کیسه صفرا و انواع بیماری‌های آن + آزمایش و شیوه‌های درمان

کیسه صفرا (Gallbladder) یک اندام کوچک گلابی ‌شکل است که به هضم غذا و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند. از این‌رو بروز هر نوع بیماری در آن می‌تواند بر کیفیت زندگی تاثیر بگذارد. در این مقاله از مجله سلامت درمانکده به این سوال که کیسه صفرا کجای بدن است پاسخ می‌دهیم و در مورد بیماری‌های مرتبط با آن صحبت می‌کنیم. اگر می‌خواهید درباره این اندام کوچک اما تاثیرگذار اطلاعات بیشتری داشته باشید، ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

کیسه صفرا چیست؟

یک کیسه توخالی است که در آن یک مایع سبز رنگ و تلخ به نام صفرا وجود دارد. این کیسه به عنوان بخشی از سیستم گوارشی بدن به ‌شمار می‌رود. بعضی از افراد تصور می‌کنند که مایع صفرا توسط این عضو تولید می‌شود؛ اما باید بدانید این کیسه محل نگهداری و ذخیره صفرای اضافی است. به عبارت دیگر، صفرا توسط کبد تولید شده و از طریق مجاری صفراوی به سمت Gallbladder هدایت می‌شود. سیستم گوارش از این مایع برای هضم چربی‌ها استفاده می‌کند.

کیسه صفرا کجاست؟

کیسه صفرا یک اندام گلابی شکل است که در قسمت راست شکم و دقیقا زیر کبد قرار دارد. این عضو صفرا را از کبد دریافت می‌کند و آن را برای هضم چربی‌ها به سمت روده کوچک می‌فرستد.

آناتومی کیسه صفرا

این اندام شامل سه بخش اصلی است:

• فوندوس: پهن‌ترین قسمت Gallbladder است و به سمت جلوی بدن کشیده شده است.
• بدنه یا بادی: قسمت اصلی و میانی Gallbladder است و کار ذخیره‌سازی صفرا را انجام می‌‎دهد.
• گردن: قسمت انتهایی این اندام است که در نهایت به مجاری صفراوی ختم می‌شود.

بیشتر بدانید: سوزش معده

بیماری‌های کیسه صفرا

مهم‌ترین بیماری‌های مرتبط با این اندام عبارت‌اند از:

۱. آبسه

وقتی در Gallbladder عفونت شدید وجود داشته باشد و باعث تجمع چرک یا مایعات عفونی شود، آبسه رخ می‌دهد. در این حالت بیمار درد شدید شکمی را تجربه خواهد کرد. اگر می‌خواهید بدانید درد کیسه صفرا کجاست، باید بگوییم که این علامت در بالای شکم و سمت راست احساس می‌شود.

بیشتر بدانید: علائم سرطان روده

۲. التهاب

منظور از التهاب کیسه صفرا همان کوله‌سیستیت است که می‌تواند به صورت حاد یا مزمن بروز کند. درد ناگهانی و تیز در قسمت راست و فوقانی شکم که حالت پایدار دارد از مهم‌ترین علائم این بیماری به ‌شمار می‌رود. البته درد ممکن است به سمت شانه راست هم منتشر ‌شود.

کوله‌سیستیت به دلیل عفونت یا ایجاد انسداد در Gallbladder و مجاری متصل به آن رخ می‌دهد. اگر این بیماری درمان نشود، به کبد، مجاری صفراوی یا لوزالمعده آسیب می‌زند. بنابراین مهم است که بدانید عفونت کیسه صفرا چه علائمی دارد و به موقع برای درمان آن اقدام کنید. این علائم عبارت‌اند از: درد در بالای شکم به‌ویژه در سمت راست، حالت تهوع، استفراغ و تب.

۳. پولیپ

پولیپ کیسه صفرا به دلیل تجمع کلسترول ایجاد می‌شود. خوشبختانه، در بیشتر مواقع پولیپ‌ها بافت‌های بی‌خطری هستند و سرطانی محسوب نمی‌شوند. البته هر چقدر سایز آن‌ها بزرگ‌تر باشد، به همان میزان ریسک سرطانی بودن‌شان بالاتر است.

۴. سرطان

سرطان کیسه صفرا به ندرت اتفاق می‌افتد؛ اما متاسفانه علائم آن زمانی ظاهر می‌شوند که بیماری پیشرفت کرده است. از علائم این بیماری می‌توان به درد شکم، نفخ، کاهش وزن ناخواسته و زرد شدن پوست یا سفیدی چشم اشاره کرد.

۵. سنگ کیسه صفرا

این سنگ‌ها بیشتر از کلسترولی ایجاد می‌شوند که در Gallbladder وجود دارد. بعضی از آن‌ها هم از جنس کلسیم هستند. گاهی‌اوقات این سنگ‌ها وجود دارند، اما هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند و دفع می‌شوند. اما گاهی‌اوقات رشد می‌کنند و باعث ایجاد التهاب و عفونت می‌شوند. حالت تهوع و درد در ناحیه شانه راست از علائم سنگ هستند.

در صورتی که سنگ هیچ علامتی ایجاد نکند، ممکن است به درمان پزشکی نیاز نباشد. در غیر این صورت، پزشک جراحی یا سایر روش‌های درمانی از جمله دارودرمانی را توصیه می‎‌کند. بعضی از افراد درمان‌های خانگی (برای مثال، مصرف خار مریم و کنگر فرنگی) را برای رفع این عارضه مفید می‌دانند. اما تحقیقات علمی کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. اگر این سوال که «برای دفع سنگ کیسه صفرا چه بخوریم» به ذهن‌تان خطور کرده است، با فوق تخصص گوارش یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

۶. سوراخ شدن کیسه صفرا

گاهی‌اوقات سنگ‌ها می‌توانند باعث ایجاد حفره در این کیسه شوند. در این حالت، خطر انتشار عفونت به ناحیه شکمی وجود دارد.

۷. رفلاکس صفرا

این بیماری زمانی بروز می‌کند که مایع گوارشی تولیدشده توسط کبد به سمت اندام‌های گوارشی فوقانی یعنی معده و مری حرکت می‌کند. حالت تهوع، کاهش وزن ناخواسته، استفراغ صفرا (مایع زرد مایل به سبز) و درد در ناحیه فوقانی شکم از علائم شایع این بیماری هستند.

بیشتر بدانید: پانکراتیت چیست؟

۸. کولیک یا قولنج صفراوی

سنگ می‌تواند از قسمت بدنه به داخل گردن Gallbladder حرکت کند و باعث انسداد آن شود. درد و تب شدید از نشانه‌های این بیماری هستند.

۹. زردی

زمانی که سنگ به انسداد مجاری صفراوی منتهی به روده منجر می‌شود، مایع صفراوی به جای ورود به سیستم گوارش وارد جریان خون می‌شود. این اتفاق با زرد شدن پوست و سفیدی چشم همراه است. همچنین ممکن است رنگ ادرار به نارنجی یا قهوه‌ای تغییر کند.

بیشتر بدانید: هپاتیت C

۱۰. کلانژیت

به التهاب مجاری صفراوی که معمولا به دلیل عفونت باکتریایی ناشی از انسداد رخ می‌دهند، کلانژیت می‌گویند. درد، تب و لرز شدید و زردی از علائم ین بیماری هستند.

راه‌های تشخیص بیماری‌های کیسه صفرا

برای بررسی وضعیت این اندام از آزمایش خون و تست‌های تصویربرداری استفاده می‌شود:

• آزمایش بیلی‌روبین: اگر مجرای صفراوی دچار انسداد شود، سطح بیلی‌روبین خون افزایش پیدا می‌کند.
• آزمایش CBC یا شمارش کامل خون: در این تست همه سلول‌های خونی شمارش می‌شوند. در صورت بروز کوله‌سیستیت حاد سطح گلبول‌های سفید خون افزایش می‌یابد.
• سونوگرافی: با استفاده از این تست تصویربرداری وجود سنگ یا التهاب تشخیص داده می‌شود.
• سی‌تی اسکن: این تست به پزشک کمک می‌کند تصویر دقیقی از اندام‌های بدن داشته باشد.
• ام‌آرآی (MRI): این روش برای ثبت تصاویر بسیار دقیق از اندام‌های داخلی استفاده می‌شود.
• کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP): یک روش پزشکی ترکیبی است که از تکنیک‌های آندوسکوپی و رادیولوژی برای تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌کند.

بیشتر بدانید: علائم پر شدن کیسه صفرا

نحوه درمان بیماری‌های کیسه صفرا

شیوه درمان بیماری‌های این اندام با توجه به نوع بیماری و وضعیت سلامتی عمومی بیمار توسط پزشک معالج تعیین می‌شود. درمان می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

۱. مصرف دارو

در صورت بروز عفونت ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز کند. بعضی از داروها هم با هدف افزایش جریان صفرا از کبد توصیه می‌شوند.

بیشتر بدانید: آیا پانکراتیت کشنده است؟

۲. کوله‌سیستکتومی

کوله‌سیستکتومی یک نوع جراحی است که به روش باز یا به صورت لاپاراسکوپی انجام می‌شود. با استفاده از این روش، عضو از بدن خارج می‌شود. فرق لاپاراسکوپی با جراحی باز در تعداد برش‌هایی است که در ناحیه شکم ایجاد می‌شود. معمولا در لاپاراسکوپی از چند برش استفاده می‌شود؛ در حالی که در روش باز فقط یک برش طولانی وجود دارد.

اسهال، یبوست و حالت تهوع از عوارض برداشتن کیسه صفرا در زنان و مردان هستند که معمولا بعد از مدت کوتاهی از بین می‌روند. با این حال، درصد کمی از بیماران ممکن است علائم طولانی‌تری را تجربه کنند. از عوارض برداشتن کیسه صفرا در طولانی مدت می‌توان به سوء هاضمه، رفلاکس اسید، نفخ، درد شکم و زردی اشاره کرد.

۳. گیاهان دارویی

بهتر است در مورد بهترین نوشیدنی برای کیسه صفرا با دکتر گوارش یا متخصص تغذیه مشورت کنید. اما به طور کلی طب سنتی بابونه، گزنه، بومادران، گل قاصدک، کنگرفرنگی، جعفری، خرفه، سنبل‌الطیب، کاسنی، زردچوبه و زرشک را برای دفع سنگ از این اندام مفید می‌داند.

پیشگیری از بیماری‌های کیسه صفرا

برای حفظ سلامت این اندام گوارشی توصیه می‌شود موارد زیر را رعایت کنید:

۱ ورزش منظم

ورزش سطح کلسترول را کاهش می‌دهد و جلوی تشکیل سنگ را می‌گیرد. گفته می‌شود ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی در هفته برای سلامتی مفید است.

نوع ورزش باید با توجه به وضعیت سلامتی شما مشخص شود. بعضی از ورزش‌ها باعث ایجاد فشار روی شکم می‌شوند. اگر در حال حاضر به بیماری Gallbladder مبتلا هستید، قبل از انجام فعالیت بدنی با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.

۲. اصلاح رژیم غذایی

مصرف غذاهای سرشار از قند و چربی اشباع می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های این اندام را افزایش دهد. در مقابل، افزایش مصرف فیبر و کاهش چربی رژیم غذایی به حفظ سلامت Gallbladder کمک می‌کند. از این‌رو توصیه می‌شود سبزیجات برگ‌دار تیره، آجیل خام، غلات کامل، ماهی، روغن زیتون فرابکر، حبوبات، میوه‌ و لبنیات کم‌چرب را در برنامه روزانه خود بگنجانید.

بیشتر بدانید: علائم کبد چرب

کلام پایانی

کیسه صفرا یک اندام کوچک اما بسیار مهم در سیستم گوارشی است که وظیفه ذخیره و آزادسازی صفرا برای هضم چربی‌ها را بر عهده دارد. اگر علائم‌ بیماری‌های مرتبط با این اندام از جمله درد شکم، حالت تهوع و زردی را تجربه کردید، در اسرع وقت به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید. شما می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص گوارش آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص گوارش از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منبع: my.clevelandclinic