آسیب به سر ؛ علائم، علل و راه‌های درمان

آسیب به سر شامل هر نوع آسیب به مغز، جمجمه یا پوست سر است. این آسیب می تواند از یک برآمدگی یا کبودی خفیف تا آسیب دیدگی مغزی باشد. صدمات شایع در سر عبارت است از؛ غش کردن، شکستگی جمجمه و زخم‌های پوست سر. عواقب و درمان هرکدام از آسیب ها بسته به این که چه چیزی باعث آسیب به سر شده و چقدر شدید است، بسیار متفاوت می باشند.

آسیب به سر ممکن است بسته یا باز باشد. آسیب سر از نوع بسته، صدمه ای است که باعث شکسته شدن جمجمه نمی شود. آسیب باز یا نافذ وقتی است که چیزی پوست سر و استخوان جمجه را شکسته و وارد مغز می شود.

ارزیابی دقیق آسیب دیدگی سر فقط با نگاه کردن دشوار است. برخی از صدمات جزئی در ناحیه سر خونریزی زیادی دارند، در حالیکه برخی از صدمات جدی اصلاً خونریزی ندارند. خیلی مهم است که تمام آسیب های سر را جدی بگیرید و نزد پزشک بروید تا به دقت آن‌ها را بررسی کند.

چه چیزهایی باعث وارد شدن آسیب به سر می شوند؟

به طور کلی، آسیب‌های سر را می توان بر اساس عوامل ایجاد کننده آن ها به دو دسته تقسیم کرد:

• آسیب های وارده به سر به دلیل وارد شدن ضربه به سر
• آسیب به دلیل تکان یا لرزش

صدمات سر ناشی از لرزیدن بیشتر در نوزادان و کودکان کوچک شایع هستند، اما ممکن است هر زمان که دچار لرزش شدیدی شوید نیز رخ دهند.

بیشتر بخوانید : نحوه انجام بوتاکس میگرن

آسیب های سری که ناشی از وارد شدن ضربه به سر هستند عموما ناشی از موارد زیر است:

• تصادف با وسایل نقلیه
• سقوط
• حملات فیزیکی
• حوادث مربوط به ورزش

در بیشتر موارد جمجمه از مغز در برابر آسیب جدی محافظت می کند. با این حال در صدمات شدید که باعث صدمه به سر می شوند، ممکن است صدمه به ستون فقرات نیز وارد شود.

انواع آسیب های سر کدامند؟

۱) هماتوم

هماتوم جمع شدن یا لخته شدن خون، خارج از رگ های خونی است. اگر هماتوم در مغز ایجاد شود، می تواند بسیار جدی باشد. لخته شدن می تواند منجر به ایجاد فشار در داخل جمجمه شود. این عارضه می تواند باعث از دست دادن هوشیاری یا آسیب دائمی مغزی شود.

۲) هموراژی یا خونریزی

هموراژی یک خونریزی کنترل نشده است. خونریزی می تواند در فضای اطراف مغز صورت گیرد که به آن خونریزی زیر عنکبوتیه (ساب آراکنوئید) می‌گویند؛ و یا در داخل بافت مغزی پیش بیاید که به آن خونریزی داخلی مغز می گویند.

خونریزی های داخل عنکبوتیه اغلب باعث سردرد و استفراغ می شوند. شدت خونریزی درون مغزی بستگی به مقدار خونریزی دارد، اما در طول زمان، هر مقدار خونریزی می تواند باعث ایجاد فشار شود.

۳) ضربه مغزی (بیهوشی بر اثر ضربه به سر)

ضربه مغزی وقتی ایجاد می شود که ضربه به سر آنقدر شدید باشد که باعث آسیب مغزی شود. به نظر می رسد ضربه مغزی در اثر برخورد سر یا دیواره های سفت جمجمه به یک جسم سخت یا نیروهای افزایش یا کاهش ناگهانی سرعت ایجاد شود.

به طور کلی از دست دادن عملکرد در ارتباط با ضربه مغزی، موقتی است. با این حال، ضربات مغزی مکرر سرانجام می تواند منجر به آسیب دائمی  شود.

۴) ادم

هرگونه آسیب مغزی می تواند منجر به ادم یا تورم شود. بسیاری از صدمات، باعث تورم بافت های اطراف می شوند اما هنگامی که در مغز بروز کنند، جدی تر هستند. جمجمه نمی تواند کشیده شود تا تورم را در خود جا دهد. بنابراین این تورم منجر به تجمع فشار در مغز شده و باعث می شود مغز به جمجمه فشار وارد کند.

۵) شکستگی جمجمه

بر خلاف بیشتر استخوان‌های بدن، جمجمه دارای مغز استخوان نیست. این باعث می شود جمجمه بسیار قوی بوده و شکستن آن دشوار باشد. جمجمه شکسته قادر به گرفتن شدت ضربه نیست و در نتیجه احتمال اینکه صدماتی به مغز وارد شود نیز بیشتر می شود. اگر علاقه دارید در مورد شکستگی جمجمه بیشتر بدانید می‌توانید مطالب مرتبط با آن را مطالعه کنید.

۶) آسیب آکسونی منتشر

آسیب آکسونی منتشر (آسیب محض)، نوعی صدمه به مغز است که باعث خونریزی نمی شود ولی به سلول های مغز آسیب می رساند. آسیب به سلول‌های مغزی منجر به عدم عملکرد آن ها می شود. همچنین می تواند منجر به تورم شود که باعث آسیب بیشتر می شود.

اگر چه آسیب آکسونی منتشر از نظر ظاهری مانند سایر اشکال آسیب دیدگی مغزی قابل مشاهده نیست، اما یکی از خطرناک ترین انواع صدمات سر می باشد. این آسیب می تواند به آسیب دائمی مغز و حتی مرگ منجر شود.

علائم آسیب به سر چیست؟

سر بیش از سایر اعضای بدن دارای رگ های خونی است، بنابراین خون ریزی در سطح مغز یا درون مغز یک نگرانی جدی در آسیب های سر است. بسیاری از علائم آسیب جدی مغزی بلافاصله ظاهر نمی شوند. از این رو همیشه باید چندین روز پس از صدمه به سر، علائم خود را کنترل کنید.

علائم شایع آسیب دیدگی جزئی در سر شامل موارد زیر است:

• سردرد
• احساس سبکی در سر
• احساس چرخش
• سردرگمی خفیف
• حالت تهوع
• صدای زنگ موقت در گوش ها

علائم صدمات شدید سر شامل بسیاری از علائم صدمات جزئی نیز هستند. این علائم می توانند شامل موارد زیر نیز باشند:

• از دست دادن هوشیاری
• تشنج
• استفراغ
• مشکلات تعادل یا هماهنگی
• از بین رفتن حس وضعیت به صورت جدی
• عدم توانایی در متمرکز کردن چشم ها
• حرکات غیر طبیعی چشم
• از دست دادن کنترل عضلات
• سردرد مداوم یا سردرد وخیم
• از دست دادن حافظه
• تغییر در خلق و خو
• خروج مایعات شفاف از گوش یا بینی

چه زمانی آسیب به سر نیاز به مراقبت پزشکی دارد؟

آسیب به سر را نباید سرسری گرفت. اگر فکر می کنید علائم آسیب به سر را دارید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید که در صورت تجربه هر یک از موارد زیر همیشه باید به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید:

• از دست دادن هوشیاری
• گیجی
• از دست دادن حس وضعیتی

در چنین شرایطی باید با 115 یا خدمات اورژانس تماس بگیرید و یا خودتان به اورژانس مراجعه کنید. حتی اگر بلافاصله پس از آسیب دیدگی به اورژانس مراجعه نکنید، در صورتی که هنوز هم بعد از یک یا دو روز علائم داشته باشید، باید به دنبال کمک باشید.

فراموش نکنید که حرکت گاهی اوقات می تواند آسیب دیدگی سر را بدتر کند. پرسنل فوریت های پزشکی آموزش دیده اند تا افراد آسیب دیده را با احتیاط و بدون آسیب بیشتر جابجا کنند.

چگونه آسیب به سر تشخیص داده می شود؟

یکی از اولین راهکارهایی که پزشک آسیب دیدگی سر را ارزیابی می کند، استفاده از مقیاس کمای گلاسگو (GCS) است. GCS یک تست 15 سوالی است که وضعیت ذهنی را ارزیابی می کند. نمره بالای GCS نشان دهنده صدمه کمتر است.

پزشک باید شرایط آسیب دیدگی شما را بداند. غالباً اگر مصدومیت سر داشته باشید، جزئیات تصادف را به خاطر نمی آورید. در صورت امکان باید شخصی را همراه خود داشته باشید که شاهد این حادثه باشد. برای پزشک مهم خواهد بود که تشخیص دهد که آیا هوشیاری خود را از دست داده اید و  این وضعیت چه مدت ادامه داشته است؟

پزشک همچنین شما را معاینه می کند تا علائم تروما از جمله کبودی و تورم را شناسایی کند. شما همچنین احتمالاً معاینه عصبی می شوید. در طی این آزمون، پزشک عملکرد عصبی تان را با بررسی کنترل و قدرت عضلانی، حرکت چشم ها و حواس شما به علاوه موارد دیگر را ارزیابی می کند.

آزمایشات تصویربرداری معمولاً برای تشخیص صدمات سر استفاده می شود. سی تی اسکن به پزشک  کمک می کند تا شکستگی، شواهدی از خونریزی و لخته شدن، ادم مغز و هرگونه آسیب ساختاری دیگر را جستجو کند.

سی تی اسکن سریع و دقیق است، بنابراین به طور معمول اولین نوع تصویربرداری است که روی شما انجام می شود. همچنین ممکن است MRI  هم گرفته شود. این کار می تواند نمای دقیق تری از مغز را ارائه دهد. اسکن MRI معمولاً فقط هنگامی که در وضعیت پایدار قرار بگیرید تجویز می‌شود.

چگونه آسیب به سر درمان می شود؟

درمان صدمات وارد شده به سر به نوع و شدت آسیب بستگی دارد. اگر صدمه به سر جزئی باشد، اغلب هیچ علائمی به غیر از درد در ناحیه آسیب دیده وجود ندارد. در این موارد ممکن است به شما گفته شود که برای از بین بردن درد از استامینوفن استفاده کنید.

نباید از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن یا آسپرین استفاده کنید. زیرا این داروها می توانند هر خونریزی را بدتر کنند. اگر هم زخم باز داشته باشید، ممکن است پزشک از بخیه یا منگنه برای بستن آن استفاده کند. سپس ناحیه آسیب دیده را با باند می پوشانند.

حتی اگر جراحت شما جزئی به نظر برسد، باز هم باید مراقب وضعیت خود باشید تا مطمئن شوید که بدتر نمی شود. این باور درست نیست که بعد از آسیب دیدن سر نباید بخوابید. اما باید حدوداً هر دو ساعت یک بار از خواب بیدار شوید تا خود را از نظر علائم جدید بررسی کنید. زیرا در صورت بروز علائم جدید یا بدتر شدن علائم قبلی باید به پزشک مراجعه کنید.

در صورت وارد شدن صدمه جدی به سر ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری شوید. معالجه شما در بیمارستان بستگی به تشخیص پزشک دارد. درمان صدمات شدید سر می تواند شامل موارد زیر باشد:

۱) استفاده از داروها

اگر آسیب مغزی شدید داشته باشید، ممکن است به شما داروی ضد تشنج داده شود. زیرا دو هفته پس از آسیب، در معرض خطر تشنج هستید. در صورتی که آسیب وارده به سر شما باعث ایجاد فشار در مغز شده باشد، ممکن است به شما دیورتیک داده شود. دیورتیک باعث می شود مایعات بیشتری دفع شود. این امر نیز می تواند به رفع مقداری از فشار کمک کند.

اگر آسیب وارده بسیار جدی باشد، ممکن است داروهایی به شما داده شود تا در شما القای کما نماید. اگر عروق خونی شما آسیب دیده باشد، این روش ممکن است درمان مناسبی باشد. وقتی در کما هستید، مغز شما به اندازه معمول به اکسیژن و مواد مغذی نیاز ندارد.

۲) جراحی

ممکن است جهت جلوگیری از آسیب بیشتر به مغز، عمل جراحی اورژانسی نیاز باشد. مثلاً ممکن است پزشک شما نیاز به عمل داشته باشد تا:

• هماتوم را بردارد
• جمجمه را ترمیم کند
• مقداری از فشار جمجمه شما را آزاد کند

۳) توانبخشی

اگر آسیب جدی مغزی داشته اید، به احتمال زیاد برای بازیابی عملکرد کامل مغز نیاز به توانبخشی خواهید داشت. نوع توانبخشی شما بستگی به این دارد که چه عملکردی را در نتیجه آسیب دیدگی از دست داده اید. افرادی که دچار آسیب مغزی شده اند، اغلب برای بازیابی تحرک و گفتار به کمک نیاز دارند.

نتیجه‌گیری

درمان آسیب‌های وارد شده به سر بستگی به شدت آسیب دیدگی آن دارد. بیشتر افرادی که دچار صدمات جزئی در ناحیه سر شده اند، عواقب ماندگاری تجربه نمی کنند. اما افرادی که آسیب جدی از ناحیه سر دیده اند، ممکن است با تغییرات دائمی در شخصیت، توانایی های بدنی و توانایی تفکر مواجه شوند.

صدمات شدید سر در دوران کودکی می تواند به طور خاص نگران کننده باشد. به طور کلی تصور می شود مغز در حال رشد مستعد آسیب است. تحقیقات در حال حاضر در حال بررسی این موضوع هستند. اما در هر حال باید مراحل درمان به طور کامل طی شود.

[sibwp_form id=1]

شما عزیزان برای کسب اطلاعات در مورد آسیب به سر و راه‌های درمان آن می‌توانید از راهنمایی‌های پزشکان متخصص مغز و اعصاب استفاده کنید. البته برای دریافت این راهنمایی‌ها لزومی ندارد که صبر کنید تا در زمان ممکن مراقبت‌های درمانی مورد نیاز خود را به دست آورید. می‌توانید آن را در یک چشم بر هم زدن به صورت آنلاین از طریق درمانکده انجام دهید.

تیم درمانکده پس از بررسی نیازهای بیماران مختلف و پزشکان، امکان نوبت دهی از بهترین لیست پزشک متخصص مغز و اعصاب را در سایت خود فراهم کرده است. برای انتخاب پزشک مورد نظر خود بدون نیاز به مراجعه حضوری و تماس با مطب، می‌توانید برای دریافت نوبت به لیست بهترین پزشکان  مراجعه کرده و با توجه به اولین نوبت خالی پزشک، نظرات بیماران، تلفن مطب و آدرس مطب، نوبت خود را به صورت آنلاین رزرو کنید.

منبع : Healthline