14 اثر خواب بر سلامت روان

ارتباط میان خواب و سلامت روان و تاثیر خواب بر سلامت روان – چه مثبت چه منفی- وجوه مختلفی دارد و پیچیده است اما در مجموع، شواهد نشان می‌­دهد خواب کافی با روحیه­ بهتر، بالا رفتن میزان خلاقیت و حتی افزایش رضایت کلی از زندگی همراه است.

در این مقاله با درمانکده همراه باشید تا تاثیر کمبود خواب بر سلامت روان و ارتباط خواب و افسردگی را بررسی کرده و به سوالات رایج درباره تاثیر خواب بر سلامت روان پاسخ دهیم.

تاثیر خواب بر سلامت روان و عملکرد

ارتباط میان خواب و سلامت روان مبهم­ است؛ بسیاری از اختلالات روانی با علائم مربوط به کمبود خواب ظاهر می‌شوند اما متخصصان مطمئن نیستند کمبود خواب منجر به بروز اضطراب، افسردگی یا اختلال کمبود توجه می‌شود یا برعکس.

اما توجه به هرگونه اختلال در خواب در بیمارانی که از مشکل سلامت روان رنج می‌­برند حائز اهمیت است. شاید راه اصلی درمان نباشد ولی مزایای زیادی روی جسم و ذهن فرد می­‌گذارد که باعث می­‌شود فرد به سمت بهبودی پیش برود.

بررسی ارتباط خواب و سلامت روان

اگرچه دانشمندان هنوز در حال تحقیق روی تمام اتفاقاتی هستند که هنگام خواب در مغز و بدن رخ می‌دهد، یافته‌ها مشخص است: خواب اهمیت زیادی در سلامت روان دارد.

بدن و مغز هنگام خواب به ترمیم خود می‌­پردازند، سیستم ایمنی را (که پیوند نزدیکی با سلامت روان دارد) تقویت می­‌کنند، واکنش به استرس را بالا می­‌برند و سیستم­‌هایی را که به تنظیم احساسات، یکپارچه کردن خاطرات و افکار، تمرکز و ارتباط با دیگران کمک می‌­کنند، از نو شارژ می­‌کنند.

به­ طور خلاصه، خواب باکیفیت به طرق مختلف زندگی فرد را بهبود می­‌بخشد و خواب و سلامت روان ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.

آیا خواب روی شادی تاثیر دارد؟

از تحقیقات چنین برمی­‌آید که خواب و شادی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و این ارتباط دوطرفه است. برای مثال، طبق یک ارزیابی گسترده دریافتیم افرادی که مدعی تاثیر مثبت روی زندگی خود بودند، در مجموع خواب بهتری داشتند.

در مقابل، به نظر می‌­رسد خواب بهتر روحیه­ مثبت را تقویت می‌­کند. از تحقیق روی کودکان چنین برمی­‌آید که کمبود خواب با روحیه­ منفی و اختلال در تنظیم عواطف همراه است. در مقابل، کودکان و نوجوانانی که خواب کافی داشتند، بیشتر احساس شادی می‌­کردند.

آیا خواب خوب با رضایت از زندگی در ارتباط است؟

تحقیقات نشان می­‌دهد هرچه کیفیت خواب بهتر باشد، مدت زمان خواب طولانی‌­تر باشد و این وضعیت تداوم پیدا کند، فرد رضایت بیشتری از زندگی خواهد داشت که یکی از معیارهای سلامت عمومی در نظر گرفته می­‌شود.

اگرچه هنوز نمی‌­توان با قطعیت گفت افزایش رضایت از زندگی نتیجه خواب بهتر است یا برعکس، درمجموع شواهد نشان می­‌دهد تمرکز روی خواب می­‌تواند یکی از راه‌­های تقویت رضایت فرد از زندگی باشد.

در این مطلب از درمانکده بخوانید که رویا را چطور باید تفسیر کرد و انواع رویا را بشناسید.

خواب چه تاثیری روی تمرکز دارد؟

اگر خواب ناکافی باشد، توانایی درست فکر کردن مختل می­‌شود. شواهد نشان داده کمبود خواب به طرق مختلف، از مختل ساختن تشکیل انتقال‌­دهنده­‌های عصبی گرفته تا اختلال در ارتباط میان سلول­‌های عصبی، تمرکز را به هم می­زند.

در مقابل، داشتن خواب کافی نه تنها با سلامت بهتر مغز و افزایش تمرکز، بلکه با تقویت خلاقیت و حافظه همراه است. به­ طور خلاصه، داشتن خواب کافی شبانه به طرق مختلف باعث تقویت عملکرد شناختی می­‌شود و این موضوع به­ خصوص برای دان‌ش­آموزان یا بزرگسالانی که در شغل خود به استفاده از منابع ذهنی نیاز دارند، اهمیت دارد.

آیا خواب باعث بالا رفتن انرژی می­شود؟

حین خواب، بدن و مغز دوباره شارژ می­‌شوند و خودشان را از نظر سلولی ترمیم می­‌کنند. خواب همچنین باعث تنظیم میزان هورمون­‌های بدن می­‌شود و سیستم ایمنی را تقویت می­‌کند. تمام این اتفاقات، در کنار سایر مزایای فیزیکی و روحی خواب، به بالا رفتن انرژی فرد در زندگی روزمره کمک می­‌کند.

آیا خواب منظم باعث بالا رفتن خلاقیت می­‌شود؟

در مجموع، بله- خواب باعث تقویت تمرکز، خلاقیت و انرژی می­‌شود که همگی به عملکرد بهتر فرد در محل کار، مدرسه یا غیره کمک می­کند. برعکس، شواهد نشان می­‌دهد کمبود خواب روی افراد، سازمان­‌ها و ساختار کلان تاثیر منفی می‌­گذارد.

نتایج تحقیق اخیر نشان داد کمبود خواب طی یک سال بیش از 400 بیلیون دلار به اقتصاد آمریکا ضربه وارد کرد این در حالی است که اگر کسانی که شش ساعت خواب شبانه داشتند در عوض هفت ساعت بخوابند، این ضرر بیش از 200 بیلیون دلار جبران خواهد شد.

کمبود خواب ، استرس و بیماری روانی

خواب ناکافی اغلب با روحیه­ پایین، افزایش اضطراب یا استرس همراه است.

اما اگرچه تقریبا همه­ ما این تجربه را داشته­‌ایم که به ­خاطر کمبود خواب شبانه دچار استرس یا فروپاشی عاطفی شویم- و تعداد بسیاری به خاطر اختلال در خواب دچار افسردگی، اختلال کمبود توجه یا اضطراب می‌­شوند که تا چند ماه یا چند سال طول میکشد- ممکن است این مشکلات را مستقیما به خواب ربط ندهیم و درنتیجه آن را در اولویت نگذاریم.

متاسفانه، اختلال در خواب و سلامت روان روی هم تاثیر می­‌گذارند و دست به خلق چرخه­ پریشانی می‌­زنند که برای غلبه بر آن به کمک متخصص احتیاج است. تشخیص زودهنگام و اقدام جدی برای غلبه بر آن، بهترین رویکرد برای باطل کردن این چرخه است.

آیا کمبود خواب باعث آشفتگی عاطفی می­‌شود؟

بله. از آن­جایی که خواب ناکافی ارتباط بین آمیگدال (که کار پردازش احساسات را برعهده دارد) و قشر پیش­پیشانی (که تصمیم­گیری را کنترل می­کند) را بر هم می­زند، کمبود خواب پیوند نزدیکی با تشدید واکنش عاطفی دارد.

یعنی بسیاری از افراد اگر یک (یا چند) شب خواب کافی نداشته باشند، بداخلاق می­شوند، زود عصبانی خواهند شد، بیشتر حساس می­شوند و واکنش آن­ها به موارد آزاردهنده­ی روزمره که معمولا به خوبی با آن­ کنار می­آمدند شدیدتر خواهد بود.

ارتباط خواب و افسردگی چیست و افسردگی چه تاثیری روی خواب می­‌گذارد؟

معمولا اختلال در خواب و افسردگی همراه یکدیگر هستند.

در واقع، بعضی از متخصصان باور دارند اختلال در خواب (مانند کمبود خواب و بی‌خوابی و یا پرخوابی) علامت اصلی افسردگی است.

اما هنوز مشخص نیست اختلال در خواب منجر به بروز افسردگی می­شود یا برعکس؟ اکثر متخصصان معتقدند توجه به هر دو مشکل، به ­جای تمرکز روی یک مورد، موثرترین روش برای رسیدن به درمان مطلوب است. همچنین با مراجعه به مقاله روش‌های درمان خانگی بی خوابی می‌توانید خواب خود را بهبود ببخشید.

شواهد نشان‌دهنده ارتباط نزدیک خواب و افسردگی است.

من همیشه احساس خستگی می‌­کنم. آیا افسرده هستم؟

خستگی مفرط یا پرخوابی در بعضی از موارد نشانه‌­ی افسردگی است. همانطور که ذکر شد خواب و افسردگی به هم وابسته‌اند.

اگر علائم خستگی دائم بیشتر فیزیکی باشد، احتمالا ناشی از وضعیت دیگری است اما اگر با احساس اندوه، ناامیدی، گناه یا بی­‌میلی همیشگی همراه باشد، احتمالا به افسردگی مربوط است.

در هر صورت، باید خستگی مفرط را با پزشک عمومی درمیان گذاشت تا فرد مورد معاینه قرار بگیرد و سایر ملاحظات درمان انجام شود.

آن­قدر مضطرب هستم که نمی‌­توانم بخوابم. باید چه کار کنم؟

اگر آماده خواب باشیم و بعد نگرانی، استرس و فکر به کارهای انجام­‌نشده در سرمان بچرخد و ساعت­‌ها بیدارمان نگه دارد، بسیار کلافه می­‌شویم.

نوشتن مواردی که باعث بروز اضطراب در ما شده در یک دفتر، روش موثری برای آرام کردن ذهن و تسکین استرس شبانه است؛ بسیاری از افراد با نوشتن افکار اضطراب­‌آور خود روی کاغذ احساس قدرت می­‌کنند و ذهنشان «خالی» می­‌شود. مدیتیشن هم جواب می­‌دهد.

می‌­توانید به جای فکر به وظایفی که باید در موعد مقرر به پایان برسانید، روی نفس‌­های خود تمرکز کنید تا حواستان پرت شود و آرام شوید و با جبران کمبود خواب خود، مشکل خواب و افسردگی را از بین ببرید.

چرا اگر یک شب خوب نخوابم، دچار اضطراب می‌­شوم؟

طبق نظریه، خواب ناکافی و کمبود خواب باعث ترشح هورمون استرس به نام کورتیزول می­‌شود که اضطراب فرد را در روز بعد بالا می­‌برد.

همچنین، کمبود خواب با افزایش فعالیت در قسمت­‌هایی از مغز که کار تولید احساسات را بر عهده دارند و کاهش فعالیت در قسمت­‌هایی از مغز که کار تنظیم این احساسات را برعهده دارند در ارتباط است.

به هم خوردن تعادل این هورمون و فعالیت مغز در اکثر موارد موقتی است.

با این حال، اضطراب و کمبود خواب و افسردی به راحتی می‌­توانند از هم تغذیه کنند و چرخه­ پایان‌­ناپذیری را تشکیل دهند. اگر اضطراب ادامه داشته باشد یا زندگی روزمره فرد را مختل سازد، و فرد نتواند خواب خوب داشته باشد، دریافت کمک حرف‌ه­ای جواب می‌دهد.

کمبود خواب حافظه را مختل می­‌کند؟

یکی از کارکردهای اصلی خواب این است که به مغز اجازه می‌­دهد مهم­ترین خاطرات ما را تنظیم، دسته‌­بندی و مرتب کند. بنابراین، حتی یک شب کمبود خواب در بین سال‌م­ترین افراد نیز مانع از عملکرد شناختی آن‌­ها در روز بعد، از جمله حافظه، می­‌شود.

آیا بیماری آلزایمر و کمبود خواب با هم ارتباط دارند؟

کمبود خواب پیوند نزدیکی با آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل دارد که شاید به مختل شدن عملکرد ذخیره‌­سازی حافظه مربوط باشد. تحقیقات نشان داده نزدیک به 60 درصد از افراد دچار آلزایمر از دست کم یک اختلال جدی در خواب نیز رنج می­‌برند.

یافته‌­های جدید حاکی از این است که تشکیل آمیلوئید در مغز بیماران آلزایمر با خواب ناکافی در ارتباط است و محققان را به این فکر واداشته که آیا آلزایمر مستقیما روی حافظه تاثیر می­‌گذارد یا ابتدا با مختل ساختن خواب فرد روی حافظه تاثیر منفی می‌­گذارد.

چرا حفظ تمرکز و توجه هنگام خواب­‌آلودگی دشوار است؟

ظرفیت توجه به ­خصوص نسبت به تاثیر کمبود خواب حساس است. افراد گزارش می­‌دهند اگر یک شب خواب کافی نداشته باشند، نمی‌­توانند روی انجام وظیفه تمرکز کنند یا پروژه را به اتمام برسانند و احساس می­‌کنند «نمی‌­توانند درست فکر کنند» یا به افکارشان سر و سامان دهند.

همچنین واکنش افراد کند می‌­شود که عمل توجه به اطلاعات یا اولویت­‌ها را دشوار می­‌سازد. اگر کمبود خواب بیشتر از یک شب طول بکشد، عواقب جدی برای عملکرد شغلی، موفقیت تحصیلی یا حتی روابط در پی دارد.

آیا بین اختلال کم‌­توجهی-بیش­‌فعالی و مشکل خواب ارتباط وجود دارد؟

به نظر می‌­رسد بین اختلال کم­‌توجهی-بیش­‌فعالی و کمبود خواب ارتباط دوطرفه وجود دارد که محققان هنوز در حال درک بهتر آن هستند. مشکل خواب در بین افراد دچار اختلال کم‌­توجهی-بیش‌­فعالی نسبت به جمعیت عادی شایع‌­تر است.

با این­که این دو مشکل از دیرباز به ­عنوان دو اختلال مجزا ولی همزمان تحت درمان قرار می­‌گرفت، تئوری­‌های اخیر نشان می‌­دهد در بعضی از موارد، ممکن است هر دو از یک ریتم شبانه‌­روزی غیرعادی و تاخیر در ترشح هورمون‌های خواب نشات بگیرند.

برای درک کامل این ارتباط به تحقیقات بیشتر نیاز است اما تا آن زمان، اکثر متخصصان پیشنهاد می­‌کنند برای بهبود علائم اختلال کم‌­توجهی-بیش‌­فعالی و سلامت عمومی باید مستقیما مشکل خواب را هدف قرار دهیم.

سخن پایانی

در این مقاله با ارتباط خواب و سلامت روان و ارتباط خواب و افسردگی بیشتر آشنا شدیم و با شرح تاثیر خواب بر سلامت روان افراد، عوارض کمبود خواب را بررسی کردیم.

در صورتی‌که دچار مشکلات خواب هستید و یا نیاز به مشاوره پزشکی دارید، می‌توانید از طریق سایت درمانکده اقدام کرده و به صورت آنلاین از بهترین متخصص روانشناس و بهترین متخصص اعصاب و روان در این حوزه، نوبت بگیرید.

منبع: psychologytoday

[sibwp_form id=1]