هماتوکریت یا HCT در آزمایش خون چیست؟

تست هماتوکریت (Hematocrit) یا HCT یک آزمایش مهم و کاربردی است که اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت بدن در اختیار پزشک قرار می‌دهد. با بررسی HCT در آزمایش خون می‌توان بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با سلامتی را تشخیص داد.

در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به این سوال که hematocrit چیست، پاسخ می‌دهیم. همچنین در مورد نحوه اندازه‌گیری آن در خون صحبت می‌کنیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا درباره هماتوکریت و اهمیت آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.

هماتوکریت چیست؟

تست هماتوکریت نشان می‌دهد که چه درصدی از حجم خون از گلبول‌های قرمز تشکیل شده است. گلبول‌های قرمز برای سلامتی حیاتی هستند و به عنوان سیستم حمل‌ونقل خون در نظر گرفته می‌شوند. چرا که اکسیژن و مواد مغذی را به نقاط مختلف بدن منتقل می‌کنند. بنابراین کاهش یا افزایش بیش از حد آن‌ها می‌تواند نشانه بیماری باشد.

بیشتر بدانید: MCH در آزمایش خون

آزمایش HCT به چه منظور انجام می‌شود؟

این آزمایش می‌تواند بخشی از چکاپ سالانه باشد. همچنین اگر پزشک مشکوک شود که میزان گلبول‌های قرمز خون شما پایین‌تر یا بالاتر از حد طبیعی است، ممکن است دستور اندازه‌گیری HCT در آزمایش خون را بدهد. این تست می‌تواند به تشخیص یک بیماری خاص یا تعیین میزان پاسخ مثبت بدن به یک درمان خاص کمک کند.

تست هماتوکریت به دلایل مختلفی انجام می‌شود، اما اغلب در ارزیابی موارد زیر کاربرد دارد:

• کم‌خونی
• سرطان خون
• کم‌آبی بدن
• سوء تغذیه

در صورتی که پزشک درخواست آزمایش CBC (آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی) را داده باشد، علاوه بر HCT سایر سلول‌های خون از جمله گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها هم اندازه‌گیری می‌شوند.  

چگونه برای اندازه‌گیری HCT در آزمایش خون آماده شویم؟

تست هماتوکریت یک آزمایش خون ساده است که به آمادگی خاصی نیاز ندارد. اما بسته به سایر آزمایش‌هایی که پزشک همراه آن تجویز می‌کند، ممکن است لازم باشد چند ساعت ناشتا باشید. بنابراین بهتر است در مورد این موضوع با پزشک خود صحبت کنید.

آزمایش هماتوکریت یا HCT چگونه انجام می‌شود؟

برای تعیین سطح HCT در آزمایش خون باید به آزمایشگاه مراجعه کنید. تکنسین آزمایشگاه برای انجام این تست به مقدار کمی نمونه خون نیاز دارد. این خون را می‌توان با خراش سر انگشت یا از ورید بازویی گرفت.

اگر آزمایش هماتوکریت بخشی از CBC باشد، تکنسین خون را از ورید داخل آرنج یا پشت دست می‌گیرد. برای این کار، سطح پوست را با ماده ضدعفونی‌کننده تمیز می‌کند و یک باند لاستیکی یا تورنیکت را به دور بازو می‌بندد. سپس یک سوزن را داخل ورید قرار می‌دهد و نمونه خون را در یک یا چند ویال جمع‌آوری می‌کند. بعد از آن، تورنیکت را باز می‌کند و محل خونگیری را به منظور متوقف شدن خونریزی با باند می‌پوشاند.

آزمایش خون ممکن است کمی ناخوشایند باشد. به عنوان مثال، احتمال دارد در محل ورود سوزن کمی احساس درد داشته باشید یا دچار کبودی شوید. این مشکلات در عرض چند روز برطرف می‌شوند. تست HCT فقط چند دقیقه طول می‌کشد و پس از انجام آن می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود برگردید.

نحوه ارزیابی نمونه خون

سطح هماتوکریت در آزمایشگاه با استفاده از سانتریفیوژ (دستگاهی که به منظور تفکیک محتوای خون با سرعت زیاد می‌چرخد) ارزیابی می‌شود. برای جلوگیری از لخته شدن خون، کارشناس آزمایشگاه داروی ضد انعقاد خاصی را به نمونه خون اضافه می‌کند. هنگامی که لوله آزمایش از سانتریفیوژ خارج می‌شود، محتویات آن شامل سه بخش است:

• گلبول‌های قرمز خون
• ترکیبات ضد انعقاد
• پلاسما یا مایعات موجود در خون

هر جزء در بخش متفاوتی از لوله قرار می‌گیرد و گلبول‌های قرمز خون به پایین لوله منتقل می‌شوند. سپس میزان این سلول‌ها با یک محدوده مرجع مقایسه می‌شود تا مشخص شود که چه مقدار از حجم خون را تشکیل می‌دهند.

بیشتر بدانید: آزمایش CBC Diff

سطح طبیعی HCT در آزمایش خون چقدر است؟

محدوده طبیعی hematocrit در آزمایش خون به عوامل مختلفی مثل نژاد، سن و جنسیت بستگی دارد. همچنین ممکن است بین آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت باشد. با این حال، به طور کلی می‌توان محدوده‌های زیر را طبیعی تلقی کرد:

• مردان بالغ: بین ۳۸/۳ تا ۴۸/۶ درصد
• زنان بالغ: بین ۳۵/۵ تا ۴۴/۹ درصد

برای کودکان کمتر از ۱۵ سال محدوده‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود. چون سطح هماتوكریت آن‌ها با افزایش سن به سرعت تغییر می‌كند. آزمایشگاهی که آنالیز نتایج را انجام می‌دهد، محدوده طبیعی هماتوکریت کودک را بر اساس سن او مشخص می‌کند.

بیشتر بدانید: PLT در آزمایش خون

دقت نتایج آزمایش

گاهی‌اوقات سطح HCT در آزمایش خون غیر طبیعی است؛ اما شما به هیچ بیماری خاصی مبتلا نیستید. چون بعضی عوامل می‌توانند بر نتیجه تست تاثیر بگذارند. این موارد عبارت‌اند از:

• زندگی در ارتفاعات باعث افزایش هماتوکریت می‌شود.
• بارداری سطح هماتوکریت را کاهش می‌دهد.
• از دست دادن مقدار زیادی خون باعث کاهش هماتوکریت می‌شود.
• تزریق خون ممکن است سطح هماتوکریت را بالا ببرد.
• کم‌آبی شدید با افزایش هماتوکریت همراه است.

پزشک هنگام تفسیر نتیجه آزمایش هماتوکریت، عوامل پیچیده احتمالی را در نظر می‌گیرد. اگر نتیجه تست شامل اطلاعات ضدونقیض یا غیر منتظره باشد، پزشک به احتمال زیاد از شما می‌خواهد آزمایش هماتوکریت را تکرار کنید و تست‌های تکمیلی دیگری انجام دهید.

علت هماتوکریت پایین چیست؟

پایین بودن سطح هماتوکریت می‌تواند نشانه یکی از موارد زیر باشد:

• کم‌خونی (به دلایل مختلف از جمله دریافت ناکافی آهن)
• از دست دادن خون (به دلیل جراحت یا بیماری)
• لوسمی (سرطان خون)
• کم‌خونی همولیتیک
• هیپوناترمی (نشانه وجود آب بیش از حد در بدن است)
• بیماری کلیوی
• بیماری تیروئید

بیشتر بدانید: PDW در آزمایش خون

علت هماتوکریت بالا چیست؟

عواملی که ممکن است به افزایش HCT در آزمایش خون منجر شوند عبارت‌اند از:

• پلی‌سیتمی ورا (اختلالی که باعث می‌شود بدن گلبول قرمز زیادی بسازد.)
• بیماری قلبی
• کم‌آبی بدن
• مشکلات ریوی
• آپنه انسدادی خواب
• سیگار کشیدن
• مسمومیت با مونوکسید کربن
• استفاده از تستوسترون

کلام پایانی

در این مقاله به این سوال که آزمایش هماتوکریت یا HCT چیست و چه چیزی را نشان می‌دهد، پاسخ دادیم. کاهش یا افزایش این شاخص ممکن است نشانه یک بیماری پزشکی جدی باشد. اما گاهی‌اوقات به دلایل ساده‌‌تری مثل زندگی در ارتفاعات یا بارداری رخ می‌دهد.

شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص داخلی آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص داخلی از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید. همچنین می‌توانید با دکتر عمومی انلاین مشاوره داشته باشید و یا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر عمومی به دکتر مد نظر خود مراجعه کنید.

پزشک عمومی یا دکتر داخلی نتیجه آزمایش شما را با توجه به سن و سایر شرایط‌تان تفسیر می‌کند. پزشک نتیجه را برای شما توضیح می‌دهد و اگر به یک بیماری زمینه‌ای خاص مبتلا باشید، درمان مناسب را برای آن شروع می‌کند. همچنین ممکن است شما را به سایر متخصصان از جمله متخصص خون ارجاع دهد.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic, my.clevelandclinic