احساس بیداری در خواب یا ذهن بیدار در خواب چیست؟

آیا تا به حال تجربه کرده‌اید در حالتی که خواب هستید، بیدار هم هستید؟ این پدیده به احساس بیداری در خواب یا ذهن بیدار در خواب (racing mind) معروف است. یک اختلال مرموز که در دنیای خواب برای بسیاری از افراد رخ می‌دهد. هنگامی که در حال خواب هستید، منطقی است که فکر کنید که در حال استراحت و خوابیدن هستید، اما گاهی اوقات، مغز شما این موضوع را نمی‌پذیرد و ذهن همچنان فعال است. در این مقاله از مجله درمانکده، به بررسی عوامل و تاثیرات ذهن بیدار در خواب، راه‌های درمان و راه‌کارهایی برای مدیریت این پدیدهٔ مرموز خواهیم پرداخت.

احساس بیداری در خواب چیست؟

ذهن بیدار در خواب پدیده‌ای است که در طول فرآیند خواب آن را تجربه می‌کنید. احساس بیداری یعنی اینکه که بدن و جسم در وضعیت خواب است اما ذهن و مغز همچنان در حال فعالیت است. در این حالت احساس می‌کنید که بیدار هستید و مجموعه‌ای از وقایع روز همچنان در ذهن شما در حال مرور کردن است. مثلا اگر برای فردا امتحان مهمی داشته باشید، یا امروز بحث و جدل حسابی با همکاران‌تان داشته‌اید، یا یک روز سخت کاری را گذرانده‌اید و یا اینکه می‌خواهید کار جدیدی را شروع کنید، ممکن است افکار مربوط به آنها در طی خواب شبانه، دست از سر شما برندارند و تا صبح با آنها درگیر باشید.

ذهن بیدار در خواب به صورت کامل و یا جزئی رخ می‌دهد. در برخی افراد، این پدیده خیلی کوتاه و گذرا در طول خواب ایجاد می‌شود و احساس بیداری را تجربه می‌کنند، اما بلافاصله به خواب عمیق برمی‌گردند. در موارد دیگر، ذهن بیدار در خواب ممکن است برای مدت زمان بیشتری ادامه یابد و موجب بیدار شدن کامل فرد شود.

علت ذهن بیدار در خواب چیست؟

پزشکان هنوز نمی‌دانند علت دقیق ذهن بیدار در خواب چیست. اما برخی شرایط را در بروز آن مهم می‌دانند:

• اختلالات خواب: برخی از اختلالات خواب مانند آپنه خواب (sleep apnea) می‌توانند باعث بیداری‌های ناخواسته شوند و در ادامه زمینه را برای بروز ذهن بیدار خواب را فراهم می‌کنند.
• استرس و اضطراب: سطح بالای استرس و اضطراب می‌توانند باعث بیداری ناخواسته و ذهن بیدار در حالت خواب شوند.
• تغییرات در فعالیت مغزی: هرگونه تغییرات در فعالیت الکتریکی مغز، مانند تغییر در مراحل خواب در بروز این عارضه نقش دارند.
• مصرف برخی مواد مخدر یا الکل: مصرف این مواد می‌توانند باعث تغییرات در ساختار خواب شود و احساس بیداری در خواب شوند.
• بیماری‌های عصبی و روانی: این عارضه می‌توانندمی‌تواند یکی از عوارض اختلالات خلقی و اضطراب باشد.

بیشتر بدانید: اختلال خواب چیست و چگونه درمان می شود؟

در صورت لزوم می توانید با دکتر روانپزشک آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص روانپزشک مراجعه کنید.

پزشک متخصص با توجه به علت و شدت بیماری، این اختلال را کنترل و درمان می‌کند:

• درمان اختلالات خواب: اگر احساس بیداری در خواب ناشی از اختلال خواب مانند اختلال تنفسی خواب (نظیر آپنه خواب) یا سندرم پای بیقرار (Restless leg syndrome) باشد، اولین گام، درمان بیماری‌های زمینه‌ای است. پزشکان متخصص خواب با ارائه راهنمایی‌های درمانی مانند استفاده از دستگاه‌های تنفسی خواب، درمان دارویی یا روش‌های دیگر، به بهبود این اختلالات و در نتیجه درمان ذهن بیدار در خواب کمک می‌کنند.
• درمان بیماری‌های عصبی و روانی: اگر علت ذهن بیدار در خواب ناشی از بیماری‌های عصبی و روانی باشد، درمان آنها به درمان ذهن بیدار در خواب کمک می‌کند. اگر در این شرایط قرار دارید مشاوره روان‌پزشکی می‌تواند برای شما مفید باشد.
• مدیریت استرس و اضطراب: شیوه‌های مدیریت استرس مانند تکنیک‌های تنفسی عمیق، یوگا و دیگر روش‌های آرامش‌بخش دیگر در کاهش استرس و آرامش ذهن نقش مهمی دارند.

• تغییر عادت خواب: برخی تغییرات در عادت‌های خواب و همچنین اتاق خواب می‌توانند به درمان احساس بیداری در خواب کمک کند. مثلاً سعی کنید اتاق خواب خود را تاریک نگه دارید، دمای محیط را تنظیم کنید، از رنگ و چیدمان مناسب در اتاق خواب استفاده کنید، به یک موسیقی آرامش‌بخش کنید و یا زمان خواب خود را به تعویق نیندازید.
• مدیریت عوامل محرک: اگر ذهن بیدار در خواب به علت مصرف مواد مخدر، الکل یا داروهای خاصی است، باید بتوانید این موارد را کنترل کنید.
• درمان بیماری‌های عصبی و روانی: اگر ظاهر شدن ذهن بیدار در خواب ناشی از بیماری‌های عصبی و روانی باشد، مانند اضطراب یا اختلالات خلقی، درمان این بیماری‌ها می‌تواند بهبودی را در ظاهر شدن ذهن بیدار در خواب به همراه داشته باشد. در اینجا، مشاوره روان‌پزشکی یا تجویز داروهای مورد نیاز توسط متخصص می‌تواند مفید باشد.

در صورت لزوم می توانید با دکتر روانشناس آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص روانشناس مراجعه کنید.

احساس بیداری در خواب در چند خط

ذهن بیدار در خواب، معمولاً ناشی از اختلالات خواب، استرس و اضطراب، بیماری‌های عصبی و روانی، مصرف مواد مخدر و الکل است. این پدیده ممکن است باعث بیدار شدن ناخواسته در حالت خواب شود و درک خاصی از بیداری و حرکت در فرد ایجاد کند.

بیشتر بدانید: بی خوابی نشانه چه بیماری است؟

با توجه به پیچیدگی علت احساس بیداری در خواب، درمان آن به رویکردهای متنوع نیاز دار و متخصصین خواب و روان‌پزشکان با توجه به شرایط خاص بیمار، تکنیک درمانی را پیشنهاد می‌کنند. درمانکده دوستدار سلامتی شما.

چند سوال درباره ذهن بیدار در خواب

منبع: atlasbiomed |‌ everydayhealth |‌ healthline