مالیخولیا (Melancholia) یا سودازدگی یکی از زیرگروه‌های اختلال افسردگی اساسی (MDD) است که با ویژگی‌های مالیخولیایی ظاهر می‌شود. افسردگی مالیخولیایی قبلا به‌عنوان یک اختلال مجزا در نظر گرفته می‌شد؛ اما انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) دیگر آن را به‌عنوان یک اختلال روانی مجزا به رسمیت نمی‌شناسد.
مالیخولیا اکنون به‌عنوان یک مشخصه برای تشخیص افسردگی اساسی شناخته می‌شود. در ادامه این مقاله از مجله درمانکده به بررسی علائم و روش‌های درمان این عارضه روانی خواهیم پرداخت.
فهرست محتوا
منظور از مالیخولیا چیست؟
افسردگی مالیخولیایی که به آن مالیخولیا نیز گفته می‌شود، نوع شدیدی از افسردگی است. محققان بر این باورند که این نوع افسردگی عمدتا بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تاثیر می‌گذارد. افسردگی مالیخولیایی می‌تواند برای درمان چالش‌برانگیزتر باشد؛ زیرا به درمان‌های افسردگی غیر مالیخولیایی مانند داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs)، روان‌درمانی و بستری شدن به‌خوبی پاسخ نمی‌دهد.
علائم مالیخولیا چیست؟
علائم اختلال افسردگی مالیخولیایی عبارت‌اند از:
- احساسات مداوم و شدید غم برای مدت طولانی
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش قبلی
- کمبود انرژی یا احساس خستگی
- احساس اضطراب یا تحریک‌پذیری
- خوردن بیش از حد یا کمتر از حد معمول
- خوابیدن بیش از حد یا کمتر از حد معمول
- مشکل در تمرکز، تصمیم‌گیری و به خاطر سپردن
- فکر کردن یا صحبت کردن درباره مرگ یا خودکشی
- اقدام به خودکشی
علاوه بر این، ویژگی‌های اختلال مالیخولیایی عبارت‌اند از:
- لذت نبردن از تمام یا بیشتر فعالیت‌های روزانه
- عدم واکنش به اخبار و رویدادهای مثبت
- احساسات عمیق ناامیدی و بی‌ارزشی
- مبتلا شدن به اختلالات خواب
- کاهش وزن قابل توجه
- احساس مداوم گناه و عذاب وجدان
بیشتر بدانید: سریعترین درمان افسردگی
همچنین، رفتار افراد مبتلا به افسردگی مالیخولیایی ممکن است، تغییر کند. نمونه‌هایی از این تغییرات رفتاری عبارت‌اند از:
- تغییر در گفتار مانند توقف ناگهانی هنگام صحبت کردن
- حرکات چشمی مانند نگاه ثابت یا عدم برقراری تماس چشمی هنگام صحبت با دیگران
- حرکت کند سر، اندام‌ها یا تنه
- حالت خمیده بدن
- لمس مکرر صورت یا بدن
- دردهای بدنی
دلایل ابتلا به اختلال مالیخولیا در روانشناسی
علت ابتلا به این اختلال از دیدگاه‌های مختلف علم روانشناسی به شرح زیر است:
۱. علت بیماری مالیخولیا از دیدگاه زیستی
تغییرات در مغز و مسیرهای هورمونی می‌تواند یکی از دلایل ابتلا به افسردگی مالیخولیایی باشد. در این اختلال ممکن است هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، غدد فوق کلیوی و دیگر بخش‌های مغز که به حافظه، تفکر و تنظیم احساسات مرتبط هستند، به‌درستی کار نکنند. این مسیر به نام محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) شناخته می‌شود. این غدد مواد شیمیایی مختلفی ترشح کرده و می‌توانند بر بسیاری از عملکردهای بدن از جمله اشتها، متابولیسم و حافظه تاثیر بگذارد.
۲. دیدگاه شناختی
در این دیدگاه، افسردگی مالیخولیایی به‌دلیل تفکرات منفی و الگوهای شناختی ناسالم مانند تعمیم‌دادن، دوگانگی در تفکر (همه‌چیز یا هیچ‌چیز) و افکار خودسرزنش‌گری به وجود می‌آید. از دیدگاه شناختی، افراد مبتلا به این اختلال، به تکرار مداوم افکار منفی گرایش دارند و این افکار به‌شدت بر حالت عاطفی آن‌ها تاثیر می‌گذارد.
۳. مالیخولیا از دیدگاه فروید
از دیدگاه روانکاوی به‌ویژه دیدگاه فروید، افسردگی مالیخولیایی ناشی از نوعی خشم سرکوب‌شده است که فرد به‌جای ابراز خشم به دیگران، آن را به خود بازمی‌گرداند. این خشم معمولا ریشه در تجربیات دوران کودکی دارد مانند فقدان محبت یا از دست دادن یکی از والدین.
بیشتر بدانید: علائم افسردگی شدید
۴. دیدگاه رفتاری
در دیدگاه رفتاری، افسردگی مالیخولیایی به‌عنوان نتیجه‌ای از تقویت‌های منفی در زندگی فرد شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی فرد به‌طور مداوم با ناکامی‌ها، تنبیه‌ها و فقدان پاداش مواجه می‌شود، ممکن است به‌تدریج به حالت افسردگی مالیخولیایی دچار شود. رفتارهای منفعلانه و اجتنابی نیز می‌توانند این اختلال را تقویت کنند.
تشخیص افسردگی مالیخولیایی
همان‌طور که اشاره شد، انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) افسردگی مالیخولیایی را به‌عنوان یک نوع اختلال متمایز از افسردگی نمی‌شناسد و آن را به‌عنوان نوعی از افسردگی اساسی (MDD) دسته‌بندی می‌کند. هنگامی که فردی علائم افسردگی و مالیخولیا را نشان می‌دهد، تشخیص داده می‌شود که اختلال افسردگی اساسی با ویژگی‌های مالیخولیایی دارد. برای تشخیص این اختلال، روانشناس معمولا سوالات زیر را از مراجع می‌پرسد:
- آیا صبح‌ها در بلند شدن از رختخواب و شروع روز مشکل دارید؟
- آیا علائم شما معمولا در صبح بدتر است یا در شب؟
- خواب شما چگونه است؟
- آیا تغییری در الگوی خواب شما ایجاد شده است؟
- یک روز معمولی برای شما چگونه می‌گذرد؟
- آیا روال روزانه شما اخیرا تغییر کرده است؟
- آیا از چیزهایی که قبلا لذت می‌بردید، هنوز لذت می‌برید؟
- چه چیزی، اگر وجود داشته باشد، حال شما را بهبود می‌بخشد؟
- آیا نسبت به گذشته تمرکز بیشتری دارید؟
دقت داشته باشید که افسردگی مالیخولیایی باید توسط روانشناس تشخیص داده شود؛ بنابراین از نسبت دادن علائم به خود بپرهیزید. همچنین، اگر احساس می‌کنید علائم افسردگی را دارید، توصیه می‌کنیم به یک روانشناس مراجعه کنید.
انواع مالیخولیا کدام‌اند؟
انواع اختلال مالیخولیا را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:
| انواع افسردگی مالیخولیایی | توضیحات |
| افسردگی مالیخولیایی کلاسیک | حالت شدید افسردگی که با علائمی چون کاهش شدید اشتها، اختلالات خواب، احساس گناه شدید و از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزانه شناخته می‌شود. |
| افسردگی مالیخولیایی درون‌زاد (Endogenous Melancholia) | علائم این نوع افسردگی مالیخولیایی شامل خستگی شدید، اختلالات خواب و کاهش انرژی می‌شود. |
| افسردگی مالیخولیایی روان‌زاد (Psychotic Melancholia) | این نوع اختلال با علائم افسردگی شدید همراه با ویژگی‌های روان‌پریشی مانند توهم و هذیان تشخیص داده می‌شود. |
| افسردگی مالیخولیایی اضطرابی (Anxious Melancholia) | این نوع اختلال ترکیبی از افسردگی شدید و اضطراب است. فرد مبتلا ممکن است دائما احساس اضطراب، بی‌قراری و ترس از وقوع حوادث ناگوار داشته باشد. |
| افسردگی مالیخولیایی آتیپیک (Atypical Melancholia) | این نوع اختلال با علائمی مانند افزایش اشتها، افزایش وزن و خواب‌آلودگی زیاد تشخیص داده می‌شود. |
| افسردگی مالیخولیایی وابسته به بیماری جسمی (Somatic Melancholia) | افرادی که به بیماری‌های مزمن و شدید مبتلا هستند، ممکن است به این نوع افسردگی مالیخولیایی دچار شوند. |
| افسردگی مالیخولیایی پس از زایمان (Postpartum Melancholia) | این نوع افسردگی مالیخولیایی پس از زایمان رخ می‌دهد و با افسردگی و احساس ناامیدی شدید همراه است. این حالت می‌تواند به شدت روی توانایی مادر در مراقبت از نوزاد تاثیر بگذارد و نیاز به درمان فوری دارد. |
روش درمان مالیخولیا چیست؟
افسردگی مالیخولیایی به‌عنوان یکی از شدیدترین و پیچیده‌ترین اشکال افسردگی شناخته می‌شود و می‌تواند عواقب جدی برای فرد مبتلا داشته باشد؛ بنابراین مبارزه با مالیخولیا باید اولویت تمام افراد جامعه باشد. روش‌های درمان این اختلال عبارت‌اند از:
۱. دارو برای مالیخولیا
پزشکان اغلب داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs) را برای درمان افسردگی مالیخولیایی تجویز می‌کنند. داروهای سه‌حلقه‌ای عبارت‌اند از:
- آمی‌تریپتیلین (Elavil)
- آموکساپین (Asendin)
- دسیپرامین (Norpramin)
- دوکسپین (Prudoxin, Silenor, Zonalon)
- ایمی‌پرامین (Tofranil)
- نورتریپتیلین (Pamelor)
- پروتریپتیلین (Vivactil)
- تریمیپرامین (Surmontil)
۲. روان‌درمانی
روان‌درمانی یا گفتار‌درمانی، شامل صحبت با یک روانشناس یا سایر متخصصان سلامت روان درباره احساسات، افکار و رفتارهای فرد می‌شود. در نظر داشته باشید که گفتار‌درمانی همیشه در درمان افسردگی مالیخولیایی موثر نیست. با این حال، برای جلوگیری از بازگشت علائم این اختلال توصیه می‌شود در کنار سایر روش‌ها از روان‌درمانی نیز استفاده کرد.
بیشتر بدانید: سندرم ایمپاستر چیست؟
۳. گروه‌درمانی
گروه‌درمانی نیز همانند روان‌درمانی می‌تواند به کاهش علائم این بیماری و جلوگیری از بازگشت آن‌ها کمک کند. علاوه بر این، فرد مبتلا به اختلال افسردگی مالیخولیایی می‌تواند مهارت‌های زیر را در گروه کسب کند:
- توانایی کنار آمدن با بحران و رویدادهای استرس‌زا
- جایگزین کردن باورهای منفی با باورهای مثبت و سالم
- بهبود بخشیدن به مهارت‌های ارتباطی
- بهبود بخشیدن به مهارت‌های حل مسئله
- افزایش اعتمادبه‌نفس
- افزایش احساس رضایت و کنترل زندگی
۴. مالیخولیا در طب سنتی
درمان این اختلال با طب سنتی شامل استفاده از گیاهان دارویی و تکنیک‌های سنتی برای تسکین علائم افسردگی و بهبود وضعیت روانی فرد است. با این حال، توجه داشته باشید که مالیخولیا یک اختلال جدی است و درمان‌های طب سنتی باید به‌عنوان مکملی برای درمان‌های پزشکی مدرن مورد استفاده قرار گیرند. برخی از روش‌های سنتی برای درمان این اختلال عبارت‌اند از:
- مصرف گیاهان دارویی مانند زعفران، گل گاوزبان، اسطوخودوس و سنبل‌الطیب
- مصرف غذاهای با طبع گرم و اجتناب از خوردن غذاهای با طبع سرد و خشک
- ماساژ‌درمانی
- حمام با روغن‌های گیاهی
۵. درمان با الکتروشوک (ECT)
اگر سایر درمان‌ها موثر نباشند، پزشک ممکن است درمان با الکتروشوک (ECT) را برای کاهش علائم فرد پیشنهاد کند. ECT تعادل شیمیایی مغز را تغییر داده و به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند.
جمع‌بندی
در این مقاله از مجله درمانکده به بررسی اختلال مالیخولیا، انواع و روش‌های درمان آن پرداختیم. امروزه این اختلال به‌عنوان یکی از زیرگروه‌های اختلال افسردگی اساسی شناخته می‌شود. در نظر داشته باشید که در صورت درمان نشدن، این اختلال می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد؛ بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت تجربه کردن علائم آن به یک روانشناس مراجعه کنید.
برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
مالیخولیا یک نوع افسردگی شدید است که به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و عمیق‌ترین اشکال اختلالات خلقی شناخته می‌شود.
افسردگی مالیخولیایی نوعی اختلال خلقی است که با علائمی مثل عدم توانایی در تجربه لذت، حالت خلقی بدتر در صبح‌ها، کاهش وزن و اشتها، احساس گناه یا بی‌ارزشی شدید، کاهش شدید انرژی و اختلالات خواب تشخیص داده می‌شود.
مالیخولیا یکی از قدیمی‌ترین اصطلاحات روانپزشکی است و به حالتی اشاره دارد که فرد به شدت احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و بی‌لذتی از زندگی می‌کند.
منبع:
