علت خارش مقعد چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟

خارش مقعد که در علم پزشکی به آن پروریتوس آنی (Pruritus ani) می‌گویند، یک مشکل پوستی شایع است که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. پروریتوس آنی دلایل مختلفی دارد، از عوامل غذایی گرفته تا دیابت. در حقیقت، به‌خودی‌خود بیماری محسوب نمی‌شود؛ بلکه یک علامت است. خوشبختانه، در بیشتر موارد می‌توان پروریتوس آنی را بدون مراجعه به پزشک و در خانه درمان کرد. در این مقاله از مجله درمانکده به بررسی دلایل خارش مقعد و راه‌های درمان آن می‌پردازیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

انواع خارش مقعد

۲ نوع پروریتوس آنی وجود دارد که عبارت‌اند از:

• پروریتوس آنی اولیه (ایدیوپاتیک): این نوع خارش علت مشخصی ندارد، اما شایع‌ترین نوع پروریتوس آنی محسوب می‌شود.
• پروریتوس آنی ثانویه: این نوع خارش می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله: عفونت، بیماری‌های سیستمیک، درماتیت تماسی و سایر بیماری‌های پوستی.

قبل از اینکه ادامه مطلب را بخوانید، توصیه می‌کنیم مقاله «مقعد چیست» را مطالعه کنید. اطلاعات این مقاله به شما در درک بهتر مشکلات مقعد کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: علت کمردرد بعد از رابطه جنسی (انزال) چیست؟

بیشتر بدانید: دیسمنوره چیست و چطور درمان می‌شود؟

علائم پروریتوس آنی

علائمی که ممکن است علاوه بر خارش تجربه کنید شامل موارد زیر هستند:

• التهاب
• سوزش
• درد
• پوست ضخیم یا چرم مانند روی مقعد یا اطراف آن

خارش بسته به علت بروز آن ممکن است کوتاه‌مدت یا مداوم باشد. پروریتوس آنی اغلب هنگام خواب، بعد از اجابت مزاج یا در هوای گرم و مرطوب بدتر می‌شود.

خاراندن ناحیه مقعد باعث تسکین ناراحتی نمی‌شود؛ بلکه ممکن پوست را بیشتر تحریک کرده و خارش را بدتر کند. پوست اطراف مقعد حساس است و ناخن‌های شما بسیار قوی‌تر از پوست‌تان هستند. خاراندن پوست با ناخن ممکن است باعث آسیب پوست یا عفونت شود. اگر چرخه خارش و خراشیدن پوست ادامه پیدا کند، می‌تواند به درد و سوزش شدید منجر شود. برای اینکه علت سوزش مقعد هنگام مدفوع یا بعد از آن را بفهمید، باید به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: فیستول چیست؟

زمان مراجعه به پزشک

در بیشتر موارد، برای درمان خارش مقعد به مراقبت پزشکی نیاز نیست. اما این مشکل ممکن است گاهی‌اوقات با علائم دیگری مثل خونریزی همراه باشد. اگرچه بسیاری از افراد می‌خواهند بدانند درمان خانگی خونریزی مقعدی چیست، اما این علامت باید حتما توسط پزشک بررسی شود. سایر مواردی که باید در مورد آن‌ها با پزشک صحبت کنید عبارت‌اند از:

• خارش شدید یا مداوم
• نشت مدفوع
• مشاهده علائم عفونت در ناحیه مقعد

بیشتر بخوانید: درمان خانگی خونریزی مقعدی چیست؟

خارش مقعدی نشانه چیست؟

خارش مقعدی گاهی‌اوقات علت مشخصی ندارد. اما در سایر موارد ممکن است از عوامل مختلفی مثل تحریک پوست، تعریق زیاد، عدم رعایت بهداشت، حساسیت، عفونت یا مشکلات گوارشی ناشی شود. حتی بعضی از داروها یا غذاها هم ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. در بخش بعدی مقاله در مورد این موضوع اطلاعات بیشتری کسب می‌کنید.

علت خارش مقعد

عللی که ممکن است به خارش مقعد منجر شوند عبارت‌اند از:

• بهداشت: شستشوی زیاد یا کم می‌تواند باعث تحریک پوست شود.
• محصولات بهداشتی: صابون‌ها و سایر محصولات بهداشتی ممکن است پوست را تحریک کنند.
• بیماری‌های پوستی: درماتیت و پسوریازیس باعث خارش می‌شوند.
• اختلالات مقعدی: به عنوان مثال، می‌توان به فیستول مقعدی و فیشر آنال (شقاق مقعد) اشاره کرد.
• مشکلات گوارشی: هموروئید (بواسیر)، سرطان مقعد و بیماری‌هایی که باعث اسهال می‌شوند (مانند سلیاک و بیماری‌های التهابی روده)، ممکن است در ایجاد خارش نقش داشته باشند.
• عفونت‌ها: عفونت‌های مقاربتی (STIs) به‌ویژه آن‌هایی که در اثر انگل ایجاد می‌شوند، می‌توانند به خارش منجر شوند.
• بیماری‌های سیستمیک: بعضی از بیماری‌ها که کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌د‌هند باعث خارش می‌شوند، از جمله: کم‌خونی، دیابت، یرقان، لوسمی، لنفوم و بیماری تیروئید.
• بی‌اختیاری مدفوع: این وضعیت می‌تواند کنترل رطوبت و باکتری‌ها را سخت کند.
• غذاها: بعضی از غذاها مثل نوشیدنی‌های کافئین‌دار، الکل، محصولات لبنی، بادام‌زمینی، ادویه‌ها، مرکبات و شکلات باعث تحریک خارش می‌شوند.
• داروها: خارش می‌تواند عارضه جانبی شیمی‌درمانی، کلشی‌سین، نئومایسین و کورتیکواستروئیدها باشد.

کرمک یا کرم سوزنی (Pinworms) شایع‌ترین علت خارش مقعد در کودکان است. کرمک یک نوع انگل است که در روده انسان زندگی می‌کند و زمانی که برای تخم‌گذاری از روده خارج می‌شود، خارش شدید ایجاد می‌کند. این بیماری بسیار مسری است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.

بیشتر بدانید: ویار در بارداری چیست؟

بیشتر بدانید: سرطان تخمدان چیست؟

راه‌های تشخیص علت خارش مقعد

پزشک ممکن است بتواند علت پروریتوس آنی را با پرسش در مورد علائم، سابقه پزشکی و عادات شخصی شما تشخیص دهد. با این حال، گاهی‌اوقات به معاینه بدنی و معاینه مقعد نیاز پیدا می‌کنید.

در صورت مشکوک شدن به کرم سوزنی، پزشک تست نوار چسب (تست اسکاچ) را برایتان تجویز می‌کند. برای انجام این تست باید نوار چسب را روی پوست اطراف مقعد بگذارید تا تخم‌های کرم به آن بچسبند. برای کسب بهترین نتیجه، تست نوار را سه روز متوالی انجام دهید و سپس نوارها را به آزمایشگاه ببرید. در آزمایشگاه، نوارها زیر میکروسکوپ گذاشته می‌شوند تا از نظر وجود تخم کرمک بررسی شوند.

در بعضی موارد، ممکن است پزشک تست‌های آزمایشگاهی زیر را هم توصیه کند:

• سوآب برای بررسی عفونت
• بیوپسی، در صورتی که پوست تغییر کرده باشد
• کشت مدفوع، اگر به اسهال مبتلا باشید
• آزمایش خون برای رد بیماری‌های سیستمیک (مانند بیماری کبد)

اگر علت خارش مشخص نباشد یا این مشکل به درمان پاسخ ندهد، پزشک می‌تواند شما را به متخصص پوست ارجاع دهد. در بسیاری از موارد، علت خارش مقعد مشخص نیست؛ اما علائم آن قابل درمان است.

بیشتر بدانید: مقعد یا آنال چیست؟

بهترین پماد برای خارش مقعدی

محصولاتی که در آن‌ها یک نوع کورتیکواستروئید به نام هیدروکورتیزون با یک مسکن بی‌حس‌کننده ترکیب شده است، برای درمان خارش مقعد مفیدند. شما باید به مدت محدود از این پماد ۲ تا سه بار در روز استفاده کنید. البته تحقیقات نشان داده است که کرم موضعی کپسایسین جایگزین خوبی برای کورتیکواستروئید است و می‌تواند خارش مزمن مقعد را برطرف کند.

از آنجا که انتخاب پماد مناسب به علت خارش بستگی دارد، بهتر است قبل از امتحان کردن هر نوع محصولی ابتدا با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بدانید: کاندوم زنانه چیست؟

قرص ضد خارش مقعدی

اگر پزشک به عفونت مشکوک باشد، آنتی‌بیوتیک‌ یا داروی ضد قارچ تجویز می‌کند. در صورتی که بدن‌تان به دارودرمانی یا سایر روش‌ها پاسخ ندهد، ممکن است پزشک این مشکل را با تزریق متیلن بلو درمان کند. در این روش، پزشک متیلن بلو را در زیر پوست ناحیه اطراف مقعد تزریق می‌کند. متیلن بلو با از بین بردن پایانه‌های عصبی در نواحی تزریق‌شده، درد و خارش را تسکین می‌دهد.

درمان خارش مقعدی خانگی

اگر به دنبال یک راه موثر برای تسکین خارش و درمان درد مقعدی در خانه هستید، می‌توانید راه‌کارهای زیر را امتحان کنید:

• از دستمال توالت بدون رنگ و رایحه استفاده کنید. دستمال توالت‌هایی که رنگ یا رایحه دارند می‌توانند پوست شما را تحریک کنند.
• از صابون‌ها و شوینده‌های معطر استفاده نکنید. صابون‌های معطر ممکن است حاوی مواد حساسیت‌زا یا محرک‌های شیمیایی باشند که می‌توانند علائم شما را بدتر کنند.
• لباس زیر نخی بپوشید. لباس زیر نخی رطوبت را جذب می‌کند. علاوه بر این، توصیه می‌شود لباس زیر خود را به طور مرتب عوض کنید و آن را با شوینده‌های بدون عطر بشویید.
• بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. محصولات لبنی، الکل، نوشیدنی‌های گازدار، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و غذاهای اسیدی یا تند ممکن است باعث این مشکل شوند. بهتر است مصرف همه این غذاها و نوشیدنی‌ها را به طور هم‌زمان کنار نگذارید. هر چند روز یک‌بار یکی از آن‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید تا متوجه شوید کدام غذا یا نوشیدنی باعث خارش می‌شود. در صورت حذف لبنیات، با متخصص تغذیه در مورد راه‌های تامین کلسیم مورد نیاز بدن مشورت کنید.
• از پماد، کرم یا ژل استفاده کنید. با استفاده از پماد زینک اکساید یا وازلین از پوست اطراف مقعد در برابر رطوبت محافظت کنید. در صورت نیاز برای کاهش التهاب و خارش، ۲ تا سه بار در روز و به مدت یک تا ۲ هفته از کرم هیدروکورتیزون ۱ درصد استفاده کنید.
• غذاهای پرفیبر بخورید. غلات کامل، حبوبات، سبزیجات و میوه‌ها (به جزء مرکبات) از یبوست جلوگیری می‌کنند. مکمل‌های فیبر مانند پسیلیوم و متیل سلولز هم ممکن است کمک‌کننده باشند.

بیشتر بدانید: پایین آمدن جنین در بارداری خطرناک است؟

کلام پایانی

در این مقاله در مورد دلیل خارش مقعدی و راه‌های درمان آن صحبت کردیم. خارش مقعد یک مشکل شایع، ناخوشایند و آزاردهنده است. اما خوشبختانه، در بیشتر موارد با اصلاح سبک زندگی و به کمک داروهای بدون نسخه برطرف می‌شود.اگر خارش شدید بود یا بیش از سه تا ۶ هفته ادامه داشت، با دکتر داخلی یا فوق تخصص گوارش مشورت کنید. برای دریافت نوبت حضوری یا مشاوره آنلاین می‌توانید به سایت درمانکده مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: درمان خارش بدن چگونه است؟

سوالات متداول

منابع: mayoclinic, medicalnewstoday, my.clevelandclinic