آی وی اف (IVF) یا لقاح مصنوعی یکی از روش‌های درمان ناباروری است که در طی آن، تخمک را به کمک اسپرم در محیط آزمایشگاهی بارور می‌کنند. این روش معمولا برای زوج‌هایی استفاده می‌شود که اسپرم از لحاظ تعداد و تحرک ضعیف است و تعداد تخمک آزادشده به اندازه کافی نیست. در واقع، بارداری با روش آی وی اف در مواقعی توصیه می‌شود که هر ۲ زوج برای القای باروری ضعیف باشند.
اگر برای شما هم سوال پیش آمده که عمل ivf چیست، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را با لقاح آزمایشگاهی IVF بیشتر آشنا کنیم.
فهرست محتوا:
عمل آی وی اف چیست؟
آی وی اف مخفف کلمه In Vitro Fertilization و به معنی بارور کردن تخمک در محیط آزمایشگاهی است. در واقع، عمل IVF یا لقاح مصنوعی که به آن لقاح خارج رحمی هم می‌گویند، یک روش درمان ناباروری در افرادی است که چندین سال موفق به بچه‌دار شدن نشده‌اند یا درگیر بیماری‌های مرتبط با دستگاه تناسلی هستند.
تخمک‌های بالغ زن در این روش از تخمدان استخراج می‌شوند، سپس آن‌ها را در ظرف آزمایشگاهی برای بارور شدن با اسپرم مرد ادغام می‌کنند. در نهایت، جنین‌های تشکیل‌شده (تخمک‌های بارورشده) پس از رشد موفقیت‌آمیز به رحم منتقل می‌شوند تا بارداری صورت گیرد.
بیشتر بدانید: علت ناباروری در زنان
آی وی اف با اسپرم اهدایی
استفاده از اسپرم اهدایی یکی دیگر از روش‌های کمک به ناباروری زوجین است که توسط عمل IVF انجام می‌شود. در این روش، برای بارور کردن تخمک از اسپرم مردی غیر از همسر که به بانک اسپرم اهدا شده، استفاده می‌کنند و جنین تشکیل‌شده را طی عمل آی وی اف به درون رحم زن انتقال می‌دهند.
مراحل آی وی اف به چه صورت است؟
کاشت IVF در رحم دارای مراحل مختلفی است و در یک دوره نسبتا طولانی (حدود سه هفته) انجام می‌شود. در ادامه شما را با مراحل ای وی اف از اول تا اخر آشنا می‌کنیم:
۱- تحریک تخمدان‌ها
این مرحله شامل تزریق هورمون است تا تخمدان‌ها تحریک شوند و زن در طول ماه به جای یک تخمک، چندین تخمک بالغ تولید کند. سپس وضعیت فولیکول‌های تخمدان و رحم توسط سونوگرافی و آزمایش خون بررسی می‌شوند تا مشخص شود امکان استخراج تخمک وجود دارد یا خیر.
۲- جمع‌آوری تخمک‌ها
مرحله تخمک‌گیری حدود سه روز پس از تزریق داروی تحریک‌کننده تخمدان‌ها انجام می‌شود. در این روش، از سوزن مخصوص و باریکی استفاده می‌کنند و آن را با کمک دستگاه سونوگرافی و از طریق واژن به تخمک‌ها می‌رسانند. تخمک‌های مورد نظر بدین شکل استخراج می‌شوند و مورد بررسی قرار می‌گیرند. اگر تخمک‌ها دارای شرایط مناسب باشند، برای مراحل بعدی آی وی اف در آزمایشگاه نگهداری می‌شوند.
۳- جمع‌آوری اسپرم
در روز جمع‌آوری تخمک، اسپرم‌گیری از مرد هم انجام می‌شود. نمونه را در محیط آزمایشگاهی بررسی می‌کنند تا اسپرم‌های فعال‌تر و با کیفیت بالا شناسایی شوند. معمولا توصیه می‌شود، مردانی که در پروسه انجام IVF هستند، حدودا پنج روز قبل از تهیه نمونه اسپرم، رابطه جنسی نداشته باشند. همچنین، اگر نمونه را در خانه تهیه می‌کنید، حتما آن در کمتر از یک ساعت به آزمایشگاه برسانید.
بیشتر بدانید: 5 علامت شایع ناباروری در زنان و مردان
۴- لقاح آزمایشگاهی
لقاح مصنوعی در روز جمع‌آوری تخمک و اسپرم انجام می‌شود. تخمک‌های بازیابی‌شده در آزمایشگاه با اسپرم مرد پیوند داده می‌شوند تا لقاح صورت گیرد. در مرحله اول، اسپرم را به تخمک‌ها اضافه می‌کنند تا لقاح به صورت طبیعی انجام شود. اگر این اتفاق به صورت طبیعی رخ نداد، اسپرم را درون سیتوپلاسمی (ICSI) تزریق می‌کنند.
۵- انتقال جنین
در این مرحله، یک یا چند تخمک بارورشده به کمک لوله انعطاف‌پذیر (کاتتر) از طریق واژن وارد رحم می‌شوند. معمولا پزشکان برای افزایش احتمال بارداری، سه تخمک بارورشده را به صورت همزمان به رحم زن منتقل می‌کنند.
۶- لانه‌گزینی و بارداری
پس از انتقال جنین، باید منتظر ماند تا تخمک‌های بارورشده در دیواره رحم لانه‌گزینی کنند و حاملگی آغاز شود. این مرحله معمولا حدود ۲ هفته طول میکشد. پس از اتمام ۲ هفته، آزمایش بارداری برای بررسی موفقیت آی وی اف انجام خواهد شد.
بیشتر بدانید: علت ناباروری در مردان
ای وی اف برای چه کسانی است؟
آی وی اف معمولا زمانی به عنوان یکی از روش‌های درمان ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد که زوج‌ها دارای مشکلات زیر باشند:
- چسبندگی لگن
- واریکوسل
- انسداد لوله‌های فالوپ
- کاهش تعداد و تحرک اسپرم
- کاهش ذخیره تخمدانی
- اندومتریوز شدید
- ناباروری مرد و زن با علل ناشناخته
بیشتر بدانید: عمل واریکوسل چقدر طول میکشد
عمل ای وی اف چند ساعت طول میکشد؟
اغلب زوج‌ها قبل از شروع پروسه آی وی اف نگران مدت زمان انجام آن هستند. این روش درمان ناباروری دارای مراحل مختلفی است که هر یک به صورت جداگانه انجام می‌شوند. قبل از شروع دوره درمان IVF ابتدا اولین ویزیت، مشاوره، بررسی مدارک، پرونده پزشکی، بررسی‌های سونوگرافی و آزمایشات لازم صورت می‌گیرد. از همین‌رو می‌توان مدت زمان اولین ویزیت تا انتقال جنین درون رحم را حدود چهار هفته در نظر گرفت. در هفته اول، آزمایشات انجام می‌شوند و سه هفته بعدی طول مدت درمان IVF است. در نهایت، ۲ هفته پس از اتمام عمل آی وی اف، تست بتا (آزمایش خون) انجام می‌شود تا وضعیت بارداری مورد بررسی قرار بگیرد.
شانس موفقیت بارداری با روش آی وی اف
میزان موفقیت عمل IVF به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل موارد زیر هستند:
- عمل آی وی اف با ذخیره تخمدان کم می‌تواند شانس موفقیت در بارداری را کاهش دهد. چرا که تعداد تخمک‌های بارورشده برای انتقال به رحم زن کم هستند و کیفیت پایینی دارند.
- اسپرم‌های ضعیف و بی‌کیفیت به شدت روی موفقیت بارداری در طول IVF تاثیر می‌گذارند. برای IVF موفق به مایع منی حاوی حداقل ۱۰ تا ۲۰ میلیون اسپرم نیاز است. برای افزایش شانس بارداری در طول آی وی اف با اسپرم ضعیف از روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) استفاده می‌کنند تا اسپرم به طور مستقیم وارد تخمک شود.
- مورفولوژی صفر یا درصد اسپرم طبیعی صفر می‌تواند بر نتیجه IVF تاثیر بگذارد. معمولا متخصصان برای عمل آی وی اف با مورفولوژی صفر از روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم استفاده می‌کنند تا شانس لانه‌گزینی و بارداری افزایش یابد.
- ضعیف بودن رحم، نازکی اندومتر، چسبندگی‌های درون رحم و فیبروم رحمی از دیگر دلایل کاهش شانس موفقیت بارداری پس از آی وی اف به‌شمار می‌آیند.
- کاشت جنین در محلی نامناسب، اضطراب و استرس شدید مادر، سیگار کشیدن، تغذیه نامناسب و تماس با مواد شیمیایی یا آلودگی‌ها با اثرگذاری بر آی وی اف بارداری ناشی از آن را به خطر می‌اندازند.
بعد از ای وی اف ناموفق چه کنیم؟
فاصله بین ۲ آی وی اف، یک سیکل قاعدگی کامل است. بدین معنی که پس از شکست IVF و نتیجه منفی بارداری باید حدود چهار تا ۶ هفته صبر کنید تا سیکل کامل قاعدگی شروع شود. در واقع، بدن برای انجام ای وی اف دوم یا بیشتر به استراحت نیاز دارد و بسیار مهم است که این عمل در زمان مناسب و بهترین شرایط انجام شود. در دوره استراحت معمولا جلسه مشاوره با پزشک برگزار می‌شود تا علت عدم موفقیت IVF بررسی شود. همچنین، ممکن است پزشک آزمایشات جدیدی انجام دهد تا مشکلات احتمالی مورد بررسی قرار گیرند.
نشانه IVF موفق چیست؟
مهم‌ترین نشانه عمل آی وی اف موفق، افزایش هورمون بتا و تست بارداری مثبت است. پس از آن پزشک با بررسی تصاویر عمل ای وی اف در سونوگرافی، از وجود کیسه حاملگی مطمئن می‌شود و ضربان قلب جنین را چک می‌کند.
آی وی اف برای تعیین جنسیت چگونه انجام می‌شود؟
دکتر زنان می‌تواند هنگام لقاح آزمایشگاهی به کمک غربالگری و آزمایش ژنتیک، جنسیت جنین را قبل از مراحل کاشت و لانه‌گزینی تشخیص دهد. برای این منظور، پنج روز پس از بارور شدن تخمک‌ها یک سلول از آن را برای بررسی کروموزومی برمی‌دارند و به کمک آزمایش ژنتیک، جنسیت جنین را در اولین مرحله رشد تشخیص می‌دهند.
بعد از آی وی اف چی بخوریم؟
تغذیه مناسب بعد از IVF می‌تواند به افزایش شانس موفقیت در باروری کمک کند. خانم‌ها باید بعد از انتقال جنین با آی وی اف به تغذیه خود بیشتر توجه کنند. از همین‌رو بهتر است برای انتخاب مواد غذایی مقوی با متخصص تغذیه مشورت کنید.
در اینجا چند نمونه از مواد غذایی مفید بعد از IVF را معرفی می‌کنیم:
- مرغ
- ماهی‌های چرب مانند سالمون
- تخم مرغ
- حبوبات مانند عدس، نخود و لوبیا
- آجیل
- سبزیجات برگ‌سبز
- میوه‌های حاوی آنتی‌اکسیدان مانند توت‌ها، پرتقال و کیوی
- غلات کامل
- روغن زیتون
- آووکادو
- خرما
- موز
- لبنیات کم‌چرب
- گل کلم
- نوشیدن آب به مقدار کافی
راهنمای مراجعه به پزشک
عمل آی وی اف یا لقاح مصنوعی یکی از روش‌های درمان ناباروری برای زوج‌هایی است که نمی‌توانند به طور طبیعی بچه‌دار شوند. این روش درمانی در حال حاضر با درصد موفقیت بالایی انجام می‌شود و این شانس را به زوج‌های زیادی داده تا لذت بچه‌دار شدن را بچشند.
مهم‌ترین نکته در افزایش شانس باروری به کمک IVF، انتخاب یک مرکز درمان ناباروری معتبر و متخصصان باتجربه است. شما می‌توانید برای پرسیدن سوالات خود در مورد بارداری با روش آی وی اف و آشنایی با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان و زایمان به وب‌سایت درمانکده سر بزنید.
شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص زنان آنلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص زنان به متخصص مد نظر خود مراجعه کنید.
سوالات متداول
عمل IVF نوعی روش درمانی ناباروری است که از طریق لقاح مصنوعی انجام می‌شود. برای سنجش نتیجه این عمل از بهترین بهترین آزمایش آی وی اف یعنی همان تست بارداری بتا استفاده می‌کنند.
شانس موفقیت IVF به عواملی مانند علت ناباروری، سن مادر، وضعیت تخمک‌های بارورشده و سبک زندگی مادر بستگی دارد. اگر چندین بار عمل آی وی اف انجام داده باشید، شانس بارداری نسبت به بار اول کمتر می‌شود.
آی وی اف با بیهوشی انجام می‌شود و فرد هنگام جمع‌آوری تخمک‌ها و انتقال جنین دردی احساس نمی‌کند.
کودکانی که از طریق عمل IVF متولد می‌شوند از لحاظ طول عمر و ضریب هوشی هیچ تفاوتی با بچه‌های طبیعی ندارند. تنها فرق کودکان IVF با طبیعی در روش لقاح تخمک آن‌ها است.
سن یکی از فاکتورهای مهم موفقیت در عمل IVF محسوب می‌شود. متخصصان معتقدند میزان موفقیت IVF در زنان ۴۵ سال حدود هفت درصد است.
محققان زیادی نگران عوارض داروهای درمان‌کننده ناباروری بر سینه‌ها و تخمدان‌های زنان هستند. با این حال، تاکنون هیچ یک از تحقیقات علمی ثابت نکرده است که عمل IVF به طور مستقیم باعث سرطان در زنان می‌شود.
برای انتخاب بیمارستان مناسب باید به فاکتورهایی مانند تخصص پزشکان، تجهیزات موجود، میزان موفقیت و تجربه سایر بیماران توجه کنید. مرکز درمان ناباروری ابن سینا، رویان، صارم و آریا برخی از مراکز معروف و معتبر در ایران هستند که عمل IVF را با درصد موفقیت بالا انجام می‌دهند.
روش‌های طب سنتی می‌توانند احتمال موفقیت IVF را افزایش دهند. اطباء طب سنتی معتقدند، خانم‌هایی که پس از چند بار IVF سقط جنین داشته‌اند، بهتر است ابتدا رحم و تخمدان‌های خود را به کمک درمان طب سنتی تقویت کنند؛ سپس برای ای وی اف مجدد بروند. همچنین، روش‌های طب سنتی می‌تواند در تقویت اسپرم مردان هم موثر باشند.
منابع: webmd | medlineplus | mayoclinic
