حالت تهوع ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مشکلات گوارشی، بیماری، بارداری یا مصرف برخی داروها ایجاد شود. بسته به علت ایجاد حالت تهوع، روش‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد. در این مقاله از مجله درمانکده به بررسی انواع روش‌های درمان حالت تهوع می‌پردازیم.
فهرست محتوا
بهترین درمان حالت تهوع
بهترین درمان برای حالت تهوع، استفاده از داروهای ضد استفراغ (Antiemetics) است. این داروها با هدف قرار دادن مرکز استفراغ در مغز، مسدود کردن مسیرهای سیگنالینگ یا مهار تحریک دستگاه گوارش، دیافراگم و عضلات شکم عمل می‌کنند. دقت داشته باشید که داروهای ضد تهوع و استفراغ باید توسط دکتر گوارش تجویز شوند؛ بنابراین از مصرف خودسرانه این داروها خودداری کنید. برخی از مهم‌ترین داروهای ضد استفراغ عبارت‌اند از:
- آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین: داروهایی مانند پروکلرپرازین (Prochlorperazine) و متوکلوپرامید (Metoclopramide) اغلب دوپامین را هدف قرار می‌دهند تا از اتصال آن به مناطقی در مغز که باعث تهوع و استفراغ می‌شود، جلوگیری کنند.
- آنتی هیستامین‌های H1 یا آنتی موسکارینی‌ها: این نوع داروها مانند دیفن‌هیدرامین (Diphenhydramine)، مکلیزین (Meclizine) یا دیمن‌هیدرینات (Dimenhydrinate) برای حالت تهوع و استفراغ ناشی از سرگیجه موثر هستند.
بیشتر بدانید:حالت تهوع و استفراغ چیست؟
- آنتاگونیست‌های سروتونین (5-HT3): این نوع داروها مانند اندانسترون (Ondansetron)، گرانیسترون (Granisetron)، دولاسترون (Dolasetron) و پالونوسترون (Palonosetron) برای کنترل حالت تهوع و استفراغی که از قبل شروع شده موثر هستند. این داروها اغلب برای کنترل حالت تهوع ناشی از شیمی‌درمانی تجویز می‌شوند.
درمان خانگی حالت تهوع
اگر دچار حالت تهوع شده‌اید؛ اما به درمان‌های پزشکی دسترسی ندارید، می‌توانید از درمان‌های خانگی استفاده کنید. در ادامه می‌توانید با ۹ روش درمان حالت تهوع در خانه آشنا شوید.
۱. خوردن زنجبیل
مشخص نیست که زنجبیل چگونه می‌تواند تهوع را درمان کند. با این حال، کارشناسان معتقدند که ترکیبات زنجبیل مانند داروهای ضد تهوع عمل می‌کند. مصرف زنجبیل می‌تواند به‌طور موثری تهوع را در دوران بارداری یا پس از شیمی‌درمانی کاهش دهد. با اینکه استفاده از زنجبیل برای همه افراد بی‌خطر است؛ اما مصرف زیاد آن می‌تواند باعث رفلاکس معده شود. بنابراین توصیه می‌کنیم در یک روز بیشتر از ۱۵۰۰ میلی‌لیتر زنجبیل مصرف نکنید.
۲. مصرف نعناع فلفلی
تحقیقات نشان داده است که مصرف نعناع فلفلی می‌تواند به کاهش تهوع به‌ویژه در افرادی که تحت شیمی‌درمانی هستند، کمک کند. همچنین، مطالعه دیگری نشان داد استنشاق روغن نعناع فلفلی در شروع حالت تهوع علائم را در ۷۹ درصد موارد و در عرض ۲ دقیقه پس از استنشاق کاهش داد.
۳. استفاده از لیمو
بوی مرکبات، به‌ویژه بوی لیموی تازه برش‌داده‌شده، می‌تواند به کاهش تهوع در دوران بارداری کمک کند.
بیشتر بدانید:حالت تهوع در پریودی نشانه چیست؟
۴. کنترل کردن تنفس
تحقیقات نشان داده‌اند که نفس‌های آهسته و عمیق می‌توانند به کاهش حالت تهوع کمک کنند. در یکی از این پژوهش‌ها، تکنیک‌های تنفس به افرادی که تحت شیمی‌درمانی بودند، آموزش داده شد. نتایج نشان داد که انجام تمرینات تنفسی به‌مدت حداقل ۶ روز می‌تواند به‌طور قابل توجهی حالت تهوع و استفراغ را در افراد کاهش دهد.
یک تمرین تنفسی ساده که می‌تواند برای همه افراد مناسب باشد به شرح زیر است:
- دم از طریق بینی تا سه شماره
- حبس نفس تا سه شماره
- انجام بازدم با سه شماره
۵. استفاده از داروهای گیاهی
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که تعدادی از ادویه‌ها ممکن است به کاهش تهوع کمک کنند. دقت داشته باشید که مصرف زیاد آن‌ها می‌تواند برای سلامتی مضر باشد. این ادویه‌ها عبارت‌اند از:
- پودر رازیانه: این داروی گیاهی به کاهش حالت تهوع ناشی از دوره قاعدگی کمک می‌کند.
- دارچین: دارچین نیز مانند رازیانه برای کاهش تهوع در دوران پریودی مفید است.
- عصاره زیره: به بهبود علائمی مانند درد شکم، حالت تهوع، یبوست و اسهال در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (Irritable Bowel Syndrome) کمک می‌کند.
بیشتر بدانید:قرص ضد تهوع چیست؟
۶. انجام تمرینات آرام‌سازی عضلات
آرام‌سازی عضلات نیز می‌تواند به تسکین حالت تهوع کمک کند. یکی از روش‌های آرام‌سازی عضلات، روش پیشرونده عضلانی (PMR) است. در این تکنیک به افراد آموزش داده می‌شود که به‌طور مداوم عضلات خود را منقبض و شل کنند تا به آرامش جسمی و ذهنی دست یابند. تحقیقات نشان داده‌اند که این تکنیک شدت تهوع ناشی از شیمی‌درمانی را کاهش می‌دهد. مطالعات دیگری نشان داده‌اند که ماساژ پا می‌تواند تهوع و استفراغ را در افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار دارند، کاهش دهد.
۷. درمان حالت تهوع با تغییر رژیم غذایی
ایجاد تغییرات کوچک در برنامه غذایی می‌تواند به تسکین حالت تهوع کمک کند. داشتن یک رژیم که هضم غذاهای آن آسان باشد، ناراحتی معده و تهوع را کاهش می‌دهد. برای مثال می‌توانید غذاهایی مانند موز، برنج، سس سیب، کراکر یا سیب‌زمینی پخته‌شده را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همچنین، وعده‌های غذایی کوچکتر و با فاصله کمتر نیز می‌تواند احساس تهوع را کاهش دهد.
همچنین برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف وعده‌های غذایی غنی از پروتئین می‌تواند علائم تهوع را بهبود بخشد. علاوه بر این، توصیه می‌کنیم که پس از هر وعده غذایی، ۳۰ الی ۶۰ دقیقه در حالت ایستاده بمانید تا دچار حالت تهوع ناشی از بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) نشوید.
۸. انجام فعالیت بدنی
انجام فعالیت بدنی به‌ویژه یوگا می‌تواند به کاهش حالت تهوع و استفراغ کمک کند. یک مطالعه روی افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار داشتند، نشان داد که ترکیب ورزش یوگا با داروهای ضد استفراغ می‌تواند اثربخشی این داروها را افزایش دهد.
بیشتر بدانید:قرص دی سیکلومین؛ کنترل‌کننده اسهال و حالت تهوع در دوران بارداری
۹. نوشیدن مقدار زیادی آب
کم‌آبی بدن، می‌تواند موجب علائم بسیاری از جمله سردرد، حالت تهوع و خستگی شود؛ بنابراین هیدراته ماندن برای بدن ضروری است. اگر حالت تهوع همراه با استفراغ داشتید، سعی کنید مایعات از دست رفته را با مایعات غنی از الکترولیت جایگزین کنید. مایعات الکترولیت‌دار عبارت‌اند از:
- آب معدنی
- آب سبزیجات
- آب نارگیل
- اسموتی‌های حاوی الکترولیت
اگر احساس حالت تهوع شما با راهکارهای بالا کاهش پیدا نکرد، توصیه می‌کنیم فورا به یک فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.
درمان حالت تهوع شدید
حالت تهوع شدید اغلب به دلیل بارداری، شیمی‌درمانی یا پس از جراحی اتفاق می‌افتد. برای کاهش حالت تهوع شدید توصیه می‌کنیم به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر علائم دیگری مانند سرگیجه، خشکی دهان و کاهش ادرار دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. داروهایی که برای کاهش تهوع شدید تجویز می‌شوند، اغلب تخصصی و ترکیبی از چند دارو هستند؛ بنابراین از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.
درمان حالت تهوع کودکان
برای متوقف کردن حالت تهوع در کودکان می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- یک رژیم غذایی متعادل برای کودک خود در نظر بگیرید؛ اما آن‌ها را مجبور به خوردن نکنید.
- از غذاهای ساده مانند برنج سفید، پوره سیب‌زمینی و نان تست در رژیم غذایی آن‌ها استفاده کنید.
- تا درمان کامل تهوع، غذاهای چرب، سرخ‌شده و شیرین را از برنامه غذایی آن‌ها حذف کنید.
- آن‌ها را تشویق کنید که به‌آرامی و با حوصله غذا بخورند.
- آن‌ها را از انجام فعالیت فیزیکی بلافاصله بعد از غذا منع کنید.
- برای جبران کمبود آب بدن کودک، مواد غذایی‌ای مانند آب‌میوه، سوپ، سبزیجات و میوه تازه را به رژیم غذایی آن‌ها اضافه کنید.
- نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه یا کافئین و چای را از برنامه غذایی آن‌ها حذف کنید.
درمان حالت تهوع از استرس
استرس یکی از مهم‌ترین عوامل حالت تهوع در بین افراد است. تهوع ناشی از استرس را می‌توان از طریق تنظیم رژیم غذایی، تکنیک‌های مدیریت استرس و دارو به‌طور کامل درمان کرد. اقداماتی که می‌توانید برای کاهش تهوع ناشی از اضطراب و استرس انجام دهید، عبارت‌اند از:
- استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و مدیتیشن برای کاهش استرس
- استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند تنفس عمیق و آرامش پیشرونده عضلانی
- دریافت درمان رفتاری-شناختی (CBT) برای کاهش استرس
- استفاده از درمان‌های بیوفیدبک (Biofeedback)
- انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش
- تغییر رژیم غذایی
- تغییر سبک زندگی مانند تنظیم خواب
- مراجعه به پزشک برای دریافت درمان دارویی در صورت نیاز
- استفاده از درمان‌های خانگی
درمان حالت تهوع از پرخوری
احساس تهوع بعد از خوردن غذا معمولا نگران‌کننده نیست و اغلب پس از چند ساعت یا چند روز برطرف می‌شود. تغییر رژیم غذایی، مصرف آب و استراحت می‌تواند علائم تهوع را کاهش دهد. با این حال، اگر به‌طور مداوم بعد از خوردن غذا احساس تهوع دارید یا اگر حالت تهوع شما با استفراغ، درد شدید شکم یا گیجی همراه است، فورا به پزشک مراجعه کنید. زیرا ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تری بوده و به مداخله پزشکی نیاز داشته باشد.
بیشتر بدانید:قرص متوکلوپرامید چیست؟
درمان حالت تهوع بعد از سیگار کشیدن
تهوع پس از کشیدن سیگار و قلیان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله مصرف بیش از حد نیکوتین، تحریک دستگاه گوارش، استنشاق مواد سمی یا حساسیت به مواد تشکیل‌دهنده تنباکو باشد. برای درمان حالت تهوع بعد از قلیان یا سیگار می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- از مصرف سیگار اجتناب کنید.
- در هوای آزاد قرار بگیرید.
- برای خارج شدن سموم از بدن‌تان آب یا مایعات شفاف بنوشید.
- از مصرف غذاهای محرک مانند غذاهای تند خودداری کنید.
- از سیگار کشیدن با معده خالی بپرهیزید.
- از ترکیب سیگار و قلیان با نوشیدنی‌های الکل خودداری کنید.
- از داروهای بدون نسخه مانند آنتی‌هیستامین‌ها (Antihistamines) استفاده کنید.
- در صورت داشتن علائمی مانند تهوع شدید، واکنش‌های آلرژیک، سرگیجه و ضربان قلب شدید به پزشک مراجعه کنید.
درمان حالت تهوع بعد از مستی
نوشیدن زیاد مایعات به‌ویژه آب، استراحت و مصرف داروهای بدون نسخه می‌تواند به رفع حالت تهوع، استفراغ و سایر علائم خماری کمک کند. در نظر داشته باشید که حالت تهوع شدید بعد از مستی می‌تواند یکی از نشانه‌های مسمومیت با الکل باشد. در صورتی که حالت تهوع شما پس از چند ساعت همچنان ادامه داشت، توصیه می‌کنیم که فورا به یک پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بدانید:استفراغ خونی چیست؟
جمع‌بندی
تهوع یک احساس ناراحتی در معده و همراه با میل به استفراغ است. تهوع یک علامت رایج در بدن بوده و می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات گوارشی، عفونت‌ها، بیماری، بارداری، مصرف دارو و حتی عوامل روانی مانند استرس و اضطراب ایجاد شود. در این مقاله به بررسی انواع درمان حالت تهوع پرداختیم.
اگر حالت تهوع شما چندین روز ادامه داشت یا منجر به استفراغ‌های شدید و سرگیجه شد، توصیه می‌کنیم که حتما به یک متخصص داخلی مراجعه کنید. در صورت نیاز متخصص داخلی ممکن است شما را به یک فوق تخصص گوارش ارجاع دهد. شما می‌توانید از طریق پلتفرم درمانکده از بهترین متخصصان داخلی ایران نوبت حضوری یا مشاوره آنلاین دکتر گوارش دریافت کنید.
سوالات متداول
نوشیدن زیاد آب، استراحت، استفاده از یک رژیم غذایی ملایم، استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی، استفاده از درمان‌های خانگی و مصرف دارو می‌تواند به برطرف کردن حالت تهوع کمک کنند.
حالت تهوع شدید می‌تواند نشانه بیماری‌های مختلفی از جمله گاستروانتریت (عفونت معده و روده)، زخم معده یا زخم اثنی‌عشر، انسداد روده، ریفلاکس معده به مری، گاستروپارزی (کندی تخلیه معده)، میگرن، نارسایی کلیوی و کبدی، دیابت و مسمومیت غذایی باشد.
منابع:
healthline | drugs | kidshealth
