پیوند کلیه و هر آنچه که در مورد آن باید بدانید

پیوند کلیه در واقعیت روش جراحی برای قرار دادن کلیه سالم از اهدا کننده زنده یا فوت کرده در بدن شخصی است که کلیه‌هایش به درستی کار نمی‌کنند.

کلیه‌ها دو عضو لوبیا به شکل هستند که در هر طرف ستون فقرات درست در زیر قفسه دنده قرار دارند. هر یک از کلیه‌ها اندازه یک مشت است. وظیفه اصلی آنها فیلتر و دفع مواد زائد، مواد معدنی و مایعات از خون با تولید ادرار است.

هنگامی که کلیه های شما این توانایی فیلتر شدن را از دست می دهند، میزان خطرناکی از مایعات و ضایعات در بدن شما جمع می شود که می تواند فشار خون شما را بالا ببرد و منجر به نارسایی کلیه شود.

بیماری کلیوی end-stage یا مرحله نهایی زمانی اتفاق می افتد که کلیه‌ها حدود 90٪ از توانایی عملکرد طبیعی خود را از دست بدهند. علل شایع بیماری کلیوی مرحله نهایی شامل موارد زیر است:

• دیابت
• فشار خون بالای مزمن و کنترل نشده
• گلومرولونفریت مزمن – التهاب و زخم های احتمالی در فیلترهای ریز کلیه های شما (گلومرول)
• بیماری کلیه پلیکیستیک

افراد مبتلا به بیماری کلیوی مرحله نهایی برای زنده ماندن نیاز به دفع ضایعات از جریان خون خود از طریق دستگاه دیالیز یا پیوند کلیه دارند.

انواع پیوند کلیه

• پیوند کلیه از شخص متوفی
• پیوند کلیه از شخص زنده
• پیوند کلیه پیشگیرانه

چرا عمل پیوند کلیه انجام می شود؟

پیوند کلیه اغلب یک درمان انتخابی برای نارسایی کلیه در مقایسه با انجام دیالیز تا آخر عمر است. پیوند کلیه می تواند بیماری مزمن کلیه یا بیماری کلیوی در مرحله پایانی را درمان کند تا به شما در بهتر شدن و طولانی‌تر شدن مدت زندگی کمک کند.

در مقایسه با دیالیز، پیوند کلیه با موارد زیر مرتبط است:

• کیفیت زندگی بهتر
• خطر مرگ پایین تر
• محدودیت های غذایی کمتر
• هزینه درمان پایین تر

همچنین ممکن است برخی از افراد از پیوند کلیه قبل از نیاز به انجام دیالیز استفاده کنند، روشی که به پیوند کلیه پیشگیرانه معروف است.

اما برای افراد خاصی که نارسایی کلیه دارند، پیوند کلیه ممکن است از دیالیز خطرناک تر باشد. شرایطی که ممکن است شما را از واجد شرایط بودن برای پیوند کلیه باز دارد، شامل موارد زیر است:

• سن بالا
• بیماری شدید قلبی
• سرطان فعال یا اخیراً درمان شده
• دمانس (جنون) یا بیماری روانی که به خوبی کنترل نشده
• مصرف الکل یا مواد مخدر
• هر عامل دیگری که بر ایمن بودن رویه و مصرف داروهای مورد نیاز پس از پیوند تأثیر بگذارد و از رد نشدن عضو پیوندی جلوگیری کند.

قبل از پیوند کلیه بهتر است اهدا کننده را به خوبی ارزیابی کنید!

اگر یک اهدا کننده زنده مناسب در دسترس نباشد، ممکن است نام شما در لیست انتظار پیوند کلیه قرار گیرد تا یک کلیه از اهدا کننده متوفی دریافت شود.

مدت زمانی که باید منتظر یک اهدا کننده عضو باشید، بستگی به میزان تطابق یا سازگاری بین شما و اهدا کننده، زمان دیالیز، لیست انتظار پیوند و توقعتان از میزان زنده ماندن پس از پیوند دارد. برخی از افراد طی چند ماه انتظار و برخی دیگر ممکن است طی چندین سال صبر پیوند را دریافت کنند.

خطرات عمل پیوند کلیه

هر چند پیوند کلیه می تواند بیماری پیشرفته کلیه و نارسایی کلیه را درمان کند، اما این یک درمان کامل نیست. برخی از اشکال بیماری کلیوی ممکن است بعد از پیوند برگردد.

خطرات مرتبط با پیوند کلیه شامل مواردی است که به طور مستقیم با خود عمل جراحی، رد  پیوند اهدا کننده عضو و عوارض مصرف داروها (ضد دفع یا سرکوب کننده سیستم ایمنی) که برای جلوگیری از رد پیوند کلیه اهدایی توسط بدن شما لازم هستند.

تصمیم گیری در مورد پیوند صحیح کلیه برای شما یک تصمیم شخصی است که نیازمند تفکر دقیق و در نظر گرفتن خطرات و فواید جدی است.

عوارض عمل کلیه

• لخته خون و خونریزی
• نشت از میزنای یا انسداد آن که کلیه را به مثانه وصل می کند.
• عفونت
• نارسایی یا رد پیوند کلیه اهدا شده
• عفونت یا سرطانی که با کلیه اهدا شده قابل انتقال است.
• مرگ، حمله قلبی و سکته مغزی

عوارض جانبی داروهای ضد رد پیوند

پس از پیوند کلیه، داروهایی مصرف می کنید تا از رد پیوند کلیه اهدا شده، توسط بدنتان جلوگیری کنید. این داروها می توانند عوارض جانبی متنوعی ایجاد کنند. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نازک شدن استخوان و آسیب استخوان (پوکی استخوان)
• دیابت
• رشد بیش از حد مو یا ریزش مو
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• خطر ابتلا به سرطان به ویژه سرطان پوست و لنفوم افزایش می یابد.
• عفونت
• ورم کردن
• افزایش وزن
• آکنه

بیشتر بخوانید: دیالیز چیست؟

انتخاب مرکز پیوند مناسب

اگر پزشک شما پیوند کلیه را توصیه کند، شما به یک مرکز پیوند مراجعه می کنید. به این ترتیب می توانید به دلخواه خود یک مرکز پیوند را انتخاب کنید یا مرکزی را از لیست ارائه دهندگان مورد نظر شرکت بیمه خود انتخاب کنید.

وقتی مراکز پیوند را در نظر می گیرید ، ممکن است بخواهید:

• درباره تعداد و نوع پیوندهایی که مرکز هر سال انجام می دهد، اطلاعاتی کسب کنید.
• در مورد میزان بقای پیوند کلیه مرکز پیوند سوال کنید
• دریابید که آیا این مرکز برنامه های مختلف اهدای عضو را ارائه می دهد که ممکن است شانس دریافت کلیه اهدا کننده زنده را افزایش دهد؟
• در مورد هزینه‌های قبل، حین و بعد از پیوند که متحمل آن می شوید، تحقیق کنید. این هزینه‌ها شامل آزمایش، آماده سازی عضو، عمل جراحی، اقامت در بیمارستان و حمل و نقل به مراکز مربوط به عمل و قرارهای بعدی است.
• در خصوص سایر خدمات ارائه شده توسط مرکز پیوند، مانند گروه های پشتیبانی، آموزش‌های لازم و … نیز اطلاعاتی کسب کنید.
• تعهد این مرکز برای رعایت آخرین فناوری ها و تکنیک های پیوند، که نشان دهنده رشد برنامه است، در تصمیم‌گیری شما نقش خواهد داشت.

ارزیابی بیمار برای پیوند

پس از انتخاب یک مرکز پیوند، ارزیابی می شود که آیا شما شرایط لازم برای مرکز پیوند کلیه را دارید یا خیر؟!

تیم در مرکز پیوند ارزیابی خواهد کرد که آیا شما:

• به اندازه کافی سالم هستید که جراحی کنید و داروهای مادام العمر پس از پیوند را تحمل کنید.
• بیماری داشته باشید که در موفقیت در پیوند تداخل ایجاد کند.
• مایل هستید و می توانید طبق دستورالعمل داروها را مصرف کنید و پیشنهادات تیم پیوند را دنبال کنید.

روند ارزیابی ممکن است چند روز طول بکشد و شامل موارد زیر است:

• یک معاینه کامل فیزیکی
• مطالعات تصویربرداری مانند اسکن اشعه X ، MRI یا CT
• آزمایش خون
• ارزیابی روانشناختی
• هر آزمایش لازم دیگر که توسط پزشک تعیین شده باشد.

پس از ارزیابی، تیم پیوند نتایج را با شما در میان می‌گذارد و به شما می گوید که آیا شما به عنوان یک کاندید پیوند کلیه پذیرفته شده اید یا خیر. هر مرکز پیوند معیارهای صلاحیت خاص خود را دارد. اگر در یک مرکز پیوند پذیرش نشوید، می توانید برای مراکز دیگر اقدام کنید.

انتظارات بیمار در عمل پیوند کلیه

الف) قبل از عمل

۱) پیدا کردن یک عضو سازگار

یک اهدا کننده کلیه می تواند زنده یا متوفی، سازگار یا ناسازگار با شما باشد. تیم پیوند هنگام ارزیابی اینکه کلیه اهدا کننده برای شما مناسب خواهد بود، یا خیر چندین عامل را در نظر بگیرد.

آزمایش‌های مربوط به تعیین اینکه آیا یک کلیه اهدا شده ممکن است برای شما مناسب باشد و شامل موارد زیر است:

• گروه خونی
  ترجیح بر این است که کلیه را از اهدا كننده‌ای دریافت كنید كه گروه خونی او با شما مطابقت داشته باشد یا با شخص شما سازگار باشد. پیوندهای ناسازگار از نظر گروه خونی نیز امکان پذیر است، اما نیاز به معالجه پزشکی اضافی قبل و بعد از پیوند برای کاهش خطر رد عضو دارد. این موارد به عنوان پیوند کلیه ناسازگار با ABO شناخته می شوند.
• گروه بافتی
  اگر گروه خونی شما سازگار باشد، مرحله بعد آزمایش گروه بافتی به نام گروه آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) است. این آزمایش مارکرهای ژنتیکی را مقایسه می کند که احتمال افزایش بقای کلیه در پیوند را طولانی می کند. یک سازگاری خوب بدین معنی است که کمتر بدن شما عضو را رد می کند.
• سازگاری
  تطبیق سوم و آخر شامل مخلوط کردن یک نمونه کوچک از خون شما با خون دهنده در آزمایشگاه است. این آزمایش مشخص می کند که آیا آنتی بادی های موجود در خون شما علیه آنتی ژن های خاصی در خون اهدا کننده واکنش نشان می دهند یا خیر.
  سازگاری منفی بدان معنی است که آنها سازگار هستند و بدن شما به احتمال زیاد کلیه اهدا کننده را رد نمی کند. سازگاری های مثبت در کلیه نیز امکان پیوند دارند اما قبل و بعد از پیوند به معالجه پزشکی اضافی نیاز دارید تا خطر واکنش آنتی بادی های شما به ارگان اهدا کننده کاهش یابد.
• عوامل دیگری که ممکن است تیم پیوند در یافتن مناسب ترین اهدا کننده کلیه برای شما در نظر داشته باشد شامل سن، اندازه کلیه و قرار گرفتن در معرض عفونت است.

۲) اهدای کلیه از فرد زنده

یافتن یک داوطلب اهدا کننده کلیه زنده نسبت به انتظار برای اهدا کننده کلیه سازگار از فرد متوفی ارجحیت دارد.

اعضای خانواده نیز معمولا با اهداکنندگان زنده موافق هستند. از این رو پیوندهای موفق از اهدا کننده زنده نیز در کلیه هایی که از افراد غریبه اعم از دوستان، همکاران یا آشنایان اهدا می‌شود، رایج است.

اهدای کلیه به صورت دو جفتی در صورتی که یک اهدا کننده داشته باشید که عضو آن با شما سازگار نباشد یا به دلایل دیگر مطابقت خوبی با هم نداشته باشد نوع دیگری از اهدا کلیه زنده است.

در این روش به جای اینکه یک کلیه را به طور مستقیم به شما اهدا کند، اهدا کننده شما ممکن است کلیه را به کسی منتقل کند که احتمالاً سازگارتر باشد. سپس کلیه سازگار را از اهدا کننده آن گیرنده دریافت می کنید.

در بعضی موارد، بیش از دو جفت اهدا کننده و گیرنده ممکن است با یک اهدا کننده کلیه زنده غیر مستقیم ارتباط برقرار کنند تا یک زنجیره اهدای عضو را با چند گیرنده که از مزایای اهدا کننده غیر مستقیم استفاده می کنند، شکل دهند.

اگر یک اهدا کننده زنده سازگار در دسترس نباشد، نام شما در لیست انتظار برای کلیه اهدا کننده متوفی قرار می گیرد. از آنجا که تعداد کلیه های در دسترس کمتر از افرادی است که منتظر پیوند هستند، لیست انتظار همچنان در حال رشد است. از این رو مدت زمان انتظار برای یک اهدا کننده متوفی معمولاً چند سال است.

۳) سالم ماندن

چه منتظر یک کلیه اهدا شده هستید چه جراحی پیوند شما از قبل برنامه ریزی شده است، سعی کنید سلامتی خود را حفظ کنید. سالم بودن و فعال بودن تا آنجا که می توانید، باعث می شود این احتمال وجود داشته باشد که با رسیدن زمان عمل پیوند آماده تر باشید. همچنین ممکن است به سرعت بهبودی شما از عمل جراحی کمک کند. سعی کنید:

• داروهای خود را طبق تجویز مصرف کنید.
• دستورالعمل‌های مربوط به رژیم غذایی و ورزشی خود را دنبال کنید.
• سیگار نکشید. اگر برای ترک به کمک نیاز دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
• با تیم مراقبت های بهداشتی خود مرتب در تماس باشید.
• در فعالیت های سالم از جمله استراحت و گذراندن وقت با خانواده و دوستان شرکت کنید.
• با تیم پیوند خود در تماس باشید و از آنها در مورد تغییرات اساسی در سلامتی خود مطلع شوید.
• اگر منتظر یک کلیه اهدا کننده هستید، مطمئن شوید که تیم پیوند می داند که چگونه در هر زمان به شما دسترسی داشته باشد.
• وسایل مورد نیاز برای رفتن به بیمارستان را آماده نگه دارید و برای هرچه سریعتر رفتن به مرکز پیوند قرار های لازم را ترتیب دهید.

ب) در طول عمل

پیوند کلیه با بیهوشی عمومی انجام می شود، بنابراین شما در طی عمل بیدار نمی شوید. تیم جراحی در طول عمل ضربان قلب، فشار خون و میزان اکسیژن خون شما را کنترل می کند.

• جراح برشی را در قسمت تحتانی یک طرف شکم شما انجام می دهد و کلیه جدید را در بدن شما قرار می دهد. اگر کلیه های خودتان باعث عوارضی مانند فشار خون بالا  سنگ کلیه، درد یا عفونت نشوند، در جای خود باقی می مانند.
• رگ‌های خونی کلیه جدید در قسمت تحتانی شکم شما، درست بالای یکی از پاهای شما، به رگ های خونی وصل می شوند.
• میزنای جدید کلیه – لوله ای که کلیه را به مثانه وصل می کند – به مثانه شما متصل می شود.

ج) بعد از عمل

بعد از پیوند کلیه ممکن است:

• چند روز تا یک هفته را در بیمارستان بگذرانید.
  پزشکان و پرستاران وضعیت شما را در بخش ریکاوری پیوند بیمارستان کنترل می کنند تا مراقب علائم و عوارض باشند. کلیه جدید شما در هنگام بهبودی، ادرار را مانند کلیه های خودتان تولید می کند. این اتفاق اغلب اوقات بلافاصله شروع می شود. در موارد دیگر ممکن است چندین روز طول بکشد و ممکن است شما نیاز به دیالیز موقت داشته باشید تا کلیه های جدید شروع به درست کار کردن کنند.
  در حالی که در حال بهبود هستید، ممکن است در محل برش و بخیه درد و سوزش را احساس کنید. اکثر دریافت کنندگان پیوند کلیه می‌توانند ظرف هشت هفته پس از پیوند به کار و فعالیتهای طبیعی خود برگردند. تا زمانی که زخم بهبود نیافته باشد (معمولاً حدود شش هفته بعد از عمل) بالابردن اجسام بالای 10 پوند یا ورزش به جز پیاده روی مجاز نیست.
• با ادامه بهبود، معاینات را مرتبا انجام دهید.
  پس از ترک بیمارستان، نظارت دقیق برای چند هفته لازم است تا بررسی شود که چگونه کلیه جدید شما کار می کند و مطمئن شوید بدن شما آن را رد نمی کند. ممکن است در هفته چندین بار به آزمایش خون نیاز داشته باشید و در هفته های بعد از پیوند نیاز باشد داروهای خود را تغییر دهید. در این مدت، اگر شما در یک شهر دیگر زندگی می کنید، ممکن است لازم باشد ترتیبی را برای ماندن در نزدیکی مرکز پیوند بدهید.
• داروها را تا آخر عمر خود مصرف كنید.
  بعد از پیوند کلیه تعدادی از داروها را مصرف خواهید کرد. داروهای تحت عنوان سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی (داروهای ضد دفع) به شما کمک می کنند تا سیستم ایمنی بدن از حمله و رد کلیه های جدید خود جلوگیری کند. داروهای اضافی بعد از پیوند شما به کاهش خطر سایر عوارض مانند عفونت کمک می کند.

نتیجه‌گیری

بعد از پیوند موفقیت آمیز کلیه، کلیه جدید خون شما را فیلتر می کند و دیگر نیازی به دیالیز نخواهید داشت.

برای جلوگیری از رد کلیه اهدایی، به داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن نیاز دارید. از آنجا که این داروهای ضد دفع بدن باعث آسیب پذیری بدن شما در برابر عفونت می شون ، پزشک ممکن است داروهای ضد باکتری، ضد ویروسی و ضد قارچ نیز تجویز کند.

مهم است که تمام داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید. حتی اگر برای مدت کوتاهی داروهای خود را قطع کنید بدن شما ممکن است کلیه جدید را رد کند. در صورت بروز عوارض جانبی که از مصرف داروهای شما جلوگیری می کند، بلافاصله با تیم پیوند خود تماس بگیرید.

پس از پیوند، بررسی های پوستی و معاینه های پوستی با پزشک متخصص پوست انجام می شود تا از ابتلا به سرطان پوست جلوگیری کند. همچنین غربالگریِ به روز، برای سایر سرطان ها نیز شدیدا توصیه می شود.

اگر کلیه جدید شما از بین برود، می توانید دیالیز را از سر بگیرید یا پیوند دوم را در نظر بگیرید. همچنین ممکن است تصمیم به قطع درمان بگیرید. اگر تصمیم به قطع درمان گرفتید، پزشک می تواند برای تسکین علائم به شما دارو بدهد. این تصمیم بستگی به سلامتی فعلی شما، توانایی تحمل جراحی و انتظارات شما برای حفظ کیفیت از زندگی دارد.

شما عزیزان برای کسب اطلاعاتی در خصوص عمل پیوند کلیه بهتر است به پزشک متخصص کلیه و اورولوژی مراجعه کنید. امکان رزرو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکانپذیر است. دسترسی به شماره تماس و آدرس مطب نیز از طریق درمانکده میسر شده است.

[sibwp_form id=5]