هورمون زنانه نقش اساسی در تنظیم عملکردهای بیولوژیکی و جنسی زنان ایفا میکند. این هورمون‌ها، به‌ویژه استروژن و پروژسترون در فرآیندهای مهمی همچون چرخه پریودی، بارداری، سلامت استخوان‌ها و حتی تنظیم خلق‌وخو تاثیر می‌گذارد. تولید هورمونهای زنانه عمدتا در تخمدان‌ها انجام میشود و تعادل آن‌ها برای حفظ سلامت جسمی و روانی خانم‌ها ضروری است. با این حال، تغییرات طبیعی در طول زندگی زنان مانند بلوغ، بارداری و یائسگی یا عوامل محیطی و بیماری‌ها می‌توانند منجر به عدم تعادل در هورمونهای جنسی زنان شوند. آگاهی از عملکرد و اهمیت وجود هورمون زنانه به خانم‌ها کمک میکند تا با تغییرات بدن خود بهتر کنار بیایند و سلامت‌شان را بهبود ببخشند.
در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا لیست هورمون های زنانه را با شما به اشتراک بگذاریم و درباره نقش آن‌ها در بدن بیشتر صحبت کنیم.
فهرست محتوا
هورمون زنانه چیست؟
هورمونهای زنانه به مواد شیمیایی می‌گویند که در بدن زنان تولید می‌شوند و نقش مهمی در تنظیم فعالیت‌های فیزیولوژیکی و جنسی دارند. این هورمون‌ها تحت عنوان پیام شیمیایی درون غدد درون‌ریز تولید شده و پس از آزادی در جریان خون، بر فرآیندهایی همچون رشد، خواب و اشتها تاثیر می‌گذارند. به طور کلی می‌توان گفت، هورمونهای جنسی زنانه، موجب شکل گرفتن ویژگی‌های زنانه مانند پستان، تنظیم چرخه قاعدگی، دستگاه تولید مثل، رشد استخوان‌ها و عضلات می‌شوند و آن‌ها را حفظ می‌کنند.
در واقع، هورمون های زنانه در بدن نقش مهمی دارند که مهم‌ترین وظایف آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- تنظیم رشد استخوان و عضلات
- بلوغ و رشد جنسی
- تولید مثل
- میل جنسی
- واکنش‌های التهابی
- رشد مجدد مو
- توزیع چربی بدن
- تنظیم سطح کلسترول خون
انواع هورمون های زنانه
هورمون زنانه توسط غدد آدرنال و تخمدان‌ها تولید میشود. در ادامه مهم‌ترین هورمونهای جنسی زنان را معرفی می‌کنیم:
بیشتر بدانید: هورمون درمانی یائسگی
استروژن
این هورمون یکی از مهم‌ترین هورمونهای پیا‌م‌رسان زنانه به‌شمار می‌آید که وجود آن در رشد جنسی و تولید مثل حائز اهمیت است. استروژن بیشتر در تخمدان‌ها تولید میشود؛ اما غدد فوق کلیوی و سلول‌های چربی نیز مقدار کمی در تولید آن نقش دارند. این هورمون‌ها توسط جریان خون در مایعات بدن حرکت کرده و با انواع بافت‌های بدن ارتباط برقرار می‌کنند. استروژن باعث رشد دستگاه تولید مثل زنان و صفات ثانویه جنسی مانند بزرگ شدن سینه‌ها و صدای ظریف زنانه میشود.
بیشتر بدانید: دوپامین چیست؟
پروژسترون
هورمون زنانه پروژسترون در چرخه قاعدگی و توانایی باروری زنان نقش مهمی دارد. کمبود این هورمون منجر به اختلالات هورمونی جنسی مانند قاعدگی‌های نامنظم، ناباروری و احتمال بروز مشکلات در دوران بارداری میشود. پروژسترون همچنین تاثیر بیش از حد هورمون استروژن اضافی در مردان و زنان را به تعادل می‌رساند؛ به همین جهت یک هورمون تنظیم‌کننده است.
پروژسترون را تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی و جفت تولید می‌کنند. سطح این هورمون که نقش مهمی در ثبات و تعادل چرخه قاعدگی دارد، پس از تخمکگذاری به بیش از ۲ برابر افزایش پیدا میکند.
بیشتر بدانید: تفسیر جواب آزمایش پروژسترون
تستوسترون
با وجود اینکه تستوسترون در واقع یکی از هورمونهای اصلی مردانه به‌شمار می‌آید، اما مقدار کمی در بدن زنان تولید میشود. محل تولید این هورمون در بدن زنان در تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی است و اثرگذاری بالایی در باروری، حمایت از بافت و توده استخوانی، میل جنسی، قاعدگی و تولید گلبول‌های قرمز خون زنان دارد.
علائم بهم ریختن هورمون زنانه
تعادل هورمون های زنانه نقش مهمی در سلامت عمومی بدن خانم‌ها دارند. با وجود اینکه سطح هورمونهای جنسی در بدن زنان به طور منظم دچار نوسان می‌شوند، اما بهم ریختن تعادل آن‌ها خوشایند نیست و احتمال بروز بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد. از مهم‌ترین نشانه‌های عدم تعادل هورمون زنانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چرخه قاعدگی نامنظم
- قطع قاعدگی یا خونریزی بیش از حد
- لکه‌بینی میان دوره‌ای
- آکنه
- ریزش یا نازک شدن بیش از حد موهای سر
- افزایش موهای زائد بدن
- خشکی واژن
- تحریک‌پذیری
- تغرر خلق و خو
- کاهش شدید میل جنسی
- گرگرفتگی
- مشکلات گوارشی
- بی‌خوابی یا خواب ناآرام
- حساس شدن سینه‌ها
- سردرد و تعریق شبانه
- افزایش وزن
- افسردگی و اضطراب
بیشتر بدانید: جوش های هورمونی
تاثیر هورمون زنانه بر بدن
هورمونهای زنانه تاثیرات گسترده‌ای بر فرآیندهای حیاتی زندگی خانم‌ها دارند. این هورمون‌ها با هماهنگی سایر هورمون‌ها و سیستم‌های بدن، تغییرات فیزیولوژیکی و روانی مرتبط با مراحل مختلف زندگی را تنظیم می‌کنند. در ادامه با تاثیر هورمونهای زنانه بر بدن بیشتر آشنا می‌شوید:
نقش هورمون زنانه در بلوغ
تولید استروژن و پروژسترون در دوران بلوغ به بیشتر حد خود میرسد. در دوران بلوغ دختران (معمولا بازه سنی هشت تا ۱۳ سالگی) غده هیپوفیز هورمون لوتئینه‌کننده (LH) و هورمون محرکه فولیکولی (FHS) را به مقدار بیشتری تولید میکند. این فرآیند نقش مهمی در تحریک هورمون استروژن و پروژسترون دارد. با بالا رفتن سطح این ۲ هورمون، صفات ثانویه جنسی زنان همچون موارد زیر رشد می‌کنند:
- رشد سینه‌ها
- رویش مو در زیر بغل، پاها و اطراف ناحیه تناسلی
- افزایش قد
- افزایش ذخایر چربی در قسمت باسن و ران‌ها
- پهن شدن لگن
- افزایش تولید چربی در پوست
نقش هورمون زنانه در قاعدگی
چرخه قاعدگی به سه فاز تقسیم میشود که به ترتیب تحت تاثیر استروژن و پروژسترون قرار دارند:
- فاز فولیکولی: در این مرحله، استروژن تحت تاثیر FHS یا همان هورمون محرکه فولیکولی ترشح میشود و نقش مهمی در رشد فولیکول‌ها و ضخیم شدن دیواره رحم دارد.
- تخمکگذاری: افزایش استروژن و پروژسترون هورمون لوتئینه‌کننده (LH) در این مرحله به بیشتری مقدار خود میرسد. افزایش ناگهانی LH باعث آزادسازی تخمک از فولیکول بالغ میشود. این تخمک می‌تواند ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از خروج از تخمدان زنده بماند و در صورت فراهم بودن شرایط، بارور شود.
- فاز لوتئال: در این مرحله، تخمک از طریق لوله رحم به سمت رحم می‌رود. هورمون زنانه پروژسترون که توسط جسم زرد ترشح شده به آماده‌سازی رحم برای لانه‌گزینی تخمک بارور کمک میکند. در صورت عدم باروری، کاهش استروژن و پروژسترون منجر به ریزش دیواره رحم و شروع قاعدگی میشود.
نقش هورمون زنانه در بارداری
زمانی که تخمک بارورشده روی رحم قرار بگیرد و لانه‌گزینی کند، بارداری آغاز شده است. در واقع، بعد از لانه‌گزینی و با رشد جفت، هورمونهای زنانه مانند پروژسترون، ریلاکسین و اچ سی جی (گنادوتروپین جفتی انسان) تولید می‌شوند.
سطح هورمون زنانه پروژسترون در هفته‌های اول بارداری به طور پیوسته افزایش می‌یابد تا دهانه رحم ضخیم‌تر شود و مایع مخاطی شکل بگیرد. با بالا رفتن هورمون HCG تولید هومورن‌های استروژن و پروژسترون بیشتر میشود و علائم اولیه بارداری مانند حالت تهوع، استفراغ و تکرر ادرار ظاهر خواهند شد.
سطح هورمونهای زنانه در سه ماه دوم بارداری همچنان افزایش می‌یابند. در این دوره سلول‌های جفت، هورمون لاکتوژن جفت های انسانی (HPL) را برای تنظیم سوخت‌وساز بدن مادر و تغذیه جنین در حال رشد تولید می‌کنند. با پایان بارداری، سطح هورمون زنانه کم میشود و به تدریج به حالت قبل از حاملگی برمی‌گردد.
نقش هورمون زنانه در یائسگی
میانگین یائسگی در زنان، ۵۲ سالگی است. در این دوران عملکرد تخمدان‌ها کاهش می‌یابد و تولید استروژن و پروژسترون به شدت افت میکند. این دوران معمولا با یک دوره پیش از یائسگی همراه است که فرد آخرین سیکل قاعدگی خود را تجربه میکند. در این دوره نوسانات زیادی در میزان ترشح هورمون زنانه وجود دارد که باعث بروز علائم زیر میشود:
- قاعدگی‌های نامنظم
- گرگرفتگی
- خشکی واژن
- مشکل به خواب رفتن
- تغییرات خلق و خو
خانمی که یک سال کامل پریود نشود، یائسه شده است. در دوران یائسگی تخمدان‌ها مقدار کم و ثابتی استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند. سطح پایین هورمون زنانه استروژن در بدن خانم‌ها باعث کم شدن میل جنسی، کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان میشود.
بیشتر بدانید: درمان خارش واژن خانگی
نقش هورمون زنانه در میل جنسی
هورمونهای زنانه همچون استروژن، پروژسترون و تستوسترون همگی بر میل جنسی خانم‌ها تاثیر می‌گذارند. اگر سطح استروژن در بدن زنان خیلی بالا باشد، میل جنسی آن‌ها به شدت افزایش می‌یابد، اما بالا رفتن بیش از حد سطح پروژسترون در بدن خانم‌ها باعث کاهش میل جنسی میشود. برخی تحقیقات نشان می‌دهند، کاهش سطح تستوسترون در بدن زنان باعث پایین آمدن میل جنسی میشود. پزشکان معمولا در چنین شرایطی تستوسترون درمانی را به دلیل ایجاد عوارض جانبی همچون افزایش وزن، ریزش مو، بزرگ شدن کلیتوریس و زیاد شدن موهای زائد بدن مناسب نمی‌دانند.
چه چیزهایی هورمون زنانه را زیاد میکند؟
وضعیت هورمون های زنانه همچون استروژن و پروژسترون را می‌توان با رعایت سبک زندگی سالم، مصرف غذاهای مناسب و مدیریت استرس بهبود بخشید. اگر به دنبال تقویت هورمون زنانه به شکل طبیعی هستید، به موارد زیر توجه کنید:
- مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات سبوس دار
- ترک سیگار
- نوشیدن آب به مقدار کافی و هیدراته نگه داشتن بدن
- استفاده از مکمل‌های غذایی حاوی ب کمپلکس، ویتامین D، منیزیم و روی
- مصرف منابع گیاهی غنی از استروژن مانند دانه سویا، نخود و عدس
- مصرف اسیدهای چرب حیاتی مانند امگا۳، روغن زیتون و ماهی
- انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه و منظم
- کنترل میزان استرس
- خواب شبانه کافی
- کاهش مصرف قند مصنوعی و کربوهیدرات تصفیه‌شده
- پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده و حاوی چربی‌های ترانس
- عدم مصرف الکل و کافئین
داروهای تنظیم هورمون زنانه چیست؟
داروهای تنظیم‌کننده هورمون زنانه معمولا با هدف تعادل‌بخشی به سطح هورمون‌ها در بدن و رفع مشکلات ناشی از اختلالات هورمونی تجویز می‌شوند. پزشک معمولا نوع دارو را متناسب با شرایط خاص بیمار و شدت اختلال هورمونی مشخص میکند. در جدول زیر مهم‌ترین داروهای مورد استفاده برای تنظیم هورمونهای زنانه را معرفی می‌کنیم:
| نوع داروی تنظیم‌کننده هورمونهای زنانه | توضیحات |
| قرص‌های استروژن | برای رفع گرگرفتگی و علائم یائسگی ناشی از کاهش استروژن تجویز میشود. |
| قرص‌های ضد بارداری | علاوه بر تنظیم هورمون زنانه به نظم‌دهی چرخه قاعدگی و درمان آکنه یا جلوگیری از رشد موهای زائد کمک میکند. |
| داروهای ضد آندروژن | به کاهش علائم بالا رفتن هورمون مردانه در زنان کمک میکند. |
| داروهای تیروئید | کم‌کاری تیروئید یکی از دلایل برهم خوردن تنظیم هورمونهای زنانه است که از هورمون مصنوعی استفاده می‌کنند تا سطح هورمون غده تیروئید را به تعادل برسد. |
| قرص متفورمین | برخی پزشکان از این قرص برای درمان مقاومت به انسولین در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده می‌کنند. |
بهترین مواد غذایی برای تنظیم هورمون زنانه کدامند؟
بهترین مواد غذایی برای تنظیم هورمونهای زنانه شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل هستند. در واقع، اگر می‌خواهید هورمونهای زنانه اثرگذاری مطلوبی بر بدن داشته باشند، باید مواد غذایی حاوی ویتامین B۶ انتخاب کنید.
به طور کلی، می‌توان بهترین مواد غذایی که تنظیم‌کننده هورمونهای زنانه هستند را شامل موارد زیر دانست:
- کلم بروکلی و گل کلم
- انجیر و موز
- گردو
- زردآلو
- تخم مرغ
- تخم کتان
- سویا
- ماهی و گوشت بوقلمون
نگاهی کوتاه به تاثیر هورمون زنانه بر بدن
هورمون زنانه نقش مهمی در عملکرد بیولوژیکی و مراحل مختلف زندگی زنان از جمله بلوغ، پریودی، بارداری و یائسگی دارد. این هورمون‌ها با تنظیم چرخه قاعدگی، حفظ بارداری، حمایت از رشد جنین و تعدیل تغییرات جسمی و روانی مرتبط با یائسگی از مهم‌ترین عوامل تامین سلامت زنان به‌شمار می‌آیند. برهم خوردن تعادل هورمونهای زنانه می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی همچون اختلالات قاعدگی، ناباروری و مشکلات پوستی شود.
شناسایی زودهنگام این مشکلات و مدیریت صحیح آن‌ها از طریق سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب و در صورت لزوم، مصرف داروهای تنظیم‌کننده هورمونهای زنانه می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
ما در این مقاله از مجله درمانکده درباره انواع هورمونهای زنانه و تاثیر آن‌ها بر بدن صحبت کردیم. اگر سوالات بیشتری در این زمینه دارید، می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله دکتر زنان آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری دکتر زنان از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.
سوالات متداول
عواملی همچون یائسگی، اختلالات تیروئید، سوءتغذیه، اختلال عملکرد غده هیپوفیز، سیستم ایمنی ضعیف بدن، بی‌اشتهایی، بیماری‌های کلیوی، سندرم ترنر، ورزش بیش از حد، نقص ژنتیکی و هر شرایطی که به تخمدان‌ها آسیب برساند از جمله عوامل ایجادکننده کمبود استروژن در بدن زنان به‌شمار می‌آیند.
راه‌کارهای افزایش سطح استروژن بدن شامل مصرف مواد غذایی غنی از استروژن، ترک سیگار، پرهیز از انجام ورزش سنگین، کاهش مصرف قند و مصرف به اندازه قهوه میشود.
روش‌های مختلفی برای افزایش هورمون پروژسترون وجود دارند. برخی از این روش‌ها شامل کنترل میزان استرس، هورمون درمانی در صورت عدم تمایل برای بارداری، مصرف مواد غذایی سرشار از روی، ویتامین B و C هستند.
منابع: medicalnewstoday | healthline
کدامش باعث افرزات زیاد عنق میشود
سلام: معلومات په پښتو کی لیکې دیری کسان په دری نه پوهیږی.
باید معلومات به پشتو باشد
برو تو سایت های افغانی دنبال پشتو بگرد این سایت ایرانیه اگ فارسی بلد نیستی برو یاد بگیر. ریختید ایران دو روز دیگه ادعا می کنید باید ماهم پشتو حرف بزنیم.
دقیقا افغانی ها هیچ حقی ندارند که دستور بدن که این کار رو بکن اون کار رو نکن
با سلام و احترام
برای مصرف قرص هورمونی استروژن و پروژسترون که به پیشنهاد پزشکم بهتر است نصف قرص را مصرف کنم در صورتیکه قرص خط دار نیست آیا نصف کردن این دو دارو مشکلی دارد یا خیر؟
سلام وقت بخیراستفاده قرص استرادیول والرات برای مردان آیا باعث بروز حس زنانه میشود؟
سلام اشکان جان.این قرص به عنوان جایگزین استروژن استفاده میشه.و میتونه علائمی ایجاد کنه.پس باید از مصرف سر خود اون خودداری بشه.علائمی مثل نازک شدن صدا ژنیکوماستی و… میتونه اتفاق بیوفته.امیدوارم همیشه سلامت باشید.
سوالی مه این است که رشتی مودبدنم زیاداست چرا
سوالی مه این است که رشتی مودبدنم زیاداست چرا
سلام خسته نباشید دختری ۱۵ ساله دارم که پریود نمیشه دکتر ازمایش هورمونی نوشت و قرص استروژن کونژوگه تجویز کرد گفت شش ماه مصرف کنه اگه پریود شد بیایی قرص دیگه ای هم تجویز کنم ۵۰ دونه خورده ولی پریود نشده در این مدت موهای زائد بدنش وپستانهاش رشد کرده خواستم بپرسم این تجویز درسته خواهش راهنمایی بکنی