علت باردار نشدن چیست؟ بررسی ۱۰ عامل مهمی که باعث نازایی می‌شوند

ناباروری در زنان و مردان دلایل مختلفی مانند اختلال در تخمک ‌گذاری، مشکلات ساختاری در دستگاه تناسلی، تعداد اسپرم کم و بیماری‌های زمینه‌ای دارد. همچنین، علت باردار نشدن در برخی افراد می‌تواند ناشی از سبک زندگی، تغذیه، استرس و حتی سن باشد. اختلالات باروری در برخی زنان با مشاهده مکرر علائمی مانند اختلال در سیکل قاعدگی یا دردهای شدید پریودی قابل پیش‌بینی است، اما ناباروری مردان معمولا نشانه خاصی ندارد و تا قبل از انجام آزمایشات لازم مشخص نمی‌شود. 

درک عوامل اثرگذار بر ناباروری و شناخت علل احتمالی باردار نشدن، اولین گام در جهت یافتن راه‌های موثر برای رفع این مشکل است. اگر شما هم کنجکاوید بدانید علت باردار نشدن چیست و چه کارهایی باعث نازایی میشه، در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید.

ناباروری چیست؟

در تعریف ناباروری چیست؟ می‌توان گفت، ناباروری به حالتی اطلاق می‌شود که زن و شوهر پس از یک سال تلاش منظم برای بارداری (برقراری رابطه جنسی بدون روش‌های پیشگیری)، موفق به بچه‌دار شدن نمی‌شوند. معمولا زوجین وقتی که ماه‌ها می‌گذرند و آزمایش های بارداری نتیجه منفی را نشان می‌دهند، استرس و نگرانی زیادی را تحمل می‌کنند. در این مرحله زوجین فوری امید خود را از دست داده و فکر می‌کنند که نابارور هستند. در حالی که در برخی موارد، علت باردار نشدن مشخص نیست و شاید فقط به زمان بیشتری نیاز داشته باشید. به همین دلیل بهتر است قبل از هر چیز در این زمینه با یک پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

بیشتر بدانید: آزمایش ژنتیک سه ماه اول بارداری

علت باردار نشدن

نازایی در زنان دلایل مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

اختلال در تخمک‌گذاری

اختلالات تخمک‌گذاری به طور معمول بر توانایی باردار شدن زنان به صورت طبیعی تاثیر می گذارند. چرا که بدون تخمک‌گذاری موفقیت‌آمیز، هیچ تخمکی برای انجام لقاح و باروری وجود ندارد. اختلالات تخمک گذاری به معنای این است که تخمک‌گذاری در بدن یک زن به ندرت اتفاق می‌افتد یا اینکه اصلا تخمک‌گذاری ندارد. این اختلال، رایج‌ترین علت باردار نشدن زنان به‌شمار می‌آید. در واقع می‌توان گفت، از هر چهار زوج نابارور، یک زوج به دلیل اختلال در تخمک‌گذاری بچه‌دار نمی‌شوند.

این عارضه می‌تواند ناشی از بیماری‌های زنانه زیر باشد:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک 
• اختلالات هورمونی مانند پرکاری و یا کم کاری تیروئید
• نارسایی تخمدان
• اختلال عملکرد هیپوتالاموس

ناباروری مرتبط با سن

با افزایش سن یک خانم، تعداد تخمک‌ها و در نتیجه قدرت باروری او به سرعت کاهش می‌یابند. این روند کاهشی در اواسط دهه ۳۰ بارزتر می‌شود، به طوری که متخصصان تخمین زده می‌زنند، در حدود یک سوم زوج‌های درگیر ناباروری، سن خانم بالای ۳۵ سال است.همچنین، با افزایش سن خانم، کیفیت تخمک‌های او کاهش پیدا می‌کند. این مساله علاوه بر کاهش قدرت باروری، باعث افزایش احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که تقریبا ۷۰٪ از سقط‌ها به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی رخ می‌دهد.

بیشتر بدانید: از کجا بفهمم حامله نمیشم؟

نارسایی زودرس تخمدان

این اختلال به عنوان نارسایی تخمک‌گذاری اولیه شناخته می‌شود. در واقع، نارسایی زودرس تخمدان زمانی رخ می‌دهد که بدن خانم دچار پاسخ خود ایمنی یا کاهش و از دست رفتن زود هنگام ذخیره تخمک‌ها شود. این عارضه می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا شیمی درمانی باشد.

اختلالات هورمونی

دیگر علت باردار نشدن یک خانم را می‌توان ناشی از اختلالات هورمونی دانست. نوسان در سطح هورمون‌ها بنا به دلایل مختلف، می‌تواند بر چرخه قاعدگی، تخمک‌گذاری و در نتیجه قدرت باروری یک خانم تاثیر بگذارد. رایج‌ترین علل اختلالات هورمونی شامل موارد زیر هستند:

• اختلال عملکرد هیپوتالاموس (این عارضه در زنان منجر به بروز اختلال در سطح هورمون‌های گنادوتروپین، هورمون‌های هیپوفیزی LH و FSH می‌شود و در نتیجه بر تخمک‌گذاری و قدرت باروری تاثیر منفی می‌گذارد. از علائم این اختلال می‌توان به قاعدگی نامنظم یا قطع کامل آن اشاره کرد.)
• اختلال در عملکرد هیپوفیز (نقص در تولید هورمون‌های LH و FSH که از هیپوفیز ترشح می‌شوند، روند تخمک‌گذاری را با مشکل روبه‌رو می‌کنند.)
• اختلال در عملکرد غده تیروئید
• افزایش سطح هورمون پرولاکتین
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

بیشتر بدانید: هورمون زنانه

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) از مهم‌ترین علت باردار نشدن زنان است. این عارضه در بین عموم مردم به نام تنبلی تخمدان شناخته می‌شود. سندرم PCOS با دوره های پریودی نامنظم، مقاومت به انسولین، رشد غیرطبیعی موهای زائد در صورت و یا بدن، چاقی و آکنه همراه است. معمولا شدت و تعداد این علائم در هر خانم به شکل متفاوتی بروز پیدا می‌کند.

ناباروری مردانه

مشکلات باروری مردان را می‌توان دیگر علت باردار نشدن زنان دانست. برای باردار شدن هر ۲ شریک باید سالم باشند. در واقع می‌توان گفت، علت ناباروری فقط به خانم که نوزاد را باردار می‌شود، مرتبط نیست. از جمله عواملی که باعث ناباروری مردان می‌شوند، عبارت‌اند از:

• اختلال در تولید اسپرم
• واریکوسل
• عفونت‌های مجاری ادراری و برخی بیماری‌های مقاربتی
• انسداد مسیر اسپرم
• اختلال در نعوظ
• بیماری‌های مزمن و ژنتیکی
• انزال زودرس یا پسرفت انزال
• عدم عملکرد صحیح بیضه‌ها

بیشتر بدانید: علت ناباروری زنان

مسدود شدن لوله فالوپ

لوله های فالوپ همان لوله‌های رحمی هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند. این لوله‌ها ممکن است بنا به دلایل مختلف مانند جراحی یا ابتلا به عفونت مقاربتی (STI) آسیب ببیند. ایجاد ناهنجاری و صدمه به این لوله‌ها می‌تواند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک شود. همچنین در پی انسداد لوله‌های فالوپ، ممکن است با وجود انجام لقاح، تخمک بارور شده نتواند به سمت رحم حرکت کند.

بیشتر بدانید: مهمترین علت ناباروری مردان

اندومتریوز

آندومتریوز دیگر علت باردار نشدن بدون جلوگیری است که می‌تواند توانایی بارداری زنان به صورت طبیعی را تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که بافتی مشابه غشا داخل رحم، در بیرون یا روی رحم رشد کند. آندومتریوز همچنین می‌تواند بر پوشش داخلی رحم تاثیر بگذارد و روند لانه‌گزینی تخمک بارورشده را مختل کند.

بیشتر بدانید: اسپرم مرد چقدر باید باشد برای بارداری

ناهنجاری‌ها و ضایعات رحمی

ناهنجاری‌ها و ضایعات ساختاری رحم، از عوامل مهم موثر بر قدرت باروری یک خانم هستند. این ناهنجاری‌ها عبار‌ت‌اند از:

• رحم تک شاخ یا دو شاخ
• رحم دوگانه
• رحم دارای سپتوم
• رحم کمانی
• پولیپ‌های رحمی
• فیبروم ها (میوم‌ها)

ناباروری بدون دلیل

گاهی‌اوقات، علت باردار نشدن قابل توضیح نیست. این بدان معناست که پزشکان دلیل واضحی برای ناباروری پیدا نکرده‌اند و آزمایش‌های انجام‌شده، همگی نتایج طبیعی را نشان می‌دهند.

علت باردار نشدن با وجود سالم بودن برای بسیاری از زوج‌ها ناراحت‌کننده است؛ زیرا آن‌ها نمی‌دانند مراحل بعدی درمان چگونه پیش می‌رود و آیا اصلا راه درمانی وجود دارد یا خیر. در حال حاضر، حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد زوجین درگیر ناباروری غیر قابل توضیح هستند. 

اگر چه داشتن ناباروری بدون دلیل گیج‌کننده و ناامیدکننده است، اما خوشبختانه بدین معنا نیست که نمی‌توانید باردار شوید. اگر دلایل باردار نشدن بعد از اقدام برای حاملگی مشخص نباشد، باز هم می‌توانید به کمک درمان نازایی و ناباروری، این مشکل را برطرف کنید.

چه بیماری هایی باعث نازایی میشود؟

برخی شرایط پزشکی و بیماری‌ها می‌توانند بر باروری تاثیر منفی بگذارند و موجب نازایی شوند. شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با ناباروری عبارت‌اند از:

• بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس
• دیابت کنترل‌نشده
• عدم تعادل تیروئید
• عفونت‌های لگنی (PID)
• اضافه وزن شدید
• عفونت مقاربتی (STI)
• ایدز
• اختلالات سلامت روان مانند افسردگی اساسی و اضطراب شدید

ناباروری یک زوج چه زمانی تایید می‌شود؟

هنگامی که یک خانم، ۱۲ ماه به صورت منظم رابطه جنسی بدون روش‌های پیشگیری داشته باشد اما بارداری رخ ندهد، می‌توان گفت که این زوج درگیر ناباروری هستند. البته این زمان برای خانم‌های بالای ۳۵ سال، حدود ۶ ماه است. 

علاوه بر این، خانم‌هایی که در گذشته باردار شده‌اند، اما حالا قادر به بارداری نیستند و همین‌طور خانم‌هایی که سقط مکرر دارند، نیز به عنوان نابارور شناخته می‌شوند. با این حال، نمی‌توان یک زوج را صرفا به این دلیل که پس از رابطه جنسی بدون جلوگیری، بچه‌دار نشده‌اند، نابارور دانست. برای تایید نهایی نازایی و مشکل ناباروری به آزمایشات مخصوص نیاز است که باید زیر نظر پزشک متخصص زنان، زایمان و نازایی انجام شود.

چه کسانی اصلا باردار نمیشوند؟

زنان و مردان ممکن است به دلایل پزشکی و بیولوژیکی نتوانند هرگز بچه‌دار شوند. علت باردار نشدن در چنین شرایطی شامل موارد زیر است:

• فقدان مادرزادی رحم یا تخمدان‌ها
• آسیب جدی به رحم
• هیسترکتومی (برداشتن رحم)
• اختلالات ژنتیکی و کروموزومی مانند سندرم کلاین فلتر و سندرم ترنر
• یائسگی زودرس
• آسیب جدی به بیضه‌ها و توقف تولید اسپرم
• سرطان‌های مرتبط با تخمدان‌ها، رحم و بیضه‌ها
• بیماری‌های خود ایمنی شدید

چه چیزی باعث نازایی میشود؟

علاوه بر تمام مواردی که تاکنون به عنوان علت باردار نشدن معرفی کردیم، سبک زندگی یکی از عوامل تاثیرگذار بر نازایی است. برخی عادات غلط و عوامل محیطی می‌توانند به شدت بر قدرت باروری تاثیر منفی بگذارند و حتی در بلندمدت منجر به ناباروری شوند. مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر قدرت باروری زنان و مردان عبارت‌اند از:

• سیگار کشیدن
• مصرف بیش از حد الکل
• مصرف مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین، ماری‌جوانا، اکستازی، کتامین و آمفتامین‌ها
• اضافه وزن یا کمبود وزن شدید
• رژیم غذایی ناسالم و فاقد مواد مغذی
• استرس و اضطراب شدید
• تجربه تروما
• قرار گرفتن بیش از حد در معرض برخی مواد شیمیایی و سمی
• ورزش‌های سنگین و شدید
• مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی و استروئیدها
• خواب ناکافی و الگوی خواب نامنظم

راهنمای مراجعه به پزشک

ناباروری می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عوامل زنانه، مردانه یا ترکیبی از هر ۲ رخ دهد. از مشکلات تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های فالوپ و اختلالات هورمونی گرفته تا کاهش کیفیت اسپرم و برخی بیماری‌ها نقش مهمی در کاهش شانس باروری دارند. همچنین، دیگر علل ناباروری را می‌توان ناشی از استرس، سبک زندگی، آلودگی‌های محیطی و عوامل ژنتیکی دانست. اگر پس از یک سال رابطه جنسی منظم و بدون روش‌های پیشگیری، باردار نشده‌اید، بهتر است برای انجام آزمایشات لازم و تشخیص علت باردار نشدن به متخصص زنان، زایمان و نازایی مراجعه کنید.

برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: clevelandclinic | health