لاکتوز قندی است که به‌طور طبیعی در شیر و سایر محصولات لبنی وجود دارد. برخی افراد نمی‌توانند این قند را هضم کنند و پس از خوردن فرآورده‌های آن دچار علائم گوارشی ناشی از سوء جذب لاکتوز می‌شوند.
حتما در اطرافیان خود شنیده‌اید که فردی به شیر و محصولات لبنی مانند پنیر یا بستنی حساسیت دارد. این حساسیت در برخی نوزادان هم بروز پیدا می‌کند. اما بدین معنی نیست که فردی با حساسیت لاکتوز دیگر نتواند تا آخر عمر خود محصولات لبنی و فرآورده‌های آن را مصرف کند.
بلکه افزایش تعداد این افراد باعث شده تا امروزه محصولاتی مختص آن‌ها تولید شود. اگر شما هم بعد از خوردن محصولات لبنی دچار علائم گوارشی می‌شوید، تا انتهای این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید که بررسی کنیم بیماری لاکتوز چیست و چه زمانی حساسیت به این قند موجود در شیر بروز پیدا می‌کند.
فهرست محتوا:
لاکتوز چیست؟
قندها انواع مختلفی دارند. برخی از واحدهای قندی مونوساکاریدها هستند که آن‌ها را به‌عنوان قند ساده می‌شناسیم. قندهای دیگر دی‌ساکاریدها هستند که از جفت مونوساکاریدهای مرتبط ساخته شد‌ه‌اند. در صورت لزوم می توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.
سه نوع مونوساکارید مصرفی ما عبارتند از:
- فروکتوز
- گالاکتوز
- گلوکز
این سه مورد در جفت‌های مختلف ترکیب شده و سه نوع دی‌ساکارید را تشکیل می‌دهند که در تغذیه انسان نقش مهمی دارند. از جمله:
- لاکتوز
- مالتوز
- ساکارز
گلوکز رشته مشترک در هر یک از این دی‌ساکاریدها محسوب می‌شود. ساکارز از گلوکز و فروکتوز تشکیل شده و مالتوز به دو واحد گلوکز متصل است. لاکتوز هم قند موجود در شیر است که از ترکیب قند گلوکز و گالاکتوز ساخته می‌شود.
خوب است بدانید بیماری لاکتوز می‌تواند با رعایت یک برنامه غذایی دقیق و منظم کنترل شود. پزشک متخصص گوارش درمانکده شما را در این خصوص راهنمایی می‌کنند.
لاکتوز از کجا می‌آید؟
لاکتوز (lactose) به‌عنوان قند شیر شناخته می‌شود، زیرا به‌طور طبیعی در شیر پستانداران مانند گاو، بز و انسان وجود دارد. معمولا از شیر گاو و بز برای تهیه پنیر و ماست استفاده می‌کنند، با این حال همه محصولات لبنی به مقدار یکسانی دارای لاکتوز نیستند.
به‌عنوان مثال برخی پنیرهای سفت مانند چدار، پارمزان و پنیرهای سوئیسی حاوی مقدار کمی از این قند طبیعی هستند یا کلا بدون لاکتوز تولید می‌شوند. در مقابل شیر، بستنی و ماست مقدار زیادی از این قند دارند. درواقع پنیرهای سخت به‌دلیل حذف آب پنیر (محلول مایع چربی، لاکتوز و پروتئین) در حین ساخت و همچنین تجزیه مداوم lactose توسط باکتری‌ها در طول فرآیند آماده شدن این قند طبیعی را کمتر نگه می‌دارند.
بیشتر بدانید: عدم تحمل لاکتوز چیست؟
آیا لاکتوز یک قند طبیعی است یا مصنوعی؟
شکری که ما مصرف می‌کنیم اغلب به‌عنوان شکر طبیعی یا شکر افزوده توصیف می‌شود. لاکتوز هم مانند انواع دیگر قندها می‌تواند بسته به منبع خود قند طبیعی یا قند افزوده باشد. به قند افزوده در اصطلاح قند مصنوعی هم می‌گویند.
منظور از lactose طبیعی قند موجود در شیر پستانداران است اما نوع افزوده آن می‌تواند از منبع اصلی جدا شود و برای استفاده به‌عنوان یک ماده در غذاهایی مانند محصولات پخته، کارامل‌ها، دسرهای منجمد، محصولات گوشتی، سس‌ها و سوپ‌ها کاربرد داشته باشد.
درواقع لاکتوز موجود در شیر ساده و فرآورده‌های آن مانند پنیر، ماست و بستنی به‌عنوان قند طبیعی در نظر گرفته می‌شوند. در حالی‌که lactose به‌عنوان یک ماده اضافه شده در طول تولید غذاها و نوشیدنی‌های بسته‌بندی قند مصنوعی خواهد بود.
منابع لاکتوز کدامند؟
این قند در طبیعت فقط در انحصار شیر پستانداران است. بدین شکل که شیر گاو حدود 5% از این ماده را دارد و 6.5% از شیر مادر را lactose تشکیل می‌دهد. جالب است بدانید که این قند در شیرهای پرچرب به میزان کمتری حدود 1% وجود دارد.
دسته‌بندی این قند شامل موارد زیر است:
- شیر و مشتقات آن
- غلات صبحانه
- سوسیس و کالباس
- سوپ‌های آماده
- نسکافه فوری
- بیسکوییت‌ها
- کلوچه‌ها
- پنیر خامه‌ای
نحوه هضم لاکتوز (lactose)
این ماده در روده کوچک به کمک آنزیمی با نام لاکتاز هضم می‌شود. درواقع لاکتاز کمک می‌کند تا lactose به مونوساکاریدهای گالاکتوز و گلوکز تجزیه شود. در این صورت آن‌ها برای جذب قابل دسترس خواهند بود. در طول این فرایند گلوکز به کمک ماده انسولین توسط سلول‌های بدن جذب می‌شود، از طرف دیگر گالاکتوز برای تولید انرژی و کمک به گلوکز به کبد منتقل خواهد شد.
شیر مادر یک ماده حیاتی برای تغذیه نوزادان است و همان‌طور که می‌دانید لاکتوز قند موجود در شیر به‌شمار می‌آید. از همین‌رو همه ما با توانایی تولید لاکتاز (آنزیم هضم کننده lactose) متولد می‌شویم. فقط در برخی موارد نادر نوزادان با کمبود لاکتاز مواجه هستند که به آن بیماری آلاکتازی (alactasia) مادرزادی می‌گویند.
تولید لاکتاز در دوران نوزادی به بیشترین حد خود می‌رسد و درست زمانی که کودک را از شیر می‌گیرید، میزان تولید این آنزیم به سرعت کاهش می‌یابد. درواقع هرچه سن نوزاد بالاتر می‌رود تولید آنزیم لاکتاز کمتر خواهد شد. کاهش این آنزیم اگر غیرمعمول باشد می‌تواند باعث ناتوانی هضم لاکتوز در مراحل بعدی زندگی شود. تحقیقات نشان داده‌اند حدود دو سوم جمعیت جهان برای هضم lactose آنزیم لاکتاز کافی تولید نمی‌کنند.
بیماری لاکتوز چیست؟
افراد مبتلا به بیماری لاکتوز که اصطلاحا به آن عدم تحمل لاکتوز (Lactose intolerance) می‌گویند، نمی‌توانند قند موجود در شیر (lactose) را به‌طور کامل هضم کنند. به‌همین دلیل بعد از خوردن یا نوشیدن محصولات لبنی با علائم مشخص این بیماری مانند اسهال، نفخ و گاز در روده مواجه می‌شوند.
دلیل ایجاد بیماری lactose
بیماری لاکتوز را سوء جذب لاکتوز هم می‌نامند که معمولا بیماری خطرناکی نیست، اما علائم آن می‌تواند آزاردهنده باشد. درواقع باید گفت دلیل ایجاد این بیماری کاهش تولید آنزیم لاکتاز در روده کوچک است که فرآیند هضم lactose را مختل می‌کند.
عدم هضم این قند طبیعی باعث بالا رفتن غلظت آن در روده شده و فشار اسمزی را افزایش می‌دهد. بدین شکل حجم زیادی آب وارد روده خواهد شد و فرد علائمی مانند فشار شکمی، درد شدید، اسهال و نفخ را تجربه می‌کند.
عوارض بیماری لاکتوز را بشناسید!
برخی افراد به‌خاطر ترس از بروز حساسیت به این نوع قند، شیر را به‌طور کامل از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند. این کار باعث عدم دریافت مواد مغذی مانند کلسیم و ویتامین D می‌شود. کلسیم یک ماده ضروری برای رشد استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان است.
در صورت عدم دریافت کافی کلسیم استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند. بنابراین اگر به بیماری lactose مبتلا هستید، رژیم غذایی مناسبی رعایت کنید تا بدن شما کلسیم کافی دریافت کند.
برای مشاوره تلفنی با دکتر تغذیه آنلاین درمانکده در ارتباط باشید.
آیا حساسیت لاکتوز همان حساسیت به شیر است؟
پس از این‌که متوجه شدید «حساسیت لاکتوز چیست؟» باید بگوییم عدم تحمل این نوع قند طبیعی موجود در شیر مانند حساسیت به شیر نیست. این دو مشکل با وجود برخی علائم گوارشی مشابه اما با یکدیگر متفاوت هستند.
درواقع واکنش‌های آلرژیک و حساسیت‌زا به شیر، پاسخ سیستم ایمنی به پروتئین‌ها در شیر است و معمولا به صورت بثورات پوستی، خس خس سینه و خارش بروز پیدا می‌کند. اما حساسیت لاکتوز از تولید کم آنزیم لاکتاز ناشی می‌شود و منجر به پاسخ‌های فیزیکی در دستگاه گوارش خواهد شد.
درواقع اگر شما به ماده‌ای مانند شیر حساسیت داشته باشید مصرف ذره کمی از آن باعث تحریک می‌شود، اما فرد مبتلا به حساسیت لاکتوز می‌تواند مقدار کمی از این قند را بدون هیچ مشکلی مصرف کند. البته میزان واکنش بدن از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود.
این‌که شما بدانید به یک ماده غذایی مانند lactose آلرژی دارید یا مشکل شما عدم تحمل آن ماده است، اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر شما یا فرزندتان علائم مربوط به هر یک را تجربه می‌کنید بهتر است برای دریافت راهنمایی بیشتر با دکتر تغذیه آنلاین درمانکده در ارتباط باشید.
نتیجه حساسیت لاکتوز
لاکتوز به‌عنوان قند طبیعی موجود در شیر برای برخی افراد که بدن آن‌ها توانایی تولید آنزیم لاکتاز را ندارد، قابل هضم نیست. این افراد می‌توانند با رعایت برنامه غذایی مخصوص کلسیم مورد نیاز بدن خود را از شیر دریافت کنند.
ما در این مقاله از درمانکده ضمن معرفی کامل قند lactose به این موضوع پرداختیم که حساسیت لاکتوز چیست و چه تفاوتی با واکنش آلرژیک دارد. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در این خصوص با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
این قند موجود در شیر از به هم پیوستن دو قند دیگر (گلوکز و گالاکتوز) تشکیل می‌شود. بدن برای هضم lactose به آنزیم طبیعی لاکتاز نیاز دارد تا این قند را به دو قند قبلی تجزیه کند.
خیر، شیر برای تامین کلسیم بدن و تقویت استخوان‌ها ضروری است. شما باید در صورت وجود بیماری lactose به جای حذف شیر از یک رژیم غذایی مناسب استفاده کنید.
این قند جذب برخی مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم و روی را افزایش می‌دهد. همچنین تاثیر آن در مقایسه با سایر قندها بر روی پوسیدگی دندان بسیار کمتر است. از طرفی به‌دلیل شاخص گلیسمی پایین می‌تواند قند مناسبی برای بیماران دیابتی باشد. بنابراین در صورت عدم وجود حساسیت می‌توان آن را قند مفیدی دانست.
منبع: foodinsight | mayoclinic | arla
