چقدر با اختلالات روانی در پیری آشنایی دارید؟ آیا می‌دانید کدام بیماری‌های روانی در کمین سالمندان هستند؟ آیا می‌دانید با سالمندان افسرده چگونه باید رفتار کنید و برای درمان اختلالات روانی در پیری چه اقداماتی باید انجام دهید؟ در این مطلب از مجله درمانکده قصد داریم بیماری روانی (Mental illness) در سالمندان و علائم و نشانه‌های آن را بررسی کنیم. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم اگر در اطراف خود فرد سالمندی دارید تا انتها با این مطلب همراه باشید. زیرا در انتهای این مقاله علاوه‌بر این که با رایج‌ترین اختلالات روانی در پیری آشنا شده‌اید، روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها را نیز می‌دانید.
شایع‌ترین اختلالات روانی در پیری و علت بروز آن‌ها
افزایش سن، از دست دادن استقلال، فوت همسر و عزیزان، دور بودن از فرزندان، استفاده از داروهای خاص، سبک زندگی غیرفعال، تحمل کردن دردها و اختلالات جسمانی مانند بیماری‌های کلیوی و… مواردی هستند که می‌توانند باعث بروز بیماری‌های روانی در سالمندان شوند. بروز این بیماری‌ها ربطی به سن و سال ندارد و نباید علائم و نشانه‌ها را نادیده بگیرید و تصور کنید افزایش سن موجب بهانه گیری یا بی حوصلگی فرد شده است. در بیشتر مواقع این علائم گویای حضور مهمان ناخوانده‌ای هستند که قرار است برای فرد سالمند، مراقبان و همراهان او دردسر آفرین باشد. از شایع‌ترین اختلالات روانی در پیری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- افسردگی
- زوال عقل
- اختلالات اضطرابی
- دلیریوم یا حالت گیجی و هذیان
- اختلالات اشتها (پر خوری یا بی اشتهایی)
- اختلال اضطراب اجتماعی، هراس و وسواس
- اختلال دو قطبی
بیشتر بدانید: بیماری روانی ارثی
این بیماری‌ها مواردی هستند که در اکثر سالمندان مشاهده شده‌اند. اما سوال اصلی اینجاست که چه علائمی نشان دهنده بروز این بیماری هستند؟ مثلا چطور بفهمیم با سالمندی افسرده مواجه هستیم؟ به خواندن ادامه دهید تا با علائم اختلالات روانی در پیری آشنا شوید زیرا آگاهی بیشتر شما مساوی است با درمان سریع‌تر سالمند.
بیشتر بدانید: تحریک پذیری چیست؟
علائم افسردگی، شایع‌ترین اختلال روانی در پیری
آمارهای موجود نشان می‌دهند بیشتر سالمندانی که در جامعه، آسایشگاه‌ها و مراکز درمانی حضور دارند به بیماری افسردگی مبتلا هستند. به همین علت افسردگی شایع‌ترین اختلال روانی در بین سالمندان است؛ بیماری که معمولا بدون سرو صدا ظاهر می‌شود و اگر نسبت به علائم و نشانه‌هایش هوشیار نباشید می‌تواند دردسر ساز باشد. علائم افسردگی عبارتند از:
- خواب نامنظم و آشفته
- غم و اندوه طولانی مدت
- کاهش یا افزایش ناگهانی اشتها
- احساس یأس و نا امیدی طولانی
- بروز کم حرفی یا سکوت طولانی مدت
- کم شدن فعالیت بدنی و آغاز گوشه گیری
- بروز مشکلات گوارشی مانند یبوست، احساس درد و…
- داشتن احساس گناه و افکار مرتبط با خودکشی (یا اقدام به آن)
- بی تفاوت بودن نسبت به فعالیت‌های جمعی و کارهای مورد علاقه (رسیدگی به گیاهان، پیاده‌روی با دوستان و…)
بیشتر بدانید: هنر درمانی؛ راهی برای تجسم افکار و احساسات
بیشتر بدانید: ارتباط افسردگی با مشکلات گوارشی
زوال عقل و بروز تداخل در زندگی روزمره
دومین اختلال روانی شایع در پیری، زوال عقل است. در پی این عارضه توانایی‌های ذهنی فرد به قدری کم می‌شود که امور روزمره زندگی را هم نمی‌تواند به درستی انجام دهد. سلول‌های مغزی این بیماران با سرعت بیش‌تری نسبت به افراد عادی از بین می‌روند و باعث بروز تغییر در عملکرد فکری و کاری بیمار می‌شوند. علائم شایع زوال عقل عبارتند از:
- حافظه کوتاه مدت ضعیف
- فراموش کردن جای وسایل
- ناتوان در درک زمان و موقعیت
- ناتوان در به خاطر سپردن نام‌ها و یادآوری آن‌ها
- پرسیدن سوالات مشابه به صورت مکرر و پی در پی
- بروز سرگردانی و تحریک پذیری (واکنش‌های احساسی ناگهانی)
- بروز تغییر در شخصیت و عملکرد فرد نسبت به افراد خانواده و نزدیکان
بیشتر بدانید: نقش تغذیه در بروز اختلالات روانی
اضطراب و نارضایتی از زندگی
سومین اختلال روانی شایع در پیری، اضطراب است که با احساس نارضایتی و عدم کفایت آغاز می‌شود. کم شدن محدوده حرکتی، ترس از تنهایی، احساس نیاز به افراد و خانواده، از دست دادن عزیزان، بیماری‌های سخت و… از عوامل بروز اضطراب در سالمندان هستند. سالمندان مضطرب درمورد موضوعات مختلفی ابراز نگرانی می‌کنند؛ مواردی مانند امور مالی، امور اجتماعی، سلامتی و… مهم‌ترین نشانه‌های این اختلال هم عبارتند از:
- بی قراری
- بی خوابی
- عدم تمرکز
- تنش عضلانی
- خستگی مفرط
- اختلالات وسواسی
- منفی نگر و خیال باف
- بروز بیماری‌های گوارشی مانند یبوست
- تحریک پذیری (بروز خشم یا غم ناگهانی)
دلیریوم و هذیان گویی
دلیریوم نوع دیگری از اختلالات روانی در پیری است که در پی آن فرد برای مدت کوتاهی تسلط و کنترل عواطف، احساسات و حافظه خود را از دست می‌دهد. این بیماری فقط مختص سالمندان نیست و گاهی در جوانان نیز بروز پیدا می‌کند شایع‌ترین علل بروز دلیریوم عبارتند از: داشتن سکته مغزی و قلبی، بی خوابی، کم آب شدن بدن، بیماری‌هایی چون سرطان، بیماری‌های کلیوی، افسردگی و… این بیماری معمولا با علائم زیر ظاهر می‌شود:
- هذیان گویی و خیال بافی
- خواب آلودگی و بروز اختلال در خواب
- ناتوان در تصمیم گیری و پاسخ به سوال
- گوشه گیری و سکوت یکباره و بی مقدمه
- ناتوان در ابراز احساس و نشان دادن واکنش سریع به محرک‌ها
- بروز سردرگمی، عدم توانایی در کنترل ادراک و عدم تمرکز در ساعاتی از روز
بیشتر بدانید: ۱۵ تاثیر افسردگی روی سلامت
اختلال در اشتها یا بی اشتهایی عصبی
ناتوانی در بلع و هضم غذا، مصرف داروهای مختلف و بروز تغییر در حواس چشایی و بویایی، مسائل روانشناختی درمان نشده، افسردگی، تلاش برای جلب توجه، بیماری‌های جسمانی و… می‌توانند باعث بروز اختلال در اشتهای سالمندان شوند. معمولا افراد دیرتر از سایر بیماری‌ها متوجه این اختلال می‌شوند. زیرا اغلب تصور می‌کنند که فرد سالمند به خاطر از دست دادن دندان نمی‌تواند خوب غذا بخورد یا برخی می‌گویند این پرخوری به‌خاطر مصرف دارو است. اما خوب است بدانید پرخوری و کم‌خوری در هر صورت توجیه منطقی ندارد و اگر با علائم زیر مواجه شدید باید احتمال وجود یک اختلال روانی را در نظر بگیرید.
- سرگیجه مزمن
- افسردگی و ناراحتی مداوم
- بروز مشکلات گوارشی
- کم خونی و ضعف عضلانی
- زخم‌هایی که دیر خوب می‌شوند
- تجمع غذا در یخچال و استفاده نکردن آن‌ها
- کاهش وزن یا افزایش وزن ناگهانی و غیر منطقی
بیشتر بدانید: علائم، علل و درمان اختلال دو قطبی
اختلال اضطراب اجتماعی، هراس و وسواس
نوع دیگری از اختلالات روانی در پیری اضطراب اجتماعی، بروز ترس و وسواس است. این اختلال باعث می‌شود فرد به خاطر ترس از قضاوت شدن، خجالت یا طرد شدن از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف هراس داشته باشد و از آن‌ها دوری کند. در چنین مواقعی فرد سالمند علائمی چون تپش قلب، لرزش بدن، تعریق شدید، مشکل در تنفس و… را تجربه می‌کند. از دیگر علائم این نوع اختلال روانی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- عصبانیت
- تحریک پذیری
- بروز حمله‌های عصبی
- پرهیز از مکان‌های اجتماعی شلوغ
- مشکل در برقراری ارتباط‌های جدید
- بروز اضطراب در مواجه با افراد و غریبه‌ها
- تکلم سخت در مواجه با گروه‌های مختلف اجتماعی
- داشتن رفتارهای وسواس گونه مانند شستن مکرر دست‌ها
بیشتر بدانید: اختلال روان تنی یا سایکوسوماتیک چیست؟
اختلال دو قطبی یا افسردگی شیدایی
یکی دیگر از اختلالات روانی در پیری بیماری دو قطبی نام دارد که تشخیص و درمان آن با موارد قبلی فرق دارد و کمی مشکل است. زیرا علائم این بیماری در پیری علائم با آلزایمر و زوال عقل مشابهت زیادی دارد و برخلاف دو قطبی در جوانان با اعتماد به نفس و رفتارهای مخاطره آمیز همراه نیست. بیماری دو قطبی در پیری معمولا با نشانه‌های زیر ظاهر می‌شود:
- تحریک پذیری بالا
- روان پریشی و هذیان گویی
- بیش فعالی و غیر قابل کنترل
- بروز گیجی و رفتارهای نامتعادل
- بروز مشکلات حافظه و از دست دادن قوه قضاوت و ادراک
تا این‌جا برخی از مهم‌ترین بیماری‌های روانی در پیری را معرفی و علائم آن‌ها را بررسی کردیم. برخی دیگر از انواع بیماری روانی در سالمندی عبارتند از: پارکینسون، اختلالات خواب، اختلالات شناختی و اسکیزوفرنی و اختلالات نسیانی و تغییر در عملکردهای دیداری-فضایی.
اکثر این بیماری‌ها بین جوانان و سالمندان مشترک هستند و همان طور که پیش‌تر هم اشاره شد، افزایش سن عامل موثقی در بروز بیماری روانی نیست. بنابراین شاید بتوان با انجام برخی کارها و رعایت نکاتی خاص از بروز انواع بیماری روانی در پیری جلوگیری کرد.
بیشتر بدانید: قرص خواب آور و اثرات آن بر روی بدن
پیشگیری از بروز بیماری‌های روانی در پیری
داشتن سبک زندگی سالم و فعال، استفاده از مواد غذایی ارگانیک و دور بودن از محرک‌های عصبی از جمله مواردی هستند که باعث می‌شوند افراد و به ویژه بزرگسالان سالم بمانند. برای پیشگیری از بروز بیماری روانی در پیری راه‌های زیادی وجود دارد که اغلب آن‌ها را باید از دوران جوانی در زندگی بگنجانید. نمی‌شود شما کل زندگی را یک جا بنشینید، دائم در معرض خطر و مسائل استرس‌زا باشید سیگار بکشید، فست فود میل کنید، و انتظار داشته باشید جسم و روان‌تان در سالمندی سالم باشد. بنابراین برای پیشگیری از بروز بیماری روانی در پیری موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
- تغذیه سالم داشته باشید
- خواب کافی را فراموش نکنید
- از اخبار بد و منفی دوری کنید
- احساسات خود را سرکوب نکنید
- به صورت روزانه فعالیت بدنی داشته باشید
- برای پذیرفتن شکست در زندگی آماده باشید و خود را سرزنش نکنید
- از نوشیدنی‌های طبیعی به جای الکل و نوشیدنی‌های گاز دار استفاده کنید
- از کار زیاد و بیوقفه بپرهیزید و تفریح و سرگرمی را در برنامه خود لحاظ کنید
درباره پیشگیری از این موضوع می‌توانید تحت نظر دکتر روانشناس باشید همچنین از طریق امکان مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان روانشناس در ارتباط باشید و در وقت خود صرفه‌جویی کنید.
درمان اختلالات روانی در پیری
برای درمان اختلالات روانی در پیری روش‌ها و متدهای زیادی وجود دارد که متناسب با نوع بیماری، شدت بیماری، سن سالمند و سبک زندگی او پزشکان روش مناسب را انتخاب می‌کنند. از رایج‌ترین روش‌های موجود باید به روان درمانی، دارو درمانی و الکتروشوک درمانی اشاره کنیم. البته این روش‌ها بیشتر برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند.
- در روان درمانی روانپزشک ابتدا بررسی می‌کند که عامل بروز بیماری چیست؟ سپس نوع نگاه بیمار به زندگی، جامعه خودش را بررسی می‌کند؟ پس از کشف نوع نگاه و نگرش بیمار، پزشک سعی می‌کند احساسات و دیدگاه فرد را تغییر دهد.
- در دارو درمانی با استفاده از تغییر در انتقال دهنده‌های عصبی مغز و ایجاد تغییر در خلق و خو فرد درمان می‌شود.
- الکتروشوک درمانی روشی است که در موارد حاد مانند اقدام به خودکشی از آن استفاده می‌کنند. این روش در افراد سالمند عوارضی مانند از دست حافظه به صورت کوتاه مدت را به همراه دارد.
به غیر از دارو درمانی روش‌هایی مانند مدیتیشن، ورزش‌های جمعی، کارهای حمایتی و تکنیک‌های تنفس عمیق مواردی هستند که می‌توانند در بهبود برخی بیماری‌ها مانند اضطراب، وسواس و ترس اجتماعی موثر باشند.
شما عزیزان می‌توانید در این خصوص از طریق مشاوره آنلاین با روانپزشک در سایت درمانکده مشورت کنید و از دکتر راهنمایی کسب کنید.
نکات مواجه با بیمار مبتلا به بیماری روانی
- احساسات او را نادیده نگیرید.
- سعی کنید عوامل استرس‌زا را از او دور کنید
- حامی باشید و اعتماد به نفس بیمار را افزایش دهید.
- سعی کنید محیطی آرام و دور از تنش را برایشان مهیا کنید.
- عوامل خطرناک را از اطراف سالمند بیمار بردارید تا به خودش آسیبی نزند.
- سعی کنید با تداعی کردن خاطرات خوب او را به گذشته و ایام خوش جوانی ببرید
- کمک کنید سبک زندگی سالمی داشته باشند و برایشان غذاهای مفید آماده کنید.
- در مواجه با سالمندان صبور و محترم باشید. آن‌ها به انتخاب خودشان بیمار نشده‌اند و خیلی از رفتارهایشان بدون برنامه قبلی انجام می‌شود.
بیشتر بدانید: استرس حاد چیست؟
افزایش سن و ظهور بیماری‌های روانی
در این مطلب از درمانکده برخی از بیماری‌های روانی در پیری را بررسی کردیم. مواردی خیلی با افزایش سن مرتبط نیستند و بیشتر تحت تاثیر سبک زندگی، عواطف و احساسات فرد، بیماری‌های زمینه‌ای و گاهی مسائل و شرایط اجتماعی بروز پیدا می‌کنند. این بیماری‌ها برخی قابل درمان و برخی فقط کمی قابل کنترل هستند. مانند زوال عقل و آلزایمر که فقط با دارو کنترل می‌شوند و درمان قطعی برای آن‌ها وجود ندارد.
به هر جهت بیماری از هر نوعی که باشد باید حتما با پزشکان و متخصصان با تجربه در ارتباط باشید تا شرایط زندگی برای سالمند راحت‌تر شود. شما می‌توانید از درمانکده کمک بگیرید تا در سریع‌ترین زمان ممکن و بدون معطلی با بهترین پزشک و مشاور ارتباط بگیرید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید، در بخش کامنت با ما و سایر مخاطبان درمانکده همراه باشید. تجربیات شما می‌توانند راهنمای خوبی برای سایر افراد باشند.
منابع: Cambridge ,wikilectures ,ncbi.nlm.nih ,healthwaymedical
این همه گفتی ولی نگفتی چرا یک سالمند بیخودی اقدام به زدن توسرخود می کند؟
آیا بعد از سکته قلبی گریه و خنده و پر حرفی و ..وجود دارد