در دنیای امروز، تحولات فرهنگی و اجتماعی سبک زندگی برخی افراد را تا حدودی دست‌خوش تغییر کرده‌اند. ازدواج سفید یکی از این تحولات نوظهور به‌شمار می‌آید که در طی آن، زن و مرد بدون ثبت رسمی و قانونی زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند. این نوع ازدواج که در جوامع غربی آن را به نام همباشی هم می‌شناسند، چند سالی است برای جوانان به عنوان راهی جهت فرار از محدودیت‌ها و رسیدن به آزادی فردی تلقی می‌شود، اما در بستر فرهنگ و قانون ایران با چالش‌ها و مخالفت‌های گسترد‌ه‌ای همراه است.
در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا درباره حکم زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی و علت گرایش این نوع ازدواج بیشتر صحبت کنیم.
فهرست محتوا
ازدواج سفید چیست؟
ازدواج سفید یا ازدواج همباشی اصطلاحی است که برای توصیف زندگی مشترک زن و مرد بدون ثبت رسمی و قانونی به کار می‌رود. این نوع رابطه که در برخی کشورها تحت عنوان «همباشی» یا «ازدواج مدنی» شناخته می‌شود، دارای وجاهت قانونی و شرعی نیست؛ زیرا صیغه نکاح جاری نمی‌شود و ازدواج مشروعیت لازم ندارد.
در واقع، ازدواج سفید را می‌توان به ۲ شکل معنا کرد. نوع اول به معنی هم‌خانه شدن زن و مرد بدون ثبت رسمی و رابطه جنسی است، اما در نوع دوم که به آن ازدواج همباشی می‌گویند، زن و مرد زندگی مشترک خود را بدون ثبت رسمی در یک خانه آغاز می‌کنند و رابطه جنسی دارند.
به بیان ساده‌تر می‌توان گفت، اطلاعات زندگی مشترک بدون ازدواج در هیچ دفتر اسناد رسمی ثبت نمی‌شود. این نوع ازدواج در جوامع غربی موضوع تازه‌ای نیست، اما در کشور ما ایران به دلیل دیدگاه سنتی و اعتقادات مذهبی نوعی شوک فرهنگی به‌شمار می‌آید و اغلب از طرف مردم پذیرفته نمی‌شود.
بیشتر بدانید: دوستی قبل از ازدواج
ازدواج سفید از دیدگاه روانشناسی
این نوع ازدواج از منظر روانشناسی دارای پیامدهای مثبت و منفی است. برخی روانشناسان از فواید ازدواج سفید به شناخت بیشتر زن و مرد از یکدیگر اشاره می‌کنند، اما در جوامعی مانند ایران که این نوع رابطه با چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و قانونی همراه است، تاثیرات منفی آن بر سلامت روان افراد بیشتر مشاهده می‌شود. در واقع روانشناسان معتقدند، افراد قبل از ورود به همچین رابطه‌ای باید از عواقب منفی آن مانند عدم تعهد، اضطراب ناشی از ناپایداری رابطه، فشارهای اجتماعی و وابستگی عاطفی آگاه باشند تا درباره آینده خود تصمیم درستی بگیرند.
تفاوت ازدواج سفید در ایران و اروپا
اگر برای شما هم سوال پیش آمده که ازدواج سفید از کجا شروع شد، باید بگوییم این نوع ازدواج غیررسمی ابتدا در کشورهای اروپایی به دلیل هزینه‌های سنگین زندگی و رفع تنهایی یا نداشتن سرپناه شکل گرفت. در ابتدا مبنای این نوع ازدواج فقط هم خانه شدن زن و مرد و هم‌زیستی در یک خانه بدون داشتن رابطه زناشویی بود.
در واقع، اسم ازدواج سفید هم از سفید نگه داشتن رابطه جنسی (نداشتن رابطه جنسی) گرفته شده است. اما کم‌کم ازدواج همباشی به کشورهای غربی راه پیدا کرد و حتی مقدمه‌ای برای ازدواج رسمی و دائمی شد. از آن زمان به بعد، متاسفانه ازدواج سفید با برآورده کردن نیاز جنسی همراه است و در اغلب موارد زن و مرد به دلیل نداشتن تعهد رسمی، مسئولیتی را در زندگی مشترک قبول نمی‌کنند. در کشور ما هم این نوع ازدواج معمولا به صورت زندگی مشترک بدون ازدواج و همراه با رابطه جنسی توصیف می‌شود.
بیشتر بدانید: سکس در نوجوانی
مضرات ازدواج سفید
زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی به دلیل نداشتن پشتوانه قانونی و شرعی، مضرات و پیامدهای منفی متعددی دارد و می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی طرفین را تحت تاثیر قرار دهد. نمونه‌هایی از این مضرات عبارت‌اند از:
- خیانت طرفین به دلیل عدم تعهد و بی‌ثباتی رابطه
- طرد شدن از طرف خانواده‌ها
- ثبت نشدن ازدواج به صورت قانونی و به رسمیت نشناختن آن در جامعه
- اثرات مخرب روحی ناشی از عدم مسئولیت‌پذیری در زندگی مشترک
- رواج ازدواج غیر رسمی در جامعه و متزلزل شدن بنیان خانواده
- کاهش میل به ازدواج رسمی
- بی‌ارزش کردن ازدواج رسمی، قانونی و شرعی
- دشواری در اثبات نسبیت و دریافت شناسنامه برای فرزند
- عدم حمایت قانونی از طرفین و وجود نداشتن مرجع رسمی برای رسیدگی مشکلات
حکم ازدواج سفید در ایران چیست؟
ازدواج زمانی ارزش و وجاهت قانونی پیدا می‌کند که طبق قانون و مقررات رسمی هر کشور انجام شود؛ در غیر این صورت مورد حمایت قانون قرار نمی‌گیرد. ازدواج همباشی از آن جایی که با اصول شرعی و قانونی کشور ما ایران مغایرت دارد و از لحاظ قانونی به رسمیت شناخته نمی‌شود، بر پایه رابطه نامشروع و زنا تلقی خواهد شد. بنابراین اگر چنین رابطه‌ای اثبات شود، زن و مرد برابر با حکم زنا و رابطه نامشروع مجازات می‌شوند.
همچنین بارداری در ازدواج سفید از لحاظ شرعی، قانونی و اجتماعی در ایران با چالش‌های جدی روبه‌رو است. عالمان اسلامی معتقدند، چون ازدواج غیررسمی عقد شرعی ندارد، رابطه جنسی در آن زنا محسوب می‌شود و بارداری حاصل از آن نامشروع است. با این حال، حق حیات کودک از نظر اسلام و قانون محفوظ خواهد بود و کودک گناه‌کار به‌شمار نمی‌آید.
بیشتر بدانید: مشاوره قبل از ازدواج
علت تمایل به ازدواج سفید
دلیل گرایش جوانان به این نوع ازدواج ترکیبی از عوامل فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. در ادامه مهم‌ترین علل گسترش ازدواج سفید در بین جوانان را بررسی می‌کنیم:
۱- مشکلات اقتصادی
افزایش هزینه‌های برگزاری مراسم ازدواج، تهیه مسکن، جهیزیه و نداشتن شغل مناسب باعث شده تا برخی جوانان احساس کنند توانایی مالی کافی برای ازدواج رسمی ندارند. در نتیجه برای رفع نیازهای عاطفی و جنسی خود به ازدواج غیر رسمی روی آورده‌اند.
۲- ترس از تعهد و افزایش آمار طلاق
برخی جوانان به دلیل تجربه طلاق در خانواده یا مشاهده جدایی‌های پرتنش در اطراف خود، از ازدواج رسمی و تعهدات آن می‌ترسند. در واقع، ازدواج غیر رسمی برای آن‌ها نوعی رابطه بدون الزام به مسئولیت‌های حقوقی و رسمی تلقی می‌شود.
۳- علاقه به سبک زندگی آزاد
امروزه جوانان زیادی به دنبال حفظ استقلال شخصی، آزادی‌های فردی و انعطاف بیشتر در روابط خود هستند. ازدواج سفید به آن‌ها این اجازه را می‌دهد تا بدون محدودیت‌های سنتی، رابطه عاطفی و جنسی داشته باشند.
۴- شناخت بیشتر یکدیگر
برخی جوانان معتقدند هم‌زیستی بدون ازدواج رسمی، به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا طرف مقابل خود را بهتر بشناسند و در صورت عدم تفاهم لازم از طلاق جلوگیری کنند.
بیشتر بدانید: تست مشاوره قبل ازدواج
۵- تغییر در نگرش نسل جدید
دیدگاه سنتی به ازدواج برای برخی جوانان جذابیتی ندارد یا ناکارآمد به‌شمار می‌آید. آن‌ها ازدواج غیر رسمی را نوعی اعتراض یا واکنش به ساختارهای سنتی خانواده و جامعه تلقی می‌کنند. از طرفی، ضعیف شدن پایه اعتقادی و مذهبی جوانان تا حد زیادی موجب روی کار آمدن این نوع رابطه شده است.
۶- بالا رفتن سن ازدواج
جوانانی که در بازه زمانی مشخصی ازدواج رسمی انجام ندهند، با بالا رفتن سن‌شان دچار سخت‌گیری‌های زیادی می‌شوند که زمینه را برای ازدواج سفید فراهم می‌کند.
فرق ازدواج سفید با صیغه چیست؟
ازدواج سفید عقد قانونی ندارد و از نظر شرع حرام محسوب می‌شود. در قانون کشور ما این نوع هم‌زیستی نامشروع تلقی خواهد شد و در صورت اثبات می‌تواند با مجازات همراه شود. اما صیغه یک عقد موقت شرعی و قانونی است که دین اسلام آن را تایید می‌کند. در این نوع ازدواج، زمان مشخص و شرایطی مانند مهریه تعیین می‌شوند. به طور کلی، می‌توان گفت زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی در ایران هیچ پشتوانه قانونی و شرعی ندارد و جرم محسوب می‌شود، اما صیغه نوعی ازدواج مشروع، قانونی و دارای چهارچوب مشخص است.
بیشتر بدانید: سوالات مشاوره ازدواج
نگاهی کوتاه به پیامدهای ازدواج سفید
ازدواج سفید پدید‌ه‌ای نوظهور به‌شمار می‌آید که در سال‌های اخیر به عنوان سبک جدیدی از زندگی مشترک در بین جوانان کشورمان مطرح شده است. این نوع زندگی مشترک بدون عقد رسمی و قانونی شروع می‌شود و با وجود اینکه در کشورهای غربی موضوع جدیدی نیست، اما در کشورهایی با فرهنگ سنتی و مذهبی چالش‌های قانونی، شرعی و اجتماعی ایجاد می‌کند.
در ایران، ازدواج غیر رسمی حرام است و از نظر قانونی نامشروع محسوب می‌شود. همچنین در صورت بارداری، فرزند حاصل از آن ممکن است با مشکلات هویتی و قانونی مواجه شود. ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل درباره علل گسترش و پیامدهای منفی ازدواج سفید صحبت کردیم.
اگر به دنبال اطلاعات بیشتر درباره تاثیرات منفی آن بر سلامت روان هستید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
زن و مرد در این نوع ازدواج که با نام‌های ازدواج مدنی یا همباشی هم شناخته می‌شود، زندگی مشترک خود را بدون ثبت رسمی و قانونی شروع می‌کنند.
در ایران، با توجه به اینکه ازدواج باید بر پایه اصول شرعی و قانونی انجام شود، ازدواج غیر رسمی به عنوان رابطه نامشروع شناخته می‌شود و در صورت اثبات، مجازاتی برابر با زنا دارد.
به دلیل اینکه ازدواج غیر رسمی مورد تایید قانون نیست، فرزند حاصل از این نوع ازدواج هم از حمایت و حقوق قانونی بی‌بهره خواهد ماند.
