غلظت خون بالا و علائم آن؛ برای غلظت خون بالا چی بخوریم؟

غلظت خون که پزشکان از آن با نام علمی پلی‌سیتمی (Polycythemia) یاد می‌کنند، به معنی افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون است. اگر تصور شما تاکنون بر این بود که تیره بودن رنگ خون نشان‌دهنده غلظت آن است، اشتباه می‌کردید. در واقع منظور از پلی‌سیتمی، افزایش گلبول‌های قرمز خون بیشتر از حد نرمال است که در صورت عدم کنترل و درمان به موقع می‌تواند باعث بروز عوارض جبران‌ناپذیری همچون سکته مغزی شود.

اگر برای شما سوال پیش آمده که غلظت خون از چیست، چه علائمی دارد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را بیشتر با پلی‌سیتمی و عوارض آن آشنا کنیم.

غلظت خون چیست؟

گلبول‌های قرمز خون یکی از مهم‌ترین سلول‌های خونی بدن به‌شمار می‌آیند که نسبت مشخصی دارند. این گلبول‌ها، اکسیژن را به بافت‌ها و اندام‌های مختلف می‌رسانند. زمانی که تعداد گلبول‌های قرمز خون نسبت به حجم خون بیشتر شوند، فرد با عارضه غلظت خون مواجه می‌شود. این افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون به ضرر بافت‌ها و ارگان‌های بدن است؛ زیرا باعث ایجاد لختگی در مسیر انتقال خون به مغز یا قلب می‌شود و احتمال بروز سکته قلبی یا مغزی را افزایش می‌دهد.

بیشتر بدانیم: کم خونی چیست؟ ۱۰ مورد از علائم کم خونی یا فقر آهن

علائم غلظت خون در مردان و زنان

از مهم‌ترین علائم غلظت خون در زنان و مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنگی نفس
• سرفه مزمن
• آپنه خواب
• خستگی و خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• سردرد
• درد گردن و مفاصل
• التهاب و قرمزی پوست و چشم
• خارش و قرمزی پوست کف دست و پا (مخصوصا بعد از حمام)
• خواب رفتگی دست، پا و انگشتان
• اختلالات بینایی
• تاری دید
• وزوز گوش
• خونریزی بینی
• سیری زودرس

غلظت خون بالا چیست؟

میزان غلظت خون را با سنجش تعداد گلبول‌های قرمز در حجم معینی از پلاسما مشخص می‌کنند. در واقع غلظت‌خون بالا به معنی افزایش تعداد گلبول‌های قرمز بیشتر از حد طبیعی است. اگر این سوال ذهن شما را درگیر کرده که غلظت خون باید چند باشد، در جدول زیر می‌توانید مقدار طبیعی شمارش گلبول قرمز در سنین مختلف را مشاهده کنید:

گروه سنی	محدوده نرمال (میلیون سلول در هر میکرولیتر)
زن بالغ	۳/۹ تا ۵/۲
مرد بالغ	۴/۳ تا ۵/۷
کودک	۳/۸ تا ۵/۲
نوزاد ۲ تا ۶ هفته	۴ تا ۶
نوزاد تازه متولد	۵ تا ۶/۳

علت پلی‌سیتمی

این بیماری که بیشتر در سنین بالا بروز پیدا می‌کند، در مردان شایع‌تر است و رشد بسیار آرامی دارد. علت اصلی پلی‌سیتمی را می‌توان ناشی از موارد زیر دانست:

• علل اولیه: ریشه ژنتیکی دارد و از بدو تولد همراه فرد است.
• علل ثانویه: یکی از عوارض بیماری‌های قلبی-عروقی و ریوی است.

یکی دیگر از مواردی که می‌توان به عنوان علت بروز پلی‌سیتمی در نظر گرفت، کاهش سطح اکسیژن بدن است. این وضعیت می‌تواند به دلیل بیماری‌های کلیوی یا مغز استخوان بروز پیدا کند. در واقع بدن برای جبران شرایطی که باعث افت شدید اکسیژن شده، گلبول قرمز بیشتری تولید می‌کند. دیگر عواملی که می‌توانند باعث کاهش اکسیژن بدن و افزایش تعداد گلبول‌های قرمز شوند، عبارت‌اند از:

• استرس و اضطراب
• آپنه خواب
• بیماری ریوی
• ارتفاعات
• نارسایی و بیماری قلبی مادرزادی
• انسداد مزمن ریه (COPD)
• فیبروز ریوی
• هموگلوبینوپاتی
• اعتیاد به سیگار و نیکوتین
• پلی‌سیتمی ورا
• اختلالات میلوپرولیفراتیو
• کم‌آبی بدن
• تزریق هورمون اریتروپویتین
• داروهای استروئیدی آنابولیک

بیشتر بدانیم: فشار خون بالا چیست؟ روش درمان خانگی و کنترل سریع آن

مقایسه غلظت خون و آب

آب یک ماده بسیار مهم در بدن انسان است و نقش مهمی در تمام عملکردهای آن دارد. در اغلب موارد، پلی‌سیتمی شدید به دلیل کم‌آبی بدن ایجاد می‌شود و بر سطح الکترولیت‌های بدن اثر می‌گذارد. معمولا متخصصان برای درمان پلی‌سیتمی، نوشیدن مایعات از جمله آب فراوان را در شبانه‌روز توصیه می‌کنند. 

آیا غلظت خون باعث ریزش مو میشود؟

ریزش مو را نمی‌توان یکی از عوارض پلی‌سیتمی و افزایش گلبول قرمز خون دانست، اما این شرایط می‌تواند در اثر داروهای درمان‌کننده غلظت خون ایجاد شود. به عنوان مثال، برای درمان پلی‌سیتمی شدید از روش پرتودرمانی استفاده می‌کنند که یکی از عوارض آن، ریزش مو است. بنابراین اگر نگران غلظت خون و ریزش موی ناشی از روش درمان آن هستید، می‌توان گفت این عارضه موقتی بوده و پس از اتمام دوره درمان، برطرف می‌شود.

غلظت خون و سرطان

همان‌طور که برخی از سرطان‌ها می‌توانند باعث کاهش شدید گلبول‌های قرمز خون شوند، بعضی دیگر منجر به افزایش گلبول قرمز در خون می‌شوند. سرطان‌های ایجادکننده وضعیت پلی‌سیتمی شامل موارد زیر هستند:

• پلی‌سیتمی ورا (نوعی بیماری خونی میلوپرولیفراتیو)
• کارسینوم هپاتوسلولار (شایع‌ترین سرطان کبد در بین بزرگسالان)
• کارسینوم سلول کلیه (شایع‌ترین سرطان کلیه در بین بزرگسالان)

بیشتر بدانید:چربی خون بالا یا اختلال لیپید چیست؟

غلظت خون باعث چه بیماری هایی میشود؟

این عارضه باعث کندی حرکت خون در رگ‌ها و قلب می‌شود که نتیجه آن ایجاد لختگی و بروز سکته قلبی یا مغزی است. از طرفی مبتلایان به بیماری ریوی ممکن است با ابتلا به پلی‌سیتمی دچار انسداد جریان خون (آمبولی ریه) شوند. زخم معده، درد استخوان، دیابت، یبوست، سنگ کلیه و نقرس دیگر بیماری‌های مرتبط با این عارضه به‌شمار می‌آیند.

روش تشخیص غلظت خون

بیماری غلظت خون در آزمایش خون (CBC) قابل تشخیص است. متخصص داخلی یا متخصص خون و آنکولوژی با مشاهده علائم پلی‌سیتمی، تعدادی آزمایش برای سنجش مقدار گلبول‌های قرمز خون تجویز می‌کند؛ از جمله:

• شمارش گلبول قرمز
• آزمایش هموگلوبین
• آزمایش هماتوکریت
• شمارش کامل خون
• آزمایش مغز استخوان

بهترین درمان غلظت خون بالا

پزشک معمولا راه‌کار درمان پلی‌سیتمی را بر اساس سن، شرایط بیماری، سطح بیماری و عوامل زمینه‌ای انتخاب می‌کند. رایج‌ترین روش درمان غلظت خون شامل موارد زیر است:

دارودرمانی

داروهای رقیق‌کننده خون به کاهش پلی‌سیتمی و جلوگیری از ایجاد لختگی کمک می‌کنند. داروهایی که در ادامه معرفی می‌کنیم باید حتما زیر نظر پزشک تجویز شوند؛ بنابراین از مصرف خودسرانه آن‌ها بپرهیزید.

• آسپرین
• کلوپیدوگرل
• تیکلوپدین
• دی‌پیریدامول
• وارفارین
• انوکساپارین
• دابیگاتران
• آپیکسابان
• ریواروکسابان

پرتودرمانی

این روش به کاهش تولید گلبول قرمز در مغز استخوان کمک می‌کند.

درمان خانگی

برای تسریع روند درمان پلی‌سیتمی می‌توانید در کنار درمان پزشکی از راه‌کارهای طبیعی و خانگی کمک بگیرید:

• نوشیدن مایعات فراوان
• ترک سیگار و نیکوتین
• دوری از محیط‌های آلوده
• رعایت رژیم غذای سالم (عدم مصرف مواد غذایی چرب، نمکی، فرآوری‌شده، کنسروی و فست‌فود)
• انجام فعالیت بدنی منظم 
• حجامت و خون دادن

بیشتر بدانیم: لخته شدن خون چیست؟ چه زمانی دچار لخته خون می‌شویم؟

درمان طب سنتی

از نظر طب سنتی، مصرف مواردی که در ادامه معرفی می‌کنیم، می‌تواند به کاهش غلظت خون کمک کند:

• سرکه سیب
• برنج (به اندازه مصرف شود)
• خاکشیر
• دمنوش عناب
• دمنوش زنجبیل
• دمنوش دارچین
• دمنوش آویشن
• دمنوش ریشه شیرین بیان
• کاهش مصرف خرما

بررسی غلظت خون برای عمل بینی

آزمایش غلظت خون و هموگلوبین بدن یکی از آزمایشات اصلی قبل از انجام عمل بینی است. اگر سطح هموگلوبین خون از حد نرمال کمتر باشد، جراح پلاستیک، اجازه انجام عمل بینی نمی‌دهد؛ زیرا ممکن است حین جراحی برای بیمار مشکلات قلبی به وجود بیاید.

بررسی غلظت خون برای کاشت مو

کاشت مو با ایجاد برش‌هایی در محل اهداکننده و گیرنده مو انجام می‌شود. بنابراین خونریزی حین عمل و پس از آن طبیعی است، اما میزان خونریزی می‌تواند در افراد مبتلا به پلی‌سیتمی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند، متفاوت باشد. 

معمولا پزشک مصرف داروی رقیق‌کننده خون مانند وارفارین را یک هفته قبل از انجام عمل متوقف می‌کند تا از بروز خونریزی شدید حین کاشت مو جلوگیری کند. از طرفی، دیگر عوامل موثر در افزایش غلظت خون مانند مصرف دخانیات، باید قبل از کاشت مو محدود شوند تا این عارضه در روند اکسیژن‌رسانی و مواد مغذی به قسمت گیرنده مو خللی ایجاد نکند.

برای غلظت خون چه بخوریم؟

مصرف مواد غذایی زیر به درمان سریع غلظت خون کمک می‌کند:

• سیر
• موز
• فلفل قرمز
• لیموترش
• آلبالو
• لبنیات کم‌چرب
• ماهی
• مواد مغذی
• میوه و سبزیجات تازه
• غذاهای کم‌چرب

اثرات غلظت خون برای باردار شدن چیست؟

یکی از مهم‌ترین عوارض پلی‌سیتمی برای مادر باردار، افزایش احتمال سقط جنین است. به همین دلیل چکاپ منظم و انجام آزمایش خون در دوره بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد. در واقع افزایش غلظت‌خون در این دوران باعث بالا رفتن فشار خون مادر می‌شود که برای او و جنین خطرناک است. همچنین افزایش فشار خون می‌تواند منجر به ایجاد لخته در خون مادر شود و احتمال سقط جنین را افزایش دهد.

آیا غلظت خون باعث جوش میشود؟

بله. افزایش غلظت‌خون به معنی وجود سموم بیشتر در خون و انباشته شدن آن‌ها درون رگ‌ها است. اگر این سموم به موقع از بدن خارج نشوند، به جوش و آکنه تبدیل می‌شوند.

بیشتر بدانیم: مهم ترین آزمایش های خون

برای پیشگیری از غلظت خون چه کار کنیم؟

برای پیشگیری از این عارضه، موارد زیر را رعایت کنید:

• پرهیز از سیگار کشیدن
• عدم مصرف مواد مخدر و الکل
• ورزش منظم
• رعایت رژیم غذایی سالم
• دوری از استرس و اضطراب
• چکاپ سالانه و انجام آزمایش خون دوره‌ای

راهنمای مراجعه به پزشک

غلظت خون بالا یک بیماری نسبتا شایع است که بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود. اما در حال حاضر به دلیل تغییر سبک زندگی و مصرف مواد غذایی ناسالم، احتمال بروز آن در افراد جوان‌تر وجود دارد. به همین دلیل متخصصان توصیه می‌کنند با انجام آزمایش دوره‌ای، وضعیت گلبول‌های قرمز خون در بدن‌تان را بررسی کنید.

ما در این مقاله از مجله درمانکده به طور مفصل شما را با مفهوم غلظت خون بالا، علائم و بهترین روش درمان آن آشنا کردیم. با این حال می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از طریق سیستم نوبت‌دهی آنلاین این مجموعه برای رزرو نوبت جهت معاینه حضوری یا مشاوره آنلاین با دکتر داخلی یا متخصص خون آنلاین اقدام کنید.

سوالات متداول

منابع: webmd | mayoclinic