پروژسترون یکی از هورمون‌های مهم در حوزه سلامت زنان است که به طور طبیعی در بدن آن‌ها تولید میشود. برهم خوردن تعادل این هورمون اثراتی همچون سیکل قاعدگی نامنظم، خونریزی غیر طبیعی، افزایش احتمال بیماری‌های زنانه و مشکل در سلامت جنسی مانند نازایی به جا می‌گذارد. مدروکسی پروژسترون (Medroxyprogesterone) یکی از داروهایی است که در چنین شرایطی تجویز میشود. این قرص یک داروی تقویت‌کننده موثر به‌شمار می‌آید که به تنظیم و تعدیل سیستم هورمونی بدن زنان کمک می‌کند.
اگر پزشک به تازگی این دارو را برایتان تجویز کرده، در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با کاربرد، عوارض و روش مصرف مدروکسی پروژسترون آشنا کنیم.
فهرست محتوا
- مدروکسی پروژسترون چیست؟
- مکانیسم اثر مدروکسی پروژسترون
- موارد مصرف داروی مدروکسی پروژسترون
- روش مصرف مدروکسی پروژسترون
- بهترین زمان مصرف مدروکسی پروژسترون
- موارد احتیاط و منع مصرف مدروکسی پروژسترون
- عوارض قرص مدروکسی پروژسترون
- تداخل دارویی Medroxyprogesterone
- فرق مدروکسی پروژسترون با دوفاستون چیست؟
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
مدروکسی پروژسترون چیست؟
این دارو که به صورت قرص یا آمپول تجویز میشود، یک داروی هورمونی از دسته پروژسترون‌ها است و نوعی پروژستین مصنوعی به‌شمار می‌آید. پروژسترون از هورمون‌های طبیعی بدن زنان است که توسط تخمدان‌ها تولید میشود و نقش مهمی در عملکرد صحیح و سلامت دستگاه تناسلی زنان دارد. تعادل این هورمون در بدن زنان باعث تنظیم چرخه قاعدگی و حفظ بارداری میشود.
یکی از داروهایی که در زمان برهم خوردن تعادل هورمون پروژسترون تجویز می‌کنند، مدروکسی پروژسترون (Medroxyprogesterone) است. مدروکسی پروژسترون به طور گسترده برای درمان مشکلات شایع زنانه مرتبط با عدم تعادل هورمونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو می‌تواند بی‌نظیمی‌های قاعدگی، خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی، عوارض مرتبط با یائسگی و مشکلات باروری که معمولا ناشی از اختلال در سطح پروژسترون هستند را برطرف کند.
بیشتر بدانید: اسم قرص قطع پریود
مکانیسم اثر مدروکسی پروژسترون
مکانیسم اثر این دارو به عملکرد هورمون طبیعی پروژسترون در بدن شباهت دارد. این دارو با اتصال به گیرنده‌های پروژسترونی در بافت‌های هدف، اثرات بیولوژیکی خود را اعمال می‌کند. به عنوان مثال، با افزایش سطح هورمون پروژسترون، فاز لوتئال تقویت میشود و با کاهش ناگهانی آن، ریزش بافت اندومتر (قاعدگی) رخ می‌دهد.
همچنین، مصرف این دارو در دوزهای بالاتر مانند تزریق برای پیشگیری از بارداری باعث مهار ترشح هورمون‌های گنادوتروپین از هیپوفیز میشود که از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کنند.
مکانیسم اثر مدروکسی پروژسترون در درمان اختلالات ناشی از افزایش استروژن مانند خونریزی غیر طبیعی یا هیپرپلازی آندومتر بدین شکل است که با کاهش تاثیر استروژن در بافت رحم از اثرات تحریک‌کننده استروژن جلوگیری می‌کند.
بیشتر بدانید: قرص روکین
موارد مصرف داروی مدروکسی پروژسترون
مهم‌ترین موارد مصرف این قرص عبارتاند از:
- تنظیم چرخه قاعدگی
- درمان سندرم پیش از قاعدگی مانند درد و تورم سینه، افسردگی، تنش و تغییرات خلقی
- درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- درمان آمنوره
- جلوگیری از رشد غیر طبیعی بافت پوشش داخل رحم
- کنترل برخی از انواع سرطان‌ها مانند سرطان پستان و رحم
- درمان علائم یائسگی مانند گرگرفتگی
دیگر کاربردهای داروی Medroxyprogesterone شامل موارد زیر هستند:
مدروکسی پروژسترون و احتمال بارداری
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای این دارو، تنظیم قاعدگی است. در واقع، قرص مدروکسی پروژسترون می‌تواند با تنظیم سیکل قاعدگی به طور غیر مستقیم باعث تخمک‌گذاری شود که این امر به افزایش احتمال بارداری کمک می‌کند. همچنین، با مصرف این دارو زیر نظر پزشک متخصص، وضعیت لایه آندومتر رحم (پوشش داخلی رحم) بهبود می‌یابد و شرایط برای کاشت تخمک بارور فراهم میشود.
مدروکسی پروژسترون برای قطع خونریزی
این قرص یکی از داروهای موثر در کنترل و قطع خونریزی غیر طبیعی رحمی است که معمولا به دلیل عدم تعادل هورمونی یا اختلال در عملکرد آندومتر رخ می‌دهد. مصرف مدروکسی پروژسترون بعد از پریود با هدف تنظیم هورمون‌های چرخه قاعدگی و ترمیم لایه آندومتر رحم انجام میشود و نتیجه آن، کاهش یا توقف خونریزی است. پزشک معمولا در چنین شرایطی، قرص مدروکسی پروژسترون ۱۰ میلی‌گرمی را روزانه به مدت پنج تا هفت روز تجویز می‌کند. در بسیاری از موارد، خونریزی طی چند روز پس از شروع مصرف دارو کاهش می‌یابد و سه تا هفت روز بعد از قطع دارو، قاعدگی شروع میشود.
بیشتر بدانید: قرص اورژانسی برای پریود شدن سریع
مدروکسی پروژسترون و پیشگیری از بارداری
از قرص یا فرم تزریقی مدروکسی پروژسترون استات که معمولا با دوز بالاتر تجویز میشود، برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند. دوزهای مناسب این دارو با کاهش ترشح هورمون‌های FSH و LH به مهار تخمک‌گذاری می‌پردازند و با تغییر مخاط دهانه رحم از ورود اسپرم جلوگیری می‌کنند. تزریق مدروکسی پروژسترون جلوگیری از بارداری را به مدت سه ماه تضمین می‌کند. برای این منظور باید تزریق دارو را هر سه ماه یک بار انجام دهید.
مدروکسی پروژسترون برای کیست تخمدان
این قرص زمانی برای کیست تخمدان تجویز میشود که کیست‌ها ناشی از عدم تعادل هورمونی باشند. داروی پروژسترون مصنوعی به طور مستقیم کیست را از بین نمی‌برد، اما با تنظیم هورمون‌ها می‌تواند به پیشگیری از ایجاد کیست‌های جدید کمک کند و علائم کیست تخمدان را کاهش دهد.
بیشتر بدانید: قرص مفنامیک اسید
روش مصرف مدروکسی پروژسترون
این دارو را باید کاملا مطابق با دستورالعمل پزشک مصرف کنید؛ زیرا دوز آن می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. پزشک مقدار و دوز مناسب دارو را بر اساس دلیل تجویز، شدت علائم، وضعیت کلی سلامت فرد و نحوه پاسخ‌دهی بدن به درمان مشخص می‌کند.
به طور معمول، مدروکسی پروژسترون ۱۰ میلی‌گرم برای درمان آمنوره و خونریزی رحمی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تجویز میشود که قصد بارداری ندارند. این دوز دارو را باید ۱۰ تا ۱۴ روز در ماه مصرف کنید. نحوه مصرف قرص مدروکسی پروژسترون 5 میلی گرم کمی متفاوت است. این دوز دارو برای مشکلات پریودی یا خونریزی شدید واژینال تجویز میشود و باید آن را روزانه به مدت پنج تا ۱۰ روز در چرخه قاعدگی مصرف کنید. پزشک معمولا توصیه می‌کند، این قرص را از روز ۱۶ تا ۲۱ سیکل قاعدگی بعد از شروع آخرین بار پریودی مورد استفاده قرار دهید.
دیگر نکات مهم حین مصرف دوزهای مختلف این دارو شامل موارد زیر هستند:
- دارو را تا اتمام دوره درمان به طور کامل مصرف کنید.
- دوز دارو توسط پزشک بر اساس نیاز بدن شما مشخص شده است؛ بنابراین از تغییر یا قطع خودسرانه آن بپرهیزید.
- دارو می‌توانید همراه با غذا یا بدون آن مصرف کنید.
- اگر ناراحتی گوارشی دارید، بهتر است قرص را همراه با غذا میل کنید.
- این دارو را باید همراه با یک لیوان پر از آب ببلعید؛ بنابراین از خرد کردم، شکستن یا جویدن آن اجتناب کنید.
- اگر خوردن یک نوبت از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری دور فراموش‌شده را مصرف کنید. با این حال، اگر نوبت بعدی دارو نزدیک است (کمتر از چهار ساعت)، می‌توانید دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید و مصرف قرص را طبق دستورالعمل پزشک ادامه دهید.
بیشتر بدانید: سیپروترون کامپاند
بهترین زمان مصرف مدروکسی پروژسترون
زمان خوردن این دارو به دلیل تجویز و وضعیت پزشکی فرد بستگی دارد. از طرفی، با توجه به اینکه دوز دارو می‌تواند در هر فرد متفاوت باشد، بهتر است در مورد زمان مصرف آن با پزشک مشورت کنید. به طور کلی، در جواب افرادی که می‌پرسند بهترین ساعت مصرف مدروکسی پروژسترون چه وقتی است، می‌توان گفت این دارو را باید هر روز در ساعت مشخصی مصرف کنید تا دوز ثابتی از آن در بدن باقی بماند.
بیشتر بدانید: قرص اینوزیتول
موارد احتیاط و منع مصرف مدروکسی پروژسترون
بیشتر بدانید: قرص ول وومن
این قرص در صورت وجود شرایط و بیماری‌های زیر باید با احتیاط مورد استفاده قرار بگیرد و ممکن است در مواردی منع مصرف داشته باشد:
- حساسیت به ترکیبات دارو
- سابقه ابتلا به فشار خون، دیابت، آسم و میگرن
- بیماری‌های قلبی و عروقی مانند نارسایی قلبی، ضربان قلب نامنظم و حمله قلبی
- مشکلات کبدی و کلیوی
- سابقه سقط جنین
- اختلال انعقاد خون
- سابقه ابتلا به سرطان پستان، رحم و تخمدان‌ها
- تشنج یا صرع
- بیماری پورفیری
- سابقه افسردگی
- کلسترول و تری‌گلیسرید بالا
- اختلال خوردن
- پوکی استخوان
بیشتر بدانید: قرص اورژانسی
قرص مدروکسی پروژسترون در بارداری و شیردهی
مصرف این دارو معمولا در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، مگر در شرایط خاصی که پزشک آن را ضروری بداند. چرا که این دارو می‌تواند خطراتی همچون نقایص مادرزادی را در مراحل رشد جنین افزایش دهد. با این حال، ممکن است با صلاح‌دید پزشک، دوز مناسب این دارو برای جلوگیری از سقط جنین مکرر یا حمایت از بارداری در مراحل اولیه تجویز شود. همچنین، در برخی موارد پزشک از مدروکسی پروژسترون برای کاهش خطر زایمان زودرس و تثبیت پیوند جنین در روش IVF و IUI استفاده می‌کند.
در حال حاضر، مصرف مدروکسی پروژسترون در شیردهی مورد تایید نیست، زیرا مطالعات کافی درباره انتقال ترکیبات این دارو از طریق شیر مادر به نوزاد و عوارض جانبی احتمالی وجود ندارد. با وجود اینکه برخی داروهای هورمونی روی میزان ترشح شیر و رفتار نوزاد تاثیر می‌گذارند، پزشک در صورت ضرورت استفاده از این دارو، درباره مصرف آن در دوران شیردهی تصمیم می‌گیرد.
عوارض قرص مدروکسی پروژسترون
این قرص ممکن است مانند سایر داروها یک سری عوارض جانبی به همراه داشته باشد که عبارتاند از:
- سردرد و سرگیجه
- درد و تورم سینه‌ها
- تغییر در الگو و شدت پریود
- دل‌پیچه
- تحریک‌پذیری
- افسردگی و اضطراب
- افزایش وزن
- آکنه، ریزش مو و راش پوستی
- واژینیت و عفونت ادراری
- مشکلات گوارشی مانند نفخ، حالت تهوع، دل‌درد، استفراغ، اسهال یا یبوست
- خوابآ‌لودگی
- خستگی مفرط و ضعف بدنی
- افزایش یا کاهش فشار خون
- برونشیت، سینوزیت و فارنژیت
- گرگرفتگی، کاهش میل جنسی و خونریزی شدید قاعدگی
- کمردرد و درد مفاصل
بیشتر بدانید: قرص لتروزول
تداخل دارویی Medroxyprogesterone
تداخل دارویی می‌تواند اثربخشی این قرص را کاهش دهد یا منجر به افزایش احتمال بروز عوارض جانبی شود. داروهایی که ممکن است با این قرص تداخل داشته باشند، عبارتاند از:
- داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، سرترالین، ونلافاکسین و بوپروپیون
- داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین، کاربامازپین و لاموتریژین
- داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین و هپارین
- داروهای ضد تخمک‌گذاری مانند دانازول و کلومیفن
- داروهای ضد ویروسی مانند ریتوناویر و ایندیناویر
- بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام، دیازپام
- زوپیکلون و زالپلون
- لووتیروکسین و سایر داروهای تیروئید
- آمفتامین، دولوکستین و مولتی‌ویتامین
- سیپروفلوکساسین، دیفن هیدرامین و سیتریزین
بیشتر بدانید: قرص استرادیول والرات
فرق مدروکسی پروژسترون با دوفاستون چیست؟
قرص مدروکسی پروژسترون و دوفاستون، هر ۲ از پروژستین‌های مصنوعی هستند که عملکرد و مکانیسم اثر مشابهی دارند. تفاوت این ۲ دارو را می‌توان در عوارض جانبی آن‌ها دانست. قرص Medroxyprogesterone عوارض جانبی بیشتری دارد و قرص Duphaston به دلیل تحمل بهتر توسط بدن، عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کند. انتخاب بین این ۲ دارو باید توسط پزشک متخصص و متناسب با شرایط بیمار انجام شود.
بیشتر بدانید: قاتل کیست تخمدان
راهنمای مراجعه به پزشک
مدروکسی پروژسترون یکی از داروهای مهم هورمونی است که مکانیسم اثر آن بر پایه هورمون پروژسترون طبیعی در بدن عمل می‌کند. این دارو برای تنظیم چرخه قاعدگی، درمان خونریزی غیر طبیعی رحمی، کنترل علائم یائسگی و پیشگیری از ضخامت آندومتر تجویز میشود.
هر چند این دارو نقش کلیدی در درمان بسیاری از مشکلات مرتبط با پریودی و سلامت جنسی زنان دارد، اما نباید بدون تجویز مستقیم پزشک متخصص مورد استفاده قرار بگیرد؛ زیرا می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی همچون لکه‌بینی، احتباس مایعات بدن، تغییرات خلق‌وخو و افزایش خطر لخته شدن خون شود.
ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل درباره کاربرد، عوارض و روش مصرف قرص مدروکسی پروژسترون حرف زدیم. اگر درباره ایمنی و اثربخشی این دارو متناسب با شرایط خاص خود سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
این قرص به تنظیم سیکل قاعدگی، خونریزی غیر معمول از رحم، عوارض مرتبط با یائسگی، حفظ بارداری، درمان تخمدان پلی‌کیستیک و جلوگیری از رشد غیر طبیعی بافت پوشش داخلی رحم کمک می‌کند.
بله، این دارو ممکن است از طریق افزایش اشتها یا احتباس مایعات در بدن باعث افزایش وزن شود.
اگر این دارو را برای اختلالات قاعدگی مصرف می‌کنید، سه تا هفت روز پس از قطع آن خونریزی خواهید داشت. با این حال، اگر در طول این مدت پریود نشدید و علائم بارداری بروز پیدا کردند، حتما به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشات بیشتری انجام شوند. همچنین، بهتر است برای جلوگیری از آسیب جنینی، تا سه ماه پس از مصرف این قرص برای بارداری اقدام نکنید.
به طور کلی، مصرف این دارو در دوران بارداری بدون تجویز مستقیم پزشک توصیه نمی‌شود؛ زیرا ممکن است در سه ماه اول حاملگی تغییراتی در پوشش رحم ایجاد کند و بر پایداری رحم تاثیر منفی بگذارد.
قرص مدروکسی پروژسترون در اقایان کاربرد رایجی ندارد. با این حال، ممکن است در برخی مواقع خاص پزشک متناسب با شرایط بیمار از مدروکسی پروژسترون برای درمان سرطان پروستات استفاده کند.
لکه‌بینی را می‌توان یکی از عوارض جانبی این دارو دانست که معمولا به دلیل تغییراتی هورمونی در بدن و پوشش داخلی رحم رخ می‌دهد.
این قرص به طور کلی برای بیماران ریوی ممنوع نیست، اما در مواردی مانند آمبولی ریه، خطر لخته شدن خون یا بیماری‌های قلبی و عروقی باید با احتیاط مصرف شود. تصمیم به استفاده از این دارو متناسب با شرایط خاص بیمار برعهده پزشک متخصص است.
این دارو برای تنظیم چرخه قاعدگی تجویز میشود، اما اگر مدت زمان مصرف و دوز آن را با پزشک متخصص هماهنگ نکنید، ممکن است در صورت استفاده مداوم باعث جلوگیری از ریزش لایه داخلی رحم و به تاخیر افتادن قاعدگی شود.
