لیکن پلان یک بیماری التهابی مزمن است که در پوست و غشاهای مخاطی ایجاد میشود. علت دقیق بروز این بیماری مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که ناشی از واکنش خودایمنی بدن باشد. بیماری لیکن پلان معمولا با بثورات پوستی قرمز تا بنفش و همراه با خارش روی پوست ظاهر میشود و در برخی موارد، ناخن، دهان، ناحیه تناسلی و پوست سر را هم درگیر می‌کند. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با علل، علائم، انواع و روش‌های درمان این بیماری بیشتر آشنا کنیم.
فهرست محتوا
- بیماری لیکن پلان چیست؟
- علائم بیماری لیکن پلان
- انواع بیماری لیکن پلان
- علت ایجاد لیکن پلان
- تفاوت لیکن پلان با سایر بیماری‌های التهابی چیست؟
- روش تشخیص لیکن پلان
- راه‌های درمان بیماری لیکن پلان
- برای لیکن پلان چه بخوریم؟
- بیماری لیکن پلان در بارداری خطرناک است؟
- عوارض بیماری لیکن پلان
- راهنمای مراجعه به پزشک
- سوالات متداول
بیماری لیکن پلان چیست؟
بیماری لیکن پلان (Lichen Planus) نوعی بیماری خودایمنی و التهابی مزمن است که می‌تواند در پوست، ناخن، مو، ناحیه تناسلی و حتی داخل دهان ایجاد شود. این بیماری اغلب با بثورات برجسته و خارش‌دار روی پوست ظاهر میشود و ممکن است در دهان یا ناحیه تناسلی زخم‌های دردناک ایجاد کند. لیکن پلان در کودکان معمولا به ندرت بروز پیدا می‌کند. این بیماری تاکنون بیشتر در بازه سنی ۳۰ تا ۶۰ سال دیده شده است.
در ادامه می‌توانید عکس بیماری لیکن پلان را مشاهده کنید:
در حال حاضر، علت دقیق لیکن پلان مشخص نیست اما به نظر می‌رسد سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های خود حمله می‌کند و باعث ایجاد التهاب مزمن میشود. این بیماری معمولا با یک دوره درمان بهبود پیدا می‌کند و عوارض جدی به‌جا نمی‌گذارد. با این حال، ممکن است در برخی افراد دوره‌های طولانی‌تری داشته باشد و به درمان‌های تخصصی‌تر نیاز پیدا کند.
علائم بیماری لیکن پلان
نشانه‌های این بیماری تا حد زیادی به محل درگیری بیماری بستگی دارند. از رایج‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بثورات پوستی صاف یا برجسته
- خارش شدید پوست
- برجستگی‌های مسطح قرمز تا بنفش روی پوست
- رگه‌های سفید روی پاپول‌ها و بثورات پوستی
- برجستگی‌های سفید داخل گونه و روی زبان
- زخم‌های دردناک در ناحیه تناسلی یا دهان
- ایجاد خط سیاه از بالا به پایین روی ناخن
- اسکار و زخم روی ناخن یا افتادن آن
- ریزش مو همراه با التهاب پوست سر
بیشتر بدانید: درماتیت چیست؟
انواع بیماری لیکن پلان
این بیماری ممکن است قسمت‌های مختلف بدن را درگیر کند که شامل موارد زیر می‌شوند:
لیکن پلان پوستی
این نوع، شایع‌ترین شکل بیماری است که به صورت ضایعات برجسته قرمز تا بنفش یا صورتی رنگ و براق ظاهر میشود. ضایعات لیکن پلان پوستی می‌توانند در هر جایی از پوست مانند دست‌ها، پاها، بازوها، آرنج، کمر و حتی زیر بغل ظاهر شوند. برخی افراد با ضایعات لیکن پلان در صورت مواجه می‌شوند، که آن هم از نوع لیکن پلان پوستی به‌شمار میآید.
لیکن پلان دهانی
در جواب افرادی که می‌پرسند لیکن پلان دهانی چیست، باید بگوییم این بیماری با درگیر کردن مخاط دهان به شکل ضایعات سفید و تور مانند روی لثه‌ها، زبان، لب یا داخل گونه ایجاد میشود. این زخم‌های دهانی معمولا خیلی دردناک نیستند، اما خارش شدیدی دارند و موجب قرمزی، تورم لثه‌ها و خشکی دهان می‌شوند. افراد مبتلا به این نوع بیماری لیکن پلان معمولا مزه اصلی غذاها را تشخیص نمی‌دهند و در دهان خود طعم آهن احساس می‌کنند. مصرف غذاهای تند و پرادویه می‌تواند شدت علائم لیکن پلان دهانی را افزایش دهد.
لیکن پلان مویی
بیماری لیکن پلان مو که به آن فولیکولار می‌گویند، به فولیکول‌های مو حمله می‌کند. از علائم لیکن پلان در سر و مو می‌توان به نازک شدن تار مو و ریزش موها اشاره کرد. این بیماری اگر به موقع درمان نشود، التهاب شدید در پوست سر ایجاد می‌کند و موجب ریزش دائمی موها میشود.
لیکن پلان تناسلی
این نوع از بیماری با لکه‌های پوستی در ناحیه تناسلی زنان و مردان شناخته میشود. لیکن پلان تناسلی زنان معمولا با ضایعاتی در لبه‌های داخلی واژن همراه است که رنگ قرمزی دارند و می‌توانند در موارد شدید موجب باقی ماندن اسکار و زخم روی ناحیه تناسلی شوند. همچنین ممکن است زنان مبتلا به لیکن پلان تناسلی حین رابطه جنسی خونریزی داشته باشند.
اگر عکس بیماری لیکن پلان تناسلی در مردان را ببینید، متوجه می‌شوید که این بیماری در آقایان به شکل لکه‌های شبیه به برفک در اطراف ناحیه تناسلی ظاهر میشود. لیکن پلان تناسلی مردان معمولا بدون درد و خارش است.
لیکن پلان ناخن
زمانی که سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های ناخن حمله کند، فرد به لیکن پلان ناخن مبتلا میشود. از علائم آن می‌توان به تغییر ظاهر و رنگ ناخن اشاره کرد. در برخی موارد، بیماری لیکن پلان ناخن موجب بیش از حد نازک شدن، شکنندگی یا ایجاد شیار روی ناخن میشود و ممکن است ناخن پس از مدتی بیفتد.
بیشتر بدانید: پسوریازیس ناخن
علت ایجاد لیکن پلان
در حال حاضر علت اصلی این بیماری به طور کامل مشخص نیست، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند عوامل زیر در ایجاد آن موثر هستند:
- ژنتیک
- اختلال در سیستم ایمنی
- ضعف سیستم ایمنی
- استرس و عوامل محیطی
- برخی داروها و مواد شیمیایی
تفاوت لیکن پلان با سایر بیماری‌های التهابی چیست؟
برخی بیماری‌های التهابی مانند پسوریازیس، اگزما و آلوپسی در نگاه اول شباهت‌هایی به لیکن پلان دارند. در ادامه مهم‌ترین تفاوت‌های این بیماری‌ها را با بیماری Lichen Planus بررسی می‌کنیم:
فرق لیکن پلان با اگزما
لیکن پلان و اگزما هر ۲ بیماری التهابی پوست هستند، اما مهم‌ترین تفاوت‌شان را می‌توان در علت ایجادکننده آن‌ها دانست. اگزما معمولا به دلیل نقص در سد محافظتی پوست و واکنش بیش از حد به عوامل محیطی همچون آلرژن‌ها ایجاد میشود. در حالی که لیکن پلان یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های پوست و غشای محیطی حمله می‌کند. همچنین این ۲ بیماری از لحاظ بثورات پوستی هم تفاوت‌هایی دارند. معمولا ضایعات پوستی در لیکن پلان نسبت به اگزما قطر و خارش کمتری دارند.
فرق لیکن پلان با پسوریازیس
پسوریازیس و لیکن پلان، هر ۲ بیماری التهابی و خودایمنی هستند اما تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. لیکن پلان یک بیماری خودایمنی گذرا است که می‌تواند خودبه‌خود ناپدید شود. این بیماری که علت دقیق ایجاد آن مشخص نیست باعث حمله سیستم ایمنی به سلول‌های پوستی و غشای مخاطی میشود. در حالی که پسوریازیس نوعی بیماری خودایمنی مادام‌العمر است و به دلیل تجمع بیش از حد سلول‌های پوستی، پلاک‌های ضخیم، ملتهب و پوسته پوسته در نواحی مختلف بدن ایجاد می‌کند.
فرق لیکن پلان و آلوپسی
لیکن پلان مویی یا فولیکولار و آلوپسی هر ۲ بیماری خودایمنی هستند و باعث ریزش مو می‌شوند، اما تفاوت‌هایی در ماهیت و الگوی ریزش دارند. لیکن پلان مویی موجب التهاب در پوست سر میشود و به دلیل تخریب فولیکول‌های مو ریزش موی دائمی ایجاد می‌کند. در حالی که آلوپسی معمولا باعث کاهش رشد مو، نازک شدن تارهای مو و ایجاد ریزش موی سکه‌ای در قسمت‌های مختلف سر میشود، اما در پوست سر التهاب یا زخم ایجاد نمی‌کند.
روش تشخیص لیکن پلان
برای تشخیص این بیماری، پزشک ابتدا علائم و بثورات پوستی را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین ممکن است برای تایید نهایی، بیوپسی پوستی انجام دهد که شامل برداشتن نمونه کوچکی از لایه‌های عمیق پوست و بررسی توسط میکروسکوپ میشود. گاهی‌اوقات پزشک برای تشخیص دقیق‌تر از ازمایش لیکن پلان استفاده می‌کند که شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش‌های خون مانند آزمایش آنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای (ANA)
- تست آلرژی
- درماتوسکوپی
- آزمایش هپاتیت C
راه‌های درمان بیماری لیکن پلان
این بیماری در دسته بیماری‌های بدون درمان جای دارد که گاهی خودبه‌خود از بین می‌رود. پزشکان کوتاه‌ترین مدت زمان بهبود آن را چند ماه و بلندترین دوره درمان را حدود ۲ سال می‌دانند. در حال حاضر بسته به نوع و شدت بیماری راه‌کارهای مختلفی برای کنترل آن وجود دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
درمان لیکن پلان با داروی خوراکی
پزشک برای کنترل خارش و التهاب ناشی از این بیماری برخی داروهای خوراکی را تجویز می‌کند که عبارت‌اند از:
- قرص پردنیزولون
- قرص‌های خوراکی ضد خارش مانند سیتریزین و لوراتادین
- قرص‌های آنتی‌هیستامین
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند سیکلوسپورین یا آزاتیوپرین (این داروها برای موارد بسیار شدید بیماری تجویز می‌شوند.)
بهترین پماد برای درمان لیکن پلان
اگر التهاب و خارش ناشی از این بیماری با قرص برطرف نشوند، پزشک کرم‌های موضعی زیر را تجویز می‌کند:
- کرم‌های کورتیکواستروئیدی مانند بتامتازون، فلوتیکازون یا کلوبتازول برای کنترل التهاب و خارش پوست
- کرم‌های موضعی فلوسینولون و تریامسینولون
- پماد موضعی آنتی‌هیستامین مانند دیفن هیدرامین برای کنترل خارش
- کرم‌هایی برای درمان موارد مقاوم با ترکیبات ضد سرطانی مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس
درمان لیکن پلان با لیزر و فتوتراپی
گاهی پزشک برای کاهش خارش و التهاب ضایعات لیکن پلان از لیزر درمانی استفاده می‌کند. همچنین فتوتراپی که شامل تاباندن نور با طول موج مشخص به پوست میشود، برای بهبود علائم بیماری مفید است. در روش فتوتراپی از اشعه فرابنفش استفاده نمی‌کنند؛ به همین دلیل پوست کمتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد.
شامپو برای لیکن پلان
برای کاهش خارش و التهاب بثورات پوستی بیماری لیکن پلان باید شامپوهایی انتخاب کنید که سولفات و پارابن نداشته باشند. چرا که این مواد شیمیایی می‌توانند باعث تحریک و خشکی پوست در افراد مبتلا به لیکن پلان شوند. همچنین بهتر است شامپوی انتخابی شما از مواد مرطوب‌کننده و تسکین‌دهنده مانند آلوئه‌ورا، عصاره گیاهان آرام‌بخش و روغن‌های گیاهی تشکیل شده باشد. شامپوهای حاوی عطر و رنگ مصنوعی گزینه مناسبی نیستند؛ زیرا التهاب و تحریک پوستی را افزایش می‌دهند.
درمان خانگی لیکن پلان
راه‌کارهای خانگی موثر برای کاهش التهاب و خارش ناشی از این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- روی ناحیه درگیر التهاب و خارش کمپرس سرد بگذارید.
- به آب ولرم وان، جو دوسر آسیاب‌شده اضافه کنید و با نواحی درگیر التهاب و خارش درون آن بنشینید.
- عصاره گیاه آلوئه‌ورا را روی ناحیه دارای خارش و التهاب بمالید و پس از ۱۰ دقیقه بشویید.
- غذاهای سرشار از امگا۳ مانند ماهی، گردو و بذر کتان مصرف کنید.
- میوه، سبزیجات تازه و پروبیوتیک‌ها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- با استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل و روغن زیتون ضایعات لیکن پلان را چرب کنید.
- برای تسکین زخم‌های دهانی از عسل طبیعی استفاده کنید.
- برای کاهش استرس که می‌تواند موجب تشدید علائم این بیماری شود، مدیتیشن یا یوگا انجام دهید و خواب کافی داشته باشید.
درمان لیکن پلان در طب سنتی
اطباء طب سنتی معتقدند برای کنترل علائم این بیماری باید از داروهای گیاهی با طبع سرد و تر مانند جوشانده برگ بو، ریشه شیرین بیان و حنا استفاده کنید تا خشکی و گرمی پوست برطرف شود. همچنین می‌توانید با مرطوب‌کننده‌های طبیعی مانند روغن زیتون و روغن بادام شیرین به تغذیه، نرم شدن و آب‌رسانی پوست درگیر التهاب و خشکی کمک کنید.
برای لیکن پلان چه بخوریم؟
رژیم غذایی تاثیر زیادی بر کنترل علائم بیماری لیکن پلان دارد. برخی مواد غذایی که به کاهش التهاب و بهبود علائم این بیماری کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:
- اسفناج
- کیوی
- پرتقال
- لیموترش
- هویج
- گردو
- زیتون
- ماهی
- آووکادو
- آجیل
- غلات
- دمنوش زنجبیل
- چای سبز و چای بابونه
- لبنیات حاوی پروبیوتیک‌ها
بیماری لیکن پلان در بارداری خطرناک است؟
این بیماری در بارداری یا پس از آن خطرناک نیست، اما به دلیل ایجاد ضایعات پوستی و خارش می‌تواند با احساس ناخوشایندی همراه شود. از آن جایی که برخی خانم‌ها در دوران بارداری دچار استرس می‌شوند، ممکن است علائم لیکن پلان را به صورت شدیدتر تجربه کنند. از همین‌رو توصیه میشود خانم‌های باردار مبتلا به لیکن پلان سطح استرس خود را در این دوران کنترل کنند و برای کاهش علائم مرتبط با آن حتما تحت نظر پزشک باشند.
عوارض بیماری لیکن پلان
اگر لیکن پلان درمان نشود، می‌تواند عوارضی همچون موارد زیر را ایجاد کند:
- ایجاد زخم و پوسته پوسته شدن پوست
- درد، خارش و سوزش ضایعات پوستی
- باقی ماندن لکه‌های دائمی قهوه‌ای یا خاکستری روی پوست
- عوارض دهانی مانند درد، سوزش و ایجاد زخم درون دهان
- افزایش احتمال سرطان دهان
- درد، سوزش، زخم‌های تناسلی و افزایش خطر ابتلا به سرطان ناحیه تناسلی
- التهاب ملتحمه و قرنیه چشم
راهنمای مراجعه به پزشک
لیکن پلان یک بیماری التهابی و خودایمنی است که می‌تواند پوست، مخاط دهان، ناحیه تناسلی، ناخن و مو را درگیر کند. این بیماری معمولا با ضایعات قرمز تا بنفش رنگ ظاهر میشود و خارش شدید دارد. در حال حاضر، علت اصلی لیکن پلان مشخص نیست و متخصصان عواملی همچون ژنتیک، اختلال سیستم ایمنی و استرس شدید را در ایجاد آن موثر می‌دانند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را به طور مفصل با انواع، علائم و راه‌کارهای درمانی لیکن پلان آشنا کردیم. اگر در این زمینه سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر پوست آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر پوست از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
در حال حاضر، درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و فقط می‌توان به کمک برخی داروهای خوراکی و موضعی آن را مدیریت کرد.
درمان قطعی لیکن پلان دهانی امکان‌پذیر نیست. پزشکان به کمک داروهای خوراکی، موضعی، لیزر درمانی و فتوتراپی علائم این نوع لیکن پلان را کنترل می‌کنند.
لیکن پلان دهانی معمولا روی زبان، لب‌ها، لثه یا داخل گونه ایجاد میشود و چیزی به اسم لیکن پلان گلو نداریم، اما ممکن است فرد به دلیل ایجاد زخم در دهان، درد و ناراحتی را در قسمت گلو هم احساس کند.
منابع: clevelandclinic | mayoclinic
