سندرم ایمپاستر (Imposter Syndrome) که با عنوان سندرم ایمپاستر افراد موفق نیز شناخته می‌شود، به وضعیتی روان‌شناختی اشاره دارد که افراد با وجود داشتن انواع موفقیت‌ها و دستاوردها، خودشان را نالایق و فاقد شایستگی احساس می‌کنند. این افراد معمولا تصور می‌کنند که موفقیت‌هایشان نتیجه شانس یا عوامل خارجی است و به زودی دیگران متوجه می‌شوند که آن‌ها به اندازه‌ای که به نظر می‌رسد، توانمند نیستند.
این احساسات و افکار می‌تواند باعث اضطراب، کاهش اعتماد‌به‌نفس و ترس از شکست شود. در ادامه این مقاله از مجله سلامت درمانکده به بررسی علائم این سندرم و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
فهرست محتوا
سندرم ایمپاستر در روانشناسی چیست؟
سندرم ایمپاستر، که به آن تقلب ادراک‌شده نیز گفته می‌شود، شامل احساس شک به خود و ناتوانی است که شخص علیرغم تحصیلات، تجربه و دستاوردهای مختلف این احساسات را همچنان تجربه می‌کند. یک مقاله مروری در سال ۲۰۱۹ درباره این سندرم، نشان داد که بین ۹ تا ۸۲ درصد از افراد در مقاطعی از زندگی خود چنین افکاری داشته‌اند.
تحقیقات اولیه درباره این پدیده عمدتا بر زنان موفق و توانمند متمرکز بود. در تحقیقات بعدی مشخص شد که این سندرم می‌تواند هر شخصی را در هر حرفه‌ای تحت تاثیر قرار دهد، از دانشجویان تحصیلات تکمیلی گرفته تا مدیران ارشد یک کمپانی بزرگ.
اغلب افراد برای مقابله با این احساسات، ممکن است بیشتر کار کنند و یا استانداردهای بالاتری برای خودشان در نظر بگیرند. این فشارهای روانی در نهایت می‌تواند به سلامت روان و عملکرد افراد آسیب برساند؛ بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت داشتن چنین افکاری به یک روانشناس مراجعه کنید.
علت ابتلا به سندروم ایمپاستر
هنوز علت مشخصی برای بروز این سندرم وجود ندارد و تحقیقات برای تشخیص علل آن ادامه دارد. ترکیبی از عواملی که ممکن است باعث بروز این سندرم شوند، عبارت‌اند از:
۱. سبک تربیتی والدین و محیط زندگی دوران کودکی
محیط زندگی و رفتارهای والدین یکی از عوامل ابتلا به این سندرم است. این عوامل و رفتارها عبارت‌اند از:
- تحت فشار قرار گرفتن برای عملکرد خوب داشتن در مدرسه
- مقایسه شدن با خواهر و برادر یا سایر هم‌کلاسی‌ها
- تاکید بر باهوش بودن فرد
- انتقاد شدید از اشتباهات فرد
بیشتر بدانید: مازوخیسم چیست؟
۲. ویژگی‌های شخصیتی
برخی از ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند میزان ابتلا به این سندرم را افزایش دهند. این ویژگی‌های شخصیتی عبارت‌اند از:
- تمایل به کمال‌گرایی
- عدم اعتماد به توانایی خود برای مدیریت رفتارها و مسئولیت‌های زندگی
- کسب نمره بالا در معیار روان‌رنجوری (Neuroticism) آزمون نئو
- کسب نمره پایین در معیار وظیفه‌شناسی (Conscientiousness) آزمون نئو
۳. مشکلات سلامت روان
این سندرم و مشکلات سلامت روان از جمله ابتلا به افسردگی و اضطراب می‌توانند روی یکدیگر اثر گذاشته و وضعیت را پیچیده‌تر کنند. برای مثال سندروم تقلبی بودن یا سندرم افراد موفق می‌تواند باعث شود که فرد خود را کمتر و پایین‌تر از دیگران ببیند. احساس خود‌کم‌بینی نیز می‌تواند منجر به کاهش اعتماد‌به‌نفس، تردید نسبت به خود، افسردگی و اضطراب شود.
بیشتر بدانید: مالیخولیا چیست؟
۴. مسئولیت‌های جدید
احساس نالایق بودن نسبت به فرصت‌های شغلی یا تحصیلی جدید، یک احساس غیر معمول نیست. قطعا شما آن شغل یا موقعیت تحصیلی را می‌خواهید؛ اما ممکن است نگران باشید که نتوانید انتظارات را برآورده کنید. این احساسات ممکن است با گذشت زمان و آشنا شدن با وظایف شغلی و تحصیلی کاهش یابند. با این حال، این احساسات می‌توانند بدتر شوند؛ به‌ویژه اگر حمایت، تایید یا تشویق از سوی سرپرستان یا همکاران‌تان دریافت نکنید.
علائم سندروم ایمپاستر
احساسات ایمپاستر نمایانگر یک تضاد بین برداشت افراد از خودشان و تصویری است که دیگران از آن‌ها می‌بینند. حتی زمانی که دیگران استعدادهای آن‌ها را تحسین می‌کنند، این افراد موفقیت‌های خود را به زمان‌بندی و شانس خوب نسبت می‌دهند. علائم این سندرم عبارت‌اند از:
- تلاش برای اینکه دیگران متوجه کاستی‌ها یا شکست‌های آن‌ها نشوند
- تلاش زیاد برای اینکه شایسته نقش‌هایی شوند که فکر می‌کنند لیاقت‌شان را ندارند
- برای جبران کمبود هوش از نظر خودشان، تلاش بسیاری می‌کنند
- احساس گناه داشتن برای اینکه تصور می‌کنند در حال فریب دادن دیگران هستند
این افراد هرگونه تحسین دیگران را به ترحم یا همدردی نسبت می‌دهند. علاوه بر این، تمام تقصیرهای هر اشتباهی را که مرتکب می‌شوند، به عهده می‌گیرند؛ حتی اشتباهات جزئی که ممکن است در هر شرایطی ایجاد شود.
به مرور زمان، این وضعیت می‌تواند چرخه‌ای از اضطراب، افسردگی و احساس گناه را ایجاد کند. زندگی در ترس دائمی از اینکه دیگران متوجه استعدادهای واقعی آن‌ها شوند، باعث می‌شود که در هر کاری به دنبال کمال باشند. در نهایت وقتی فرد به آن سطح از کمال دست نمی‌یابد، ممکن است احساس گناه یا بی‌ارزشی کند و به دلیل تلاش‌های مداوم دچار خستگی و سرخوردگی شود.
انواع احساسات افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر
افراد مبتلا به این سندرم، احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند. این احساسات عبارت‌اند از:
۱. کمال‌گرایی
این افراد بیشتر بر چگونگی انجام کارها تمرکز می‌کنند و در هر جنبه‌ای از زندگی انتظار کمال دارند. همچنین، ممکن است از امتحان کردن موقعیت‌های جدید خودداری کنند؛ زیرا فکر می‌کنند که نمی‌توانند از همان ابتدا کارها را به‌طور کامل و مناسب انجام دهند.
بیشتر بدانید: کمال گرایی چیست؟
۲.نابغه طبیعی
در این حالت اگر چیزی به‌راحتی برای فرد قابل انجام نباشد یا در تلاش اول موفق نشود، ممکن است احساس شرم و خجالت کند.
بیشتر بدانید: فرسودگی شغلی
۳. فردگرایی
اغلب افراد مبتلا به این سندرم باور دارند که باید بتوانند همه چیز را به تنهایی مدیریت کنند. همچنین اگر نتوانند به‌تنهایی در کارها موفق شوند، خود را نالایق می‌دانند. توجه داشته باشید که درخواست کمک نکردن از کسی یا نپذیرفتن حمایت آن‌ها در واقع راهی برای اعتراف به ناتوانی و نشان دادن خود به‌عنوان یک فرد شکست‌خورده است.
بیشتر بدانید: چگونه اعتماد به نفس فرزندم را بالا ببرم؟
۴. کارشناس
این افراد قبل از شروع هر کار می‌خواهند مطمئن شوند که حتما در آن موفق خواهند شد. به همین دلیل ممکن است زمان زیادی صرف جستجوی اطلاعات در مورد آن موقعیت کنند. از آن‌جایی که این افراد معتقدند باید همه جواب‌ها را بدانند، وقتی نمی‌توانند به سوالی پاسخ دهند، ممکن است خود را یک فرد جعلی یا شکست‌خورده بدانند.
بیشتر بدانید: درمان غر زدن
۵. ابرقهرمان
این افراد شایستگی را با توانایی موفقیت در هر نقشی که دارند مرتبط می‌کنند. عدم موفقیت در انجام صحیح نیازهای این نقش‌ها، به‌نظر آن‌ها نشان‌دهنده ناتوانی است. به همین دلیل، این افراد برای موفقیت، خود را تا حد ممکن تحت فشار قرار می‌دهند و تمام انرژی‌شان را برای هر نقشی که دارند، صرف می‌کنند.
روش تشخیص سندروم ایمپاستر
افراد مبتلا به این سندرم دائما به توانایی‌های خود تردید دارند و احساس می‌کنند شایسته موفقیت‌هایی که کسب کرده‌اند، نیستند. آن‌ها معمولا به‌جای اینکه خود را تحسین کنند، موفقیت‌های خود را به شانس، زمان‌بندی یا عوامل خارجی دیگر نسبت می‌دهند و تلاش‌های خود را نادیده می‌گیرند.
همچنین آن‌ها ممکن است از ریسک کردن یا امتحان چیزهای جدید خودداری کنند؛ زیرا می‌ترسند شکست بخورند یا به اندازه کافی خوب نباشند. اگر احساس می‌کنید علائمی که در این مقاله ذکر شده است را دارید، توصیه می‌کنیم برای بررسی بیشتر به یک روانپزشک مراجعه کنید.
درمان سندروم ایمپاستر
درمان و مدیریت سندروم ایمپاستر بسته به میزان تاثیری که این سندرم بر زندگی فرد دارد، متفاوت خواهد بود. درمان‌های پزشکی و روان‌درمانی باید به‌صورت موردی و با توجه به شرایط فردی انجام شده و به وضعیت سلامت رفتاری نیز توجه شود. درمان‌هایی که برای مدیریت این سندرم توصیه می‌شوند عبارت‌اند از:
- خود‌اندیشی برای شناخت فرآیندهای ذهنی (متاکاگنیشن)
- مشاوره فردی
- رفتار‌درمانی شناختی (CBT)
- روان‌درمانی
- مدیتیشن و تمرینات خود‌آگاهی
بیشتر بدانید: بادی شیمینگ
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی ماهیت سندرم ایمپاستر، علت ایجاد و روش‌های درمان آن پرداختیم. به یاد داشته باشید که رسیدن به کمال واقعی تقریبا غیرممکن است؛ بنابراین نرسیدن به آن شما را به یک فرد فریبکار یا بی‌ارزش تبدیل نمی‌کند. اگر در حال تجربه کردن علائم سندرم افراد موفق هستید، توصیه می‌کنیم با مراجعه به یک متخصص سلامت روان، بر این افکار مضر خود غلبه کنید.
شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله روانشناس مشاوره آنلاین داشته باشید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر روانشناس از روانشناس مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
سندرم ایمپاستر یک حالت روانی است که در آن فرد با وجود موفقیت‌ها و شواهدی که نشان‌دهنده توانمندی او هستند، احساس می‌کند که لیاقت موفقیت‌های خود را ندارد. این سندرم می‌تواند باعث اضطراب، افسردگی و عدم رضایت از خود شود.
شک و تردید نسبت به خود، عزت نفس پایین، احساس ناتوانی، ترس از شکست، احساس ناکارآمدی و فریبکاری و انکار دستاوردها از جمله علائم این سندرم هستند.
منبع:
