هاشیموتو چیست؟ آیا این بیماری خطرناک است و به درمان نیاز دارد؟

غده تیروئید که در جلوی گردن قرار دارد، در تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن از جمله متابولیسم نقش اساسی ایفا می‌کند. اختلالات این غده به مشکلات متعددی منجر می‌شود که از آن جمله می‌توان به تغییر اشتها یا وزن، خستگی، اختلال قاعدگی و ناباروری اشاره کرد. هاشیموتو (Hashimoto) یک بیماری خود ایمنی است که تولید هورمون‌های تیروئید را کاهش می‌دهد و در صورت درمان نشدن، برای سلامتی مشکلات جدی ایجاد می‌کند.

تشخیص و درمان به موقع تیروئید هاشیموتو به بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض جدی کمک می‌کند. اگر می‌خواهید درباره این بیماری اطلاعات بیشتری داشته باشید، این مقاله از مجله درمانکده را تا انتها بخوانید.

بیماری هاشیموتو چیست؟

بیماری هاشیموتو یک اختلال خود ایمنی است که بر غده تیروئید تاثیر می‌گذارد. اختلال خود ایمنی نوعی بیماری است که در اثر حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم ایجاد می‌شود. در بیماری هاشیموتو، سیستم ایمنی سلول‌های تولیدکننده هورمون تیروئید را از بین می‌برد و به کاهش تولید هورمون (کم‌کاری تیروئید) منجر می‌شود.

هر فردی ممکن است به بیماری هاشیموتو مبتلا شود، اما این بیماری در میان زنان میانسال شایع‌تر است. به بیماری هاشیموتو «تیروئیدیت هاشیموتو»، «تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن» و «تیروئیدیت خود ایمنی مزمن» هم می‌گویند.

علائم تیروئید هاشیموتو

علائم این بیماری معمولا پنهان هستند و ممکن است تا چند سال تشخیص داده نشوند. چرا که بیماری به آرامی پیش‌روی می‌کند. اما در نهایت، کاهش تولید هورمون تیروئید می‌تواند به یکی از موارد زیر منجر شود:

• خستگی
• افزایش حساسیت به سرما
• افزایش خواب‌آلودگی
• افزایش وزن خفیف
• خشکی پوست
• یبوست
• ضعف عضلانی
• درد و سفتی عضلات
• درد و سفتی مفاصل
• خونریزی قاعدگی نامنظم یا بیش از حد
• افسردگی
• مشکلات حافظه یا تمرکز
• تورم غده تیروئید (گواتر)
• صورت پف‌کرده
• ناخن‌های شکننده
• ریزش مو
• بزرگ شدن زبان

آیا بیماری هاشیموتو خطرناک است؟

درمان نکردن هر اختلالی در بدن باعث بروز پیامدهایی می‌شود که گاهی‌اوقات جبران‌ناپذیر هستند. تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هم از این قاعده مستثنی نیست. هورمون‌های تیروئید برای عملکرد سالم بسیاری از سیستم‌های بدن ضروری هستند. بنابراین زمانی که تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن و کم‌کاری تیروئید درمان نشود، ممکن است عوارض زیادی ایجاد شود. این عوارض عبارت‌اند از:

• گواتر: گواتر به معنی بزرگ شدن غده تیروئید است. همان‌طور که تولید هورمون تیروئید به دلیل تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن کاهش می‌یابد، تیروئید سیگنال‌هایی را از غده هیپوفیز دریافت می‌کند تا هورمون بیشتری بسازد. این چرخه ممکن است منجر به گواتر شود. گواتر معمولا آزاردهنده نیست؛ اما می‌تواند ظاهر شما را تحت تاثیر قرار دهد یا حتی در بلع و تنفس اختلال ایجاد کند.
• مشکلات قلبی: کم‌کاری تیروئید ممکن است به عملکرد ضعیف قلب، بزرگ شدن قلب و ضربان قلب نامنظم منجر شود. همچنین می‌تواند سطح کلسترول بد (LDL) را افزایش دهد. LDL یک عامل خطر مهم برای بیماری‌های قلبی-عروقی است.
• مشکلات مرتبط با سلامت روان: در مراحل اولیه بیماری ممکن است افسردگی یا سایر اختلالات سلامت روان رخ دهد و با گذشت زمان تشدید شود.
• اختلال عملکرد جنسی و تولید مثل: در زنان، کم‌کاری تیروئید به کاهش میل جنسی، ناتوانی در تخمک‌گذاری و خونریزی نامنظم و بیش از حد قاعدگی منجر می‌شود. مردان مبتلا به کم‌کاری تیروئید ممکن است کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و کاهش تعداد اسپرم را تجربه کنند.
• مشکلات مرتبط با بارداری: شواهد در مورد ارتباط بیماری هاشیموتو و بارداری نشان می‌دهد که کم‌کاری تیروئید ممکن است خطر سقط جنین یا زایمان زودرس را افزایش دهد. نوزادان متولدشده از زنان مبتلا به کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده در معرض خطر کاهش توانایی‌های ذهنی، اوتیسم، تاخیر در گفتار و سایر اختلالات رشد هستند.
• میگزدم یا میکس‌ادم (Myxedema): این عارضه نادر و تهدیدکننده زندگی به دلیل کم‌کاری تیروئید طولانی‌مدت، شدید و درمان‌نشده ایجاد می‌شود. علائم آن شامل خواب‌آلودگی، بی‌حالی شدید و بیهوشی است. کمای میگزدم ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض سرما، داروهای آرام‌بخش، عفونت یا استرس‌های دیگر ایجاد شود. میگزدم به درمان فوری نیاز دارد.

هاشیموتو از چیست؟

تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن یک اختلال خود ایمنی است. در این بیماری، سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به اشتباه به سلول‌های غده تیروئید حمله می‌کنند و باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. اینکه چه چیزی باعث بروز این حمله می‌شود، مشخص نیست. با این حال، شروع بیماری ممکن است به موارد زیر مربوط باشد:

• عوامل ژنتیکی
• محرک‌های محیطی (مانند عفونت، استرس یا قرار گرفتن در معرض تشعشعات)
• تعامل بین عوامل محیطی و ژنتیکی

بیشتر بدانید: کم کاری تیروئید

عوامل خطر تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن

عوامل زیر با افزایش خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو مرتبط هستند:

• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هستند.
• سن: تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن می‌تواند در هر سنی رخ دهد؛ اما اغلب افراد میانسال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• سایر بیماری‌های خود ایمنی: ابتلا به یک بیماری خودایمنی دیگر مانند روماتیسم مفصلی، دیابت نوع یک یا لوپوس خطر ابتلا به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن را افزایش می‌دهد.
• ژنتیک و سابقه خانوادگی: اگر فرد دیگری در خانواده شما به اختلالات تیروئید یا سایر بیماری‌های خودایمنی مبتلا باشد، شما در معرض خطر ابتلا به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هستید.
• بارداری: تغییراتی که در دوران بارداری در عملکرد سیستم ایمنی ایجاد می‌شوند ممکن است به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن منجر شوند.
• مصرف بیش از حد ید: ید بیش از حد در رژیم غذایی ممکن است در افرادی که در معرض خطر ابتلا به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هستند، به عنوان یک عامل محرک عمل کند.
• قرارگیری در معرض تشعشعات: کسانی که در معرض سطوح بیش از حد تشعشعات محیطی قرار دارند، بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هستند.

بیشتر بدانید: غده تیروئید چیست؟

روش تشخیص هاشیموتو

اگر علائم مرتبط با تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن را تجربه کردید، به دکتر غدد مراجعه کنید. پزشک معاینه بدنی انجام می‌دهد، سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند و در مورد علائم‌تان سوال می‌پرسد. همچنین آزمایش‌های زیر را توصیه می‌کند:

۱. تست عملکرد تیروئید

تست عملکرد تیروئید که با آزمایش خون انجام می‌شود نشان می‌دهد که آیا علائم شما به کم‌کاری تیروئید مربوط است یا خیر. این تست شامل موارد زیر است:

• تست هورمون محرک تیروئید (TSH): هورمون TSH توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود. هنگامی که هیپوفیز کاهش سطح هورمون‌های تیروئید را در خون تشخیص می‌دهد، TSH را به تیروئید می‌فرستد تا تولید هورمون را افزایش دهد. در ازمایش هاشیموتو، سطح TSH در خون بالا می‌رود.
•  تست T4: تیروکسین یا T4 هورمون اصلی غده تیروئید است. کاهش T4 یافته‌های حاصل از تست TSH را تایید می‌کند و نشان می‌دهد که مشکل در خود غده تیروئید است.

۲. تست آنتی‌بادی

برای تعیین اینکه آیا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن علت کم‌کاری تیروئید است یا خیر، پزشک آزمایش آنتی‌بادی را تجویز می‌کند. در اختلالات خود ایمنی، سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که سلول‌ها یا پروتئین‌های سالم را در بدن هدف قرار می‌دهند.

در تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن معمولا سیستم ایمنی علیه تیروئید پراکسیداز (TPO) آنتی‌بادی می‌سازد. TPO پروتئینی است که نقش مهمی در تولید هورمون تیروئید ایفا می‌کند. هاشیموتو در آزمایش خون با حضور آنتی‌بادی‌های تیروئید پراکسیداز مشخص می‌شود.

بیشتر بدانید: علائم اولیه سرطان تیروئید

بهترین درمان هاشیموتو چیست؟

هیچ راهی برای درمان قطعی بیماری هاشیموتو وجود ندارد. اما مصرف دارو تا پایان عمر به کنترل کم‌کاری تیروئید کمک می‌کند. اکثر افراد مبتلا به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن برای درمان کم‌کاری تیروئید دارو مصرف می‌کنند. اگر کم‌کاری تیروئید خفیف باشد، ممکن است به درمان نیاز نداشته باشید. اما باید تست TSH را به طور منظم انجام دهید.

رایج‌ترین راه‌کارهای توصیه‌شده برای درمان تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن عبارت‌اند از:

۱. درمان جایگزینی هورمون T4

وقتی از بهترین قرص برای هاشیموتو صحبت به میان می‌آید، لووتیروکسین مهم‌ترین موردی است که باید به آن اشاره کرد. این دارو که حاوی هورمون T4 سنتتیک است مانند هورمون تولیدشده توسط غده تیروئید عمل می‌کند و به همین دلیل می‌تواند علائم کم‌کاری تیروئید را بهبود بخشد. اگر به تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن مبتلا باشید، تا آخر عمر به این درمان نیاز خواهید داشت.

بیشتر بدانید: علائم تیروئید در زنان

نظارت بر دوز دارو

فوق تخصص غدد دوز لووتیروکسین را متناسب با سن، وزن، عملکرد فعلی غده تیروئید، سایر شرایط پزشکی و… تعیین می‌کند. سپس سطح TSH را حدود ۶ تا ۱۰ هفته بعد مجددا اندازه می‌گیرد تا در صورت لزوم میزان مصرف دارو را تغییر دهد.

قرص لووتیروکسین معمولا صبح‌ها قبل از غذا مصرف می‌شود. اگر در مورد زمان یا نحوه مصرف قرص سوالی دارید، با پزشک خود صحبت کنید. همچنین بپرسید که در صورت فراموش کردن مصرف دارو باید چه کاری انجام دهید.

موارد احتیاط

از آنجا که لووتیروکسین مانند هورمون طبیعی T4 عمل می‌کند، تا زمانی که سطح هورمون را در محدوده طبیعی نگه دارد عارضه جانبی خاصی ندارد. با این حال، زیاده‌روی در مصرف آن سطح هورمون تیروئید را بالا می‌برد و در نتیجه خطر ابتلا به پوکی استخوان یا آریتمی (ضربان قلب نامنظم) را افزایش می‌دهد.

تداخل لووتیروکسین با غذاها و سایر داروها

بعضی از داروها، مکمل‌ها و غذاها ممکن است بر توانایی شما در جذب لووتیروکسین تاثیر بگذارند. بنابراین ممکن است لازم باشد لووتیروکسین را حداقل چهار ساعت قبل از این مواد مصرف کنید. بهتر است درباره بهترین زمان مصرف موارد زیر با پزشک صحبت کنید:

• محصولات حاوی سویا
• غذاهای پرفیبر
• مکمل‌ آهن یا کلسیم
• کلستیرامین (دارویی که برای کاهش کلسترول خون استفاده می‌شود)
• هیدروکسید آلومینیوم (در بعضی از آنتی‌اسیدها وجود دارد)
• سوکرالفات (داروی زخم‌های گوارشی)

۲. درمان جایگزینی هورمون T3

هورمون T4 تولیدشده توسط غده تیروئید و T4 موجود در داروی لووتیروکسین هر ۲ در بدن به هورمون تیروئید دیگری به نام تری‌یدوتیرونین (T3) تبدیل می‌شوند.

در اکثر بیماران، لووتیروکسین می‌تواند سطح T3‌ را در محدوده طبیعی حفظ کند. با این حال، گاهی‌اوقات پزشک برای کنترل بهتر علائم بیماری ممکن است هورمون T3 سنتتیک (سیتومل) را هم تجویز کند. از عوارض درمان جایگزینی هورمون T3 می‌توان به ضربان قلب سریع، بی‌خوابی و اضطراب اشاره کرد.

بیشتر بدانید: علت بوجود آمدن گره تیروئید

راه‌های پیشگیری از هاشیموتو

متاسفانه، شما نمی‌توانید هیچ کاری برای پیشگیری از تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن انجام دهید. چون عوامل خطر این بیماری (از جمله ژنتیک و سن) قابل تغییر نیستند.

کلام پایانی

بیماری هاشیموتو که به دلیل حمله سیستم ایمنی به تیروئید و کاهش تولید هورمون‌های این غده ایجاد می‌شود، می‌تواند عوارض زیادی به همراه داشته باشد. از این‌رو مهم است که با علائم این بیماری آشنا باشید و در صورت مشاهده آن‌ها در اسرع وقت نزد پزشک بروید.

وقتی از پرسش و پاسخ در مورد هاشیموتو صحبت به میان می‌آید، فوق تخصص غدد بهترین فردی است که می‌تواند به شما کمک کند برای این کار می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص غدد آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص غدد از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع: mayoclinic