ژنیکوماستی چیست؟ دلایل و راه‌های درمان بزرگ شدن سینه مردان

به افزایش بافت سینه در پسران یا مردان «ژنیکوماستی» (Gynecomastia) می‌گویند. این عارضه یک یا هر ۲ سینه را درگیر می‌کند و معمولا به دلیل عدم تعادل هورمون‌های استروژن و تستوسترون ایجاد می‌شود.

در بیشتر موارد بزرگ شدن بافت سینه مردان یک مشکل جدی محسوب نمی‌شود؛ اما ممکن است کنار آمدن با آن سخت باشد. گاهی‌اوقات افراد مبتلا به Gynecomastia در سینه خود احساس درد دارند یا از بزرگ بودن آن خجالت می‌کشند.

این مقاله از مجله درمانکده به بررسی علائم، دلایل و راه‌های درمان ژنیکوماستی اختصاص دارد. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

ژنیکوماستی چیست؟

ژنیکوماستی یک بیماری شایع است که به بزرگ شدن بافت سینه مردانه منجر می‌شود. این عارضه تقریبا ۵۰ تا ۶۵ درصد پسران و مردان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. Gynecomastia می‌تواند در دوره‌های خاصی از زندگی رخ دهد، از جمله:

• بدو تولد: بیش از نیمی از نوزادان پسر دارای سینه‌های بزرگ هستند. این وضعیت به دلیل سطح استروژن مادر اتفاق می‌افتد و معمولا در عرض چند هفته از بین می‌رود.

بیشتر بخوانید: ندول تیروئید چیست؟

• بلوغ: بیش از نیمی از پسران نوجوان درجاتی از بزرگ شدن سینه را تجربه می‌کنند. ژنیکوماستی در بلوغ به دلیل نوسانات هورمونی (افت تستوسترون و افزایش استروژن) رخ می‌دهد. این مشکل با یکنواخت شدن سطح هورمون، یعنی فرآیندی که تکمیل آن حدود ۶ تا ۲۴ ماه طول می‌کشد، از بین می‌رود.
• دوران بزرگسالی: بزرگ شدن سینه در مردان بالای ۵۰ سال شایع‌تر است. چون با افزایش سن، بدن تستوسترون کمتری تولید می‌کند. همچنین ممکن است چربی بدن افزایش یابد که این موضوع باعث تحریک تولید استروژن و رشد بافت سینه می‌شود.

علائم ژنیکوماستی

علائم رایج Gynecomastia شامل موارد زیر است:

• درد به خصوص در نوجوانان
• تورم بافت سینه
• حساسیت سینه‌ به لمس
• حساس بودن نوک سینه‌ در تماس با لباس

آیا ژنیکوماستی خطرناک است؟

تحقیقات در مورد عوارض ژنیکوماستی نشان می‌دهد که این عارضه ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را کمی افزایش دهد. اما به طور کلی Gynecomastia عوارض جسمی بسیار کمی دارد. با این حال، ممکن است به دلیل تغییر ظاهر قفسه سینه به مشکلات سلامت روان منجر شود.

زمان مراجعه به پزشک

اگر موارد زیر را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید:

• تورم
• درد یا حساسیت به لمس
• خروج مایع از یک یا هر ۲ سینه
• وجود توده سفت در سینه
• ایجاد فرورفتگی روی سینه
• خارش سینه یا ناحیه زیر بغل

دلایل ابتلا به ژنیکوماستی

بیشتر بخوانید: گریوز؛ هر آنچه باید درباره این بیماری خودایمنی بدانید

بدن مردان عمدتا هورمون جنسی تستوسترون می‌سازد. همچنین مقدار کمی هورمون استروژن تولید می‌کند. Gynecomastia زمانی رخ می‌دهد که میزان تستوسترون در مقایسه با استروژن کاهش می‌یابد. این عارضه به دلیل کاهش تولید تستوسترون، مهار اثرات تستوسترون یا افزایش تولید استروژن رخ می‌دهد. شایع‌ترین عواملی که می‌توانند به عدم تعادل هورمون‌ها منجر شوند عبارت‌اند از:

۱. تغییرات هورمونی

هورمون‌های تستوسترون و استروژن ویژگی‌های جنسی را کنترل می‌کنند. تستوسترون با ویژگی‌هایی مثل ساخت توده عضلانی و رشد موهای بدن مرتبط است؛ در حالی که استروژن روی رشد سینه‌ها تاثیر دارد. افزایش استروژن یا عدم تعادل آن نسبت به تستوسترون می‌تواند باعث Gynecomastia شود. به همین دلیل، در دوران نوزادی، نوجوانی و سالمندی که به طور طبیعی تعادل هورمون‌ها تغییر می‌کند، Gynecomastia شایع‌تر است.

۲. داروها

داروهای زیر ممکن است باعث Gynecomastia شوند:

• آنتی‌آندروژن‌ها که برای درمان بزرگ شدن پروستات و سرطان پروستات استفاده می‌شوند (مانند فلوتامید، فیناستراید و اسپیرونولاکتون)
• استروئیدهای آنابولیک و آندروژن‌ها که بلوغ تاخیری یا کاهش توده عضلانی به دلیل بیماری را درمان می‌کنند
• داروهای آنتی‌رتروویرال که خاصیت شبه استروژن دارند (مثل داروهای HIV به‌ویژه افاویرنز)
• داروهای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) که حاوی آمفتامین هستند (مثل آدرال)
• داروهای ضد اضطراب (مانند دیازپام)
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
• بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها

بیشتر بخوانید: بیماری آدیسون چیست؟ با علائم و راه درمان آن آشنا شوید

• داروهای اپیوئیدی که برای درمان درد مزمن تجویز می‌شوند
• داروهای زخم معده (از جمله سایمتیدین و امپرازول)
• داروهای شیمی‌درمانی
• داروهای بیماری قلبی (مثل دیگوکسین و مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم)
• داروهای تخلیه‌کننده معده (مانند متوکلوپرامید)

۳. مواد مخدر و الکل

مواد زیر در بروز Gynecomastia نقش دارند:

• الکل
• آمفتامین‌ها
• ماری‌جوانا
• هروئین
• متادون

۴. بیماری‌ها

بعضی از بیماری‌ها روی تعادل هورمون‌ها تاثیر می‌گذارند و به Gynecomastia منجر می‌شوند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:

• هیپوگنادیسم: بیماری‌هایی مثل سندرم کلاین فلتر و نارسایی هیپوفیز میزان تستوسترون بدن را کاهش می‌دهند و با Gynecomastia مرتبط هستند.
• تومورها: بعضی از تومورها با تولید هورمون باعث برهم خوردن تعادل هورمونی بدن می‌شوند. این تومورها اغلب بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز را درگیر می‌کنند.

• پرکاری تیروئید: در این شرایط، غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروکسین تولید می‌کند.
• نارسایی کلیه: حدود نیمی از افرادی که دیالیز می‌شوند به دلیل تغییرات هورمونی Gynecomastia را تجربه می‌کنند.
• نارسایی کبد و سیروز: مشکلات کبدی و داروهایی که برای درمان سیروز تجویز می‌شوند با تغییر سطح هورمون‌ها و Gynecomastia مرتبط هستند.
• سوء تغذیه و گرسنگی: وقتی بدن به اندازه کافی تغذیه نمی‌شود، سطح تستوسترون کاهش می‌یابد، اما سطح استروژن ثابت باقی می‌ماند. این امر باعث برهم خوردن تعادل هورمون‌ها می‌شود.

۵. محصولات گیاهی

بعضی از روغن‌های گیاهی مورد استفاده در شامپوها، صابون‌ها یا لوسیون‌ها با Gynecomastia مرتبط هستند. چون ترکیبات موجود در آن‌ها ممکن است اثر استروژن را تقلید کنند یا روی تستوسترون تاثیر بگذارند. از این روغن‌ها می‌توان به روغن درخت چای و روغن اسطوخودوس اشاره کرد.

تشخیص ژنیکوماستی در مردان

تشخیص ژنیکوماستی از چربی بسیار مهم است. چون گاهی‌اوقات سینه‌ها به دلیل چاقی بزرگ‌تر از حد معمول به نظر می‌رسند که به این وضعیت «ژنیکوماستی کاذب» می‌گویند. در ژنیکوماستی واقعی بافت غده‌ای سینه افزایش می‌یابد.

پزشک فرآیند تشخیص Gynecomastia را با گرفتن شرح حال و معاینه بدنی شروع می‌شود. برای مثال، در مورد علائم و داروهای مصرفی‌تان سوال می‌پرسد. سپس بافت سینه و اندام تناسلی شما را معاینه می‌کند. علاوه بر این، ممکن است یک یا چند مورد از تست‌های زیر را توصیه کند:

• آزمایش خون (برای بررسی سطح هورمون‌ها)
• ماموگرافی
• سونوگرافی سینه
• سی‌تی اسکن
• ام‌آرآی (MRI)
• بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت

روش درمان ژنیکوماستی

ژنیکوماستی اغلب با گذشت زمان و بدون درمان از بین می‌رود. اما اگر ناشی از یک بیماری پزشکی باشد، ممکن است آن بیماری به درمان نیاز داشته باشد. همچنین در صورت ارتباط مصرف دارو با Gynecomastia، ممکن است پزشک از شما بخواهد که دارو را کنار بگذارید یا آن را با محصول دیگری جایگزین کنید.

اگر Gynecomastia خودبه‌خود بهبود نیابد یا به مشکلاتی مثل درد و خجالت منجر شود، باید تحت درمان قرار بگیرد. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

۱. مصرف دارو

داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان سینه و سایر بیماری‌ها ممکن است برای بعضی از بزرگسالان مبتلا به Gynecomastia مفید باشند. این داروها عبارت‌اند از:

• تاموکسیفن
• رالوکسیفن
• مهارکننده‌های آروماتاز (مانند آناستروزول)

۲. جراحی برای برداشتن بافت اضافی سینه

اگر مصرف دارو برای درمان Gynecomastia موثر نباشد، ممکن است پزشک یکی از جراحی‌های زیر را به شما پیشنهاد دهد:

• لیپوساکشن: این جراحی چربی سینه را از بین می‌برد، اما بافت غده‌ای آن را حذف نمی‌کند.
• ماستکتومی: این نوع جراحی برای کاهش بافت غده‌ای سینه انجام می‌شود. گاهی‌اوقات لیپوساکشن و ماستکتومی با هم ترکیب می‌شوند.

بیشتر بخوانید: با بیماری نیمن پیک و درمان آن آشنا شوید

۳. درمان خانگی ژنیکوماستی

اثربخشی هیچ مکملی برای درمان Gynecomastia ثابت نشده است. با این حال، با اصلاح سبک زندگی خود می‌توانید به کنترل سطح هورمون‌ها کمک کنید. برای مثال، دریافت پروتئین، ویتامین D و زینک برای تولید تستوسترون حیاتی است.

علاوه بر این، ورزش برای ژنیکوماستی می‌تواند مفید باشد. چون درصد چربی بدن را کاهش می‌دهد و به رفع ژنیکوماستی کاذب که به دلیل چاقی ایجاد می‌شود کمک می‌کند. از ورزش‌های مفید می‌توان به پیاده‌روی سریع، دویدن و شنا اشاره کرد.

راه‌های جلوگیری از ژنیکوماستی

بسیاری از تغییرات هورمونی مرتبط با Gynecomastia قابل پیشگیری نیستند. با این حال، با رعایت نکات زیر می‌توان احتمال بروز این عارضه را کاهش داد:

• از موادی مثل آمفتامین‌ها، هروئین و ماری‌جوانا استفاده نکنید.
• از نوشیدن الکل بپرهیزید.

کلام پایانی

بزرگ شدن سینه مردان اغلب با گذشت زمان از بین می‌رود. با این حال، در بعضی موارد ممکن است به علائمی مانند درد منجر شود یا احتمال افسردگی و اضطراب را افزایش دهد. اگر در مورد اندازه سینه‌های خود نگران هستید، با متخصص غدد مشورت کنید. پزشک می‌تواند علت مشکل شما را شناسایی کند و بهترین راه‌کار را برای رفع آن پیشنهاد دهد.

برای مشورت با پزشک می‌توانید وارد سایت درمانکده شوید و از متخصص مورد نظر خود وقت بگیرید. در درمانکده علاوه بر سیستم نوبت‌دهی حضوری، امکان اخذ نوبت جهت مشاوره آنلاین با دکتر غدد فراهم شده است.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic, my.clevelandclinic