اختلال هیپوناترمی ؛ علل، علائم و راه‌های درمان

منظور از هیپوناترمی یا کم‌سُدیمی خون، کاهش سطح یون سدیم در خون بدن است. سدیم یک الکترولیت است و به تنظیم میزان آب داخل و خارج سلولها کمک می کند.

در هیپوناترمی، یک یا چند عامل از یک بیماری زمینه‌ای پزشکی گرفته تا نوشیدن بیش از حد آب، باعث رقیق شدن سدیم موجود در بدن می شود. وقتی این اتفاق می افتد، سطح آب بدن افزایش یافته و سلول ها متورم می شوند. این تورم می تواند اختلالات خفیف یا شدید بسیاری را ایجاد کند.

هدف از درمان هیپوناترمی رفع بیماری زمینه ای می باشد. بسته به علت هیپوناترمی، ممکن است با کاهش آب مصرفی مشکل به سادگی حل شود. در موارد دیگر هیپوناترمی، امکان دارد به محلول های الکترولیت وریدی و دارو نیاز داشته باشید.

علائم هیپوناترمی یا کمبود سدیم

علائم و نشانه های هیپوناترمی شامل:

• تهوع و استفراغ
• سردرد
• گیجی
• از دست دادن انرژی، خواب آلودگی و خستگی
• بی قراری و تحریک پذیری
• ضعف عضلانی، اسپاسم یا گرفتگی عضله
• تشنج
• کما

چه زمانی مراجعه به پزشک داخلی ضروری است؟

برای کسی که علائم و نشانه های شدید هیپوناترمی مانند حالت تهوع و استفراغ، گیجی، تشنج یا از دست دادن هوشیاری را دارد، به مراقبت اورژانسی نیاز است.

اگر می دانید در معرض خطر هیپوناترمی هستید و حالت تهوع، سردرد، گرفتگی عضلانی یا ضعف دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. بسته به میزان و مدت زمان بروز این علائم، پزشک ممکن است مراقبت های اورژانسی ضروری را توصیه کند.

علل هیپوناترمی

سدیم در بدن نقش اساسی دارد. این ماده به حفظ فشار خون طبیعی کمک کرده، از عملکرد اعصاب و عضلات پشتیبانی و تعادل مایعات بدن را تنظیم می کند.

سطح طبیعی سدیم خون بین 135 تا 145 میلی اکی والان در لیت است. هیپوناترمی هنگامی اتفاق می افتد که این میزان به زیر 135 mEq / L برسد. بسیاری از شرایط احتمالی و سبک زندگی می توانند منجر به هیپوناترمی شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای خاص
  برخی از داروها مانند قرص های دیورتیک (ادرار آورها) ، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد درد می توانند در روند طبیعی هورمونی و کلیوی که غلظت سدیم را در حد طبیعی نگه می دارند، تداخل ایجاد کنند.
• مشکلات قلبی، کلیوی و کبدی
  نارسایی احتقانی قلب و برخی بیماری های موثر بر کلیه ها یا کبد می تواند باعث تجمع مایعات در بدن، رقیق شدن سدیم و کاهش سطح کلی آن شود.
• سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH)
  در این شرایط، مقادیر زیادی از هورمون ضد ادراری (ADH) تولید شده و آب به جای دفع طبیعی از طریق ادرار، در بدن حفظ می شود.
• استفراغ مزمن یا اسهال و سایر دلایل کم آبی بدن
  این عوامل باعث از دست رفتن الکترولیت ها مانند سدیم و همچنین افزایش سطح ADH می شوند.
• نوشیدن بیش از حد آب
  نوشیدن مقادیر زیاد آب با ایجاد اختلال در کلیه هنگام دفع آب، هیپوناترمی را به وجود می آورد. از آنجا که سدیم را از طریق تعریق از دست می دهید، نوشیدن بیش از حد آب در طول فعالیت های استقامتی، مانند ماراتن و تریاتلون نیز می تواند محتوای سدیم خون را رقیق کند.
• تغییرات هورمونی
  نارسایی غده فوق کلیه (بیماری آدیسون) بر توانایی غدد فوق کلیه در تولید هورمون های موثر در تعادل سدیم، پتاسیم تأثیر می گذارد. سطح پایین هورمون تیروئید نیز در ایجاد هیپوناترمی نقش دارد.
• داروی تفننی اکستازی
  آمفتامین خطر ابتلا به موارد شدید و حتی کشنده هیپوناترمی را افزایش می دهد.

چه عواملی سبب افزایش خطر ابتلا به هیپوناترمی می‌شوند؟

عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به هیپوناترمی را افزایش دهد:

• افزایش سن
  افراد مسن بیش‌تر از سایر افراد در خطر هستند. از جمله تغییرات مربوط به سن، مصرف برخی داروها و احتمال بیش‌تر ابتلا به بیماری مزمنی است که تعادل سدیم بدن را تغییر می دهد.
• مصرف داروهای خاص
  داروهایی هستند که خطر ابتلا به هیپوناترمی را افزایش می دهند. این داروها شامل دیورتیک های تیازید و همچنین برخی داروهای ضد افسردگی و ضد درد است. علاوه بر این، داروی تفننی اکستازی با موارد مرگبار هیپوناترمی مرتبط بوده است.
• شرایطی که باعث کاهش دفع آب بدن می شود
  شامل بیماری کلیه، سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH) و نارسایی قلبی.
• فعالیت‌های جسمی شدید
  افرادی که هنگام شرکت در دو ماراتن، اولترا ماراتن، تریاتلون و سایر فعالیت های شدید آب زیادی می نوشند، در معرض خطر هیپوناترمی قرار دارند.

عوارض هیپوناترمی

در هیپوناترمی مزمن، سطح سدیم به تدریج طی 48 ساعت یا بیشتر کاهش می یابد. از این رو علائم و عوارض آن معمولا ملایم هستند. در هیپوناترمی حاد، سطح سدیم به سرعت کاهش می یابد. در نتیجه اثرات بالقوه خطرناکی مانند تورم سریع مغز ایجاد می شود که می تواند منجر به کما و مرگ شود.

به نظر می رسد زنان در دوران یائسگی بیشترین خطر آسیب مغزی مربوط به هیپوناترمی را دارند. این مسئله ممکن است مربوط به تأثیر هورمون های جنسی زنان بر توانایی بدن در ایجاد تعادل در سطح سدیم باشد.

پیشگیری از هیپوناترمی

اقدامات زیر می تواند در پیشگیری از هیپوناترمی مفید واقع شود:

• بیماری مرتبط را درمان کنید
  درمان بیماری‌های موثر در هیپوناترمی، مانند نارسایی غده فوق کلیه، می تواند از کاهش سدیم خون جلوگیری کند.
• اطلاعات خود را افزایش دهید
  اگر به یک بیماری پزشکی مبتلا هستید که خطر هیپوناترمی را افزایش می دهد یا از داروهای ادرار آور استفاده می کنید، بهتر است از علائم هیپوناترمی آگاه باشید. همیشه با پزشک خود در مورد خطرات داروی جدید صحبت کنید.
• در هنگام فعالیت‌های شدید اقدامات احتیاطی را انجام دهید
  ورزشکاران باید فقط مقدار مایعاتی را که در طول مسابقه به دلیل تعریق از دست می دهند بنوشند. به طور کلی تشنگی راهنمای خوبی برای میزان آب یا مایعات مورد نیاز شماست.
• حین انجام فعالیت های شدید از نوشیدنی های ورزشی استفاده کنید
  با پزشک خود درباره جایگزینی آب با نوشیدنی های ورزشی حاوی الکترولیت هنگام شرکت در مسابقات استقامتی مانند ماراتن ها، مسابقات سه گانه و سایر فعالیت های شدید، مشورت کنید.
• آب را به میزان متوسط ​​بنوشید
  نوشیدن آب برای سلامتی حیاتی است، بنابراین حتما مایعات کافی بنوشید. اما زیاده روی نکنید. تشنگی و رنگ ادرار معمولاً بهترین نشانه میزان آب مورد نیاز هستند. اگر تشنگی ندارید و ادرار زرد کم رنگ است، به احتمال زیاد میزان آب دریافتی شما مناسب است.

تشخیص هیپوناترمی

برای تشخیص این بیماری پزشک با پرسش در مورد سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی کار خود را شروع می کند. با این حال، از آنجا که علائم هیپوناترمی در بسیاری از شرایط رخ می دهد، تشخیص بیماری فقط بر اساس معاینه فیزیکی غیر ممکن است. از این رو برای تأیید سطح پایین سدیم خون، پزشک آزمایش خون و آزمایش ادرار را تجویز می کند.

درمان هیپوناترمی

درمان هیپوناترمی در حقیقت شامل رفع علت اصلی است. اگر به دلیل رژیم غذایی، داروهای دیورتیک یا نوشیدن بیش از حد آب دچار هیپوناترمی مزمن و ملایم هستید، پزشک کاهش موقت مصرف مایعات را توصیه می کند. وی همچنین برای افزایش سطح سدیم خون، مصرف دیورتیک ها را تنظیم می‌کند.

اگر دچار هیپوناترمی حاد و شدید هستید، به درمان تهاجمی تری نیاز خواهید داشت:

• مایعات داخل وریدی
  محلول سدیم IV را برای افزایش آهسته سطح سدیم خون تجویز می‌شود. این امر مستلزم اقامت در بیمارستان برای کنترل مکرر سطح سدیم است، زیرا تغییر خیلی سریع خطرناک است.
• دارو
  ممکن است برای مدیریت علائم هیپوناترمی مانند سردرد، حالت تهوع و تشنج داروهایی تجویز شود.

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد هیپوناترمی و راه‌های درمان آن می‌توانید از راهنمایی‌های دکتر و فوق متخصص داخلی استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.

تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین پزشکان داخلی را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب پزشک مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان  مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.

منبع : Mayo Clinic