر عوامل روانی و عصبی مانند استرس، اضطراب، خستگی ذهنی و فشارهای روحی ایجاد یا تشدید می‌شود. از مهم‌ترین علائم آن می‌توان به احساس احساس سوزش در انگشتان، حالت تهوع، کاهش تمرکز، تحریک‌پذیری، تغییر در خلق‌وخو، حساسیت به نور و صدا اشاره کرد.

میگرن چشمی

این نوع سردرد که با نام میگرن شبکیه هم شناخته می‌شود، به طور خاص روی بینایی تاثیر منفی می‌گذارد. افراد مبتلا به آن به طور موقت دچار اختلال در بینایی یا از دست دادن بینایی در طول حمله می‌شوند. حتی ممکن است فرد اصلا دچار سردرد نشود و فقط هاله در چشم (اورا) را تجربه کند که این عارضه معمولا حدود یک ساعت طول می‌کشد. از مهم‌ترین علائم میگرن چشمی می‌توان به تاری دید یا کاهش موقت بینایی، دیدن لکه‌های نورانی، جرقه‌ها، خطوط زیگزاگ، حساسیت به نور و احساس فشار در پشت چشم‌ها اشاره کرد.

بیشتر بدانید: آناتومی مغز

میگرن قاعدگی

این عارضه در بین زنان رایج است و معمولا به دلیل نوسانات هورمونی قبل از شروع چرخه قاعدگی آغاز می‌شود. از مهم‌ترین علائم آن می‌توان به سردرد شدید، خستگی و بی‌حسی دست یا پا اشاره کرد. برخی زنان در دوران بارداری و یائسگی هم به دلیل تغییرات هورمونی دچار این نوع سردرد می‌شوند.

بیشتر بدانید: بیماری SMA

میگرن شکمی کودکان

میگرن شکمی در کودکان شایع است که به جای سردرد، درد شکمی را برای ساعت‌ها یا حتی روزها تجربه می‌کنند. شدت درد ممکن است از متوسط تا شدید متغیر باشد و در برخی کودکان با حالت تهوع و استفراغ همراه شود.

علت میگرن چیست؟

در حال حاضر، علت اصلی این نوع سردرد مشخص نیست. تحقیقات نشان داده‌اند از هر پنج فرد مبتلا به این عارضه، چهار نفر سابقه ابتلای خانوادگی دارند. بنابراین می‌توان ژنتیک را مهم‌ترین علت میگرن در خانمها و آقایان دانست. همچنین برخی متخصصان معتقدند، تغییرات احتمالی در انتقال‌دهنده‌های عصبی که پیام‎ها را بین سلول‌های مغزی انتقال می‌دهند (نوروترانسمیترها) دیگر دلیل بروز این عارضه است. 

بیشتر بدانید: EMG و NCS چیست؟

دیگر عواملی که می‌توانند در بروز میگرن نقش مهمی داشته باشند، عبارت‌اند از:

• نوسانات هورمونی، به‌ویژه در دوران بلوغ پسران و دوره قاعدگی و بارداری زنان
• استرس و اضطراب
• غذاهای شور و تخمیرشده
• گوشت فرآوری‌شده و پنیرهای کهنه
• مواد غذایی خاص نظیر موز، آووکادو و مرکبات
• حذف وعده‌های غذایی
• خواب بسیار زیاد یا بسیار کم
• نورهای قوی یا بسیار روشن
• تغییر فشار هوا در اثر تغییرات جوی
• مصرف الکل و سیگار
• کم‌آبی
• صداهای بلند
• فعالیت فیزیکی شدید
• تغییرات در الگوی خواب
• بوهای نامعمول

بیشتر بدانید: طول عمر بعد از سکته مغزی

آیا میگرن خطرناک است؟

میگرن با سردردهای شدید همراه می‌شود، اما کشنده نیست. اگر می‌خواهید بدانید این عارضه چه زمانی خطرناک می‌شود، باید به الگوها و نشانه‌های آن توجه کنید. با این حال، گاهی سردردها و حملات میگرنی به حدی شدید می‌شوند که ضربان قلب به شدت افزایش می‌یابد و در چنین وضعیتی خطر بروز سکته مغزی وجود دارد. در مجموع، می‌توان گفت میگرن بیماری خطرناکی نیست، اما می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده و آزاردهنده باشد؛ از همین‌رو نیاز به پیگیری و مدیریت مناسب زیر نظر پزشک دارد تا از عوارض و خطرات احتمالی جلوگیری شود

روش تشخیص سردردهای میگرنی

بیشتر بدانید: سیستم عصبی انسان

پزشک برای تایید این عارضه، پنج ویژگی زیر را در بیمار مورد بررسی قرار می‌دهد:

• سردردهایی که چهار تا ۷۲ ساعت ادامه داشته باشند.
• سردردی که با ۲ مورد از نشانه‌های یک‌طرفه بودن، ضربان‌دار بودن، بدتر شدن با حرکت کردن یا مانع فعالیت عادی شدن همراه باشد.
• سردرد با یکی از نشانه‌های تهوع، استفراغ و حساسیت به نور یا صدا همراه باشد.
• سردرد ناشی از هیچ بیماری دیگری نباشد.

پزشک پس از بررسی موارد فوق و گرفتن اطلاعاتی درباره سابقه خانوادگی، ممکن است از تست‌هایی همچون MRI یا سی‌تی اسکن برای رد بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، تومور و ناهنجاری در ساختار مغز استفاده کند.

بیشتر بدانید: قرص آسپرین 80 برای غلظت خون

درمان قطعی میگرن چیست؟

در حال حاضر، این عارضه درمان قطعی ندارد و راه‌کارهای درمانی فقط با هدف جلوگیری از حملات و تسکین علائم همراه با سردرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. پزشک معمولا برای بهبود این عارضه بسته به نوع و شدت آن از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

درمان فوری سردرد شدید میگرنی با دارو

سردردهای شدید را می‌توان با مسکن‌هایی مانند استامینوفن، قرص نوافن و قرص دیکلوفناک یا ناپروکسن تسکین بخشید. در صورتی که این قرص‌ها اثربخش نباشند، پزشک ممکن است یکی از داروهای زیر را تجویز کند:

• قرص سوماتریپتان
• قرص نورتریپتیلین
• قرص توپیرامات
• داروهای ضد تهوع

بیشتر بدانید: هیدروسفالی چیست؟

بهبود سردرد میگرن با بوتاکس

این روش، یک درمان پیشرفته برای بهبود سردردهای میگرنی است که شامل تزریق بوتاکس به سر، گردن یا شانه‌ها می‌شود. پزشک این تزریق را که اثربخشی مطلوبی بر کاهش دفعات حملات و افزایش کیفیت زندگی فرد دارد، با هدف کم کردن تنش عضلانی در نواحی مذکور انجام می‌دهد

بیشتر بدانید: بی‌مزه شدن غذا در دهان

کاهش سردردهای میگرنی با مراقبت‌های جایگزین

مراقبت‌های جایگزین می‌توانند شامل بیوفیدبک (بازخورد زیستی)، فشار درمانی یا طب سوزنی باشند. همچنین گاهی پزشک از دستگاهی به شکل هدبند که طراحی شده تا سیگنال را به اعصاب مغزی ارسال کند، برای کاهش شدت سردرد استفاده می‌کند.

تغییر سبک زندگی برای درمان میگرن

تغییرات سبک زندگی، شامل مدیریت اضطراب و دوری از محرک‌های میگرن هستند. برای این منظور، باید خواب منظمی داشته باشید و رژیم غذایی سالمی را رعایت کنید. همچنین می‌توانید با تکنیک‌های آرام‌سازی همچون مدیتیشن و یوگا موجب کاهش تنش عضلانی و تسکین سردردهای شدید شوید.

بیشتر بدانید: ارتباط روده و مغز

درمان میگرن در خانه

بیشتر بدانید: آنوریسم مغزی

روش‌های خانگی که به تسکین سردرد ناشی از این عارضه کمک می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:

• قرار دادن پاها در تشت آب گرم
• گذاشتن کمپرس سرد روی سر و شانه‌ها
• دراز کشیدن در اتاق تاریک و ساکت
• گذاشتن چشم‌بند روی چشم‌ها
• ماساژ کف سر یا گیجگاه
• نوشیدن آب به مقدار کافی
• خوابیدن در هنگام شروع حملات

بیشتر بدانید: همه چیز درباره صرع و بزل نخاعی

برای درمان میگرن چه بخوریم؟

تاثیر رژیم غذایی را نمی‌توان بر بهبود سردردهای ناشی از این عارضه نادیده گرفت. مواد غذایی که به کاهش علائم سردرد ضربان‌دار و تپنده کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:

• ماهی‌های چرب مانند سالمون
• آجیل
• غلات کامل
• سبزیجات با برگ تیره
• انواع توت‌ها
• نوشیدن آب به مقدار کافی

بیشتر بدانید: میکروسفالی چیست؟

مواد غذایی محرک میگرن کدامند؟

مواد غذایی که باعث تحریک یا تشدید سردردهای ناشی از این عارضه می‌شوند، عبارت‌اند از:

• الکل
• نوشیدنی‌های کافئین‎دار مانند قهوه
• غذاهای شور
• غذاهای چرب
• غذاهای فرآوری‌شده مانند کالباس و سوسیس
• افزودنی‌های موجود در برخی غذاها مانند نیترات‌ها (نگهدارنده‌ گوشت‎‌های فرآوری شده)، آسپارتام (قند مصنوعی) یا مونوسدیم گلوتامات (MSG)

بیشتر بدانید: آنسفالیت مغزی

تفاوت میگرن با سردرد تنشی چیست؟

میگرن با سردرد شدید همراه است، اما هر سردردی نشان‌دهنده این عارضه نیست. افراد درگیر میگرن، سردرد را به صورت ضربان‌دار و عمیق در پشت سر، اطراف چشم و اغلب یک طرف سر تجربه می‌کنند، در حالی که سردرد تنشی نوعی فشار و احساس درد در کل پیشانی، سر و اطراف گردن است.

بیشتر بدانید: بیماری گیلن باره

راه‌کارهای پیشگیری از سردردهای میگرنی

رعایت نکات زیر به جلوگیری از بروز این عارضه کمک می‌کنند:

• محرک‌های میگرن‌تان را بشناسید و از آن‌ها دوری کنید.
• آب به اندازه کافی بنوشید.
• از حذف یک وعده‌ غذایی اجتناب کنید.
• خواب باکیفیت داشته باشید. خواب خوب شبانه برای سلامت عمومی مهم است.
• سیگار و الکل را ترک کنید.
• کاهش اضطراب در زندگی را در اولویت قرار دهید و یاد بگیرید که با روش‌های موثری با آن‌ها مقابله کنید.
• مهارت‌های آرام اعصاب مانند مدیتیشن، مراقبه و یوگا را یاد بگیرید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• وزن خود را در محدوده نرمال نگه دارید.

بیشتر بدانید: چه چیزی باعث تشنج میشود؟

راهنمای مراجعه به پزشک

میگرن یک اختلال شایع و پیچیده عصبی است که معمولا با سردردهای شدید، تهوع و حساسیت به نور یا صدا همراه می‌شود. این عارضه تاثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی فرد دارد و می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی همچون استرس، تغییرات هورمونی، سبک زندگی یا تغذیه غلط بروز پیدا کند. شناخت علائم و محرک‌های سردردهای ناشی از این عارضه به شما کمک می‌کند تا با شروع نشانه‌ها هر چه سریع‌تر برای کاهش شدت حملات به پزشک مراجعه کنید. 

ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با انواع، علائم، علل و روش تسکین این عارضه آشنا کردیم. اگر درباره کنترل و مدیریت آن سوالات بیشتری دارید، می‌توانید از طریق وب‌سایت درمانکده ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب بگیرید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر مغز و اعصاب از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: webmd | medicalnewstoday