شستن زیاد دست؛ با فواید و عوارض این کار آشنا شوید!

شستن دست‌ها همیشه یک راه‌کار اصولی برای از بین بردن میکروب‌ها و آلودگی‌ها به‌شمار می‌آید. با شیوع ویروس کرونا در جهان، این کار به عنوان یک راه‌حل برای پیشگیری از ابتلا به کووید-۱۹ معرفی شد. سازمان بهداشت جهانی تاکید داشت شستن زیاد دست‌ها به شکل صحیح و مداوم یکی از موثرترین روش­‌های پیشگیری از شیوع عفونت و بیماری است. حالا که دوران بحرانی شیوع ویروس کرونا را پشت سر گذاشتیم، وسواس زیاد شستن دست همچنان برای افراد زیادی باقی مانده و باعث بروز مشکلات پوستی مانند خشکی، ترک‌خوردگی یا حتی حساسیت‌های پوستی شده است. 

اهمیت این موضوع ما را بر آن داشت تا در مقاله پیش‌رو از مجله سلامت درمانکده شما را با فواید و عوارض زیاد شستن دست ها آشنا کنیم.

چرا شستن دست‌ها به صورت مداوم با مایع دستشویی توصیه می‌شود؟

طبق توصیه­‌های مراکز کنترل و پیشگیری بیماری، باید به‌­ منظور جلوگیری از شیوع میکروب‌ها حدود ۲۰ ثانیه دستان خود را ضدعفونی کنیم. می­‌توان برای زدودن میکروب از مواد الکلی، حاوی الکل ۶۰ درصد جهت ضدعفونی دست‌­ها استفاده کرد، اما هیچ‌­ چیز به‌­اندازه­‌ آب و مایع دستشویی در پاک کردن گرد و غبار یا مواد شیمیایی مضر موثر نیست. به ­‌علاوه، مواد ضدعفونی­‌کننده ممکن است نتواند تمام گونه­‌های میکروب را از بین ببرد. 

به طور کلی می‌توان مهم‌ترین فواید شستن زیاد دست با مایع دستشویی را شامل موارد زیر دانست:

• از بین بردن آلودگی‌ها: مایع دستشویی حاوی موادی است که می‌تواند باکتری‌ها، ویروس‌ها و میکروب‌ها را از سطح پوست دست‌ها پاک کند. انجام این کار در دوران شیوع بیماری‌های ویروسی مانند آنفولانزا بسیار ضروری است.
• جلوگیری از انتقال بیماری: دست‌ها یکی از مهم‌ترین راه‌های انتقال میکروب‌ها و ویروس‌ها هستند. با شستن مکرر دست‌ها می‌توان از انتقال بیماری‌های مختلف، مخصوصا بیماری‌های تنفسی و عفونی جلوگیری کرد.
• حفظ بهداشت فردی: شستن زیاد دست‌ها به حفظ بهداشت فردی کمک می‌کند و مانع از بروز مشکلاتی مانند عفونت‌های پوستی یا حساسیت‌های ناشی از آلودگی می‌شود.
• کاهش خطر ابتلا به آلودگی در محیط‌های عمومی: افراد معمولا در محیط‌های عمومی با اشیاء مشترک در تماس هستند. شستن مکرر دست‌ها با مایع دستشویی می‌تواند ریسک ابتلا به آلودگی‌های محیطی را کاهش دهد.

ایا شستن زیاد دست ضرر دارد؟

با این­که شستن مداوم دست­‌ها روشی مطمئن برای دور کردن بیماری است، اما متخصصین امراض پوست معتقدند، زیاده‌روی در این کار می‌تواند منجر به خشکی پوست یا تشدید آن شود. دکتر جاستین کو، رئیس امراض پوستی در مرکز بهداشتی استنفورد در این مورد می‌گوید: “آب و صابون میکروب و گردوغبار را از سطح پوست پاک می‌­کند، اما لایه­‌ طبیعی و محافظت‌­کننده­‌ چربی را هم از بین می‌­برد و باعث خشکی پوست می­‌شود.”

او بر این باور است که پوست دست در اثر شستشوی زیاد خشک و زمخت می­‌شود و ترک برمی­‌دارد. با تشکیل شکاف روی پوست، احتمال قرار گرفتن در معرض عفونت بالا می­‌رود و همچنین ممکن است باعث بروز بیماری‌­هایی مانند اگزما شود. استفاده از مرطوب‌کننده پس از شستن دست‌ها می‌تواند به حفظ سلامت پوست کمک کند.

عوارض شستن زیاد دست ها

شستن مکرر دست‌ها نقش مهمی در جلوگیری از انتقال میکروب‌ها و ویروس‌ها ایفا می‌کنند. با این حال، شستن بیش از حد دست‌ها، مخصوصا با مواد شوینده قوی می‌تواند به سلامت پوست آسیب برساند.

 مهم‌ترین عوارض زیاد شدن دست‌ها شامل مواد زیر هستند:

• خشکی پوست
• تحریک و قرمزی پوست
• ایجاد ترک‌های پوستی
• از بین بردن چربی طبیعی پوست
• آلرژی و حساسیت‌های پوستی
• تضعیف سد محافظتی طبیعی پوست
• آسیب‌پذیر شدن پوست در برابر عوامل بیرونی

چگونه دستان خود را مرطوب نگه داریم؟

شستن زیاد دست با مایع ظرفشویی می‌تواند دستان شما را در معرض ابتلا به عوارضی همچون خشکی پوست قرار دهد. بهترین شوینده برای شستن دست‌ها، مایع دستشویی ملایم و عاری از هرگونه عطر است. اغلب متخصصان پوست توصیه می‌کنند، اگر عادت به شستن زیاد دست دارید حتما هنگام خشک کردن آن‌ها به­‌ جای این­که حوله را با شدت روی دست بمالید، آن را آهسته و به شکل ضربه‌های ملایم روی دست بکشید. 

استفاده از کرم‌ مرطوب‌کننده دست به جلوگیری از خشکی پوست کمک می‌کند. این کرم‌ها، رطوبت پوست دست را حفظ می‌کنند و مانع آسیب رسیدن به پوست می‌شوند. لازم به ذکر است، کرم دست باید عاری از مواد خارش‌­آور مانند رتینول، مواد حساسیت‌­زا یا معطر باشد. 

از بین انواع مرطوب­‌کننده‌­ها، کرم دست از لوسیون بهتر است؛ زیرا خاصیت بیشتری دارد. لوسیون از آب زیادی تشکیل شده و ممکن است خیلی زود تبخیر شود؛ به همین دلیل باز هم احتمال خشکی پوست وجود دارد. اما کرم‌های دست که اصولا از روغن تشکیل می‌شوند، پس از شستشوی دست موثرتر عمل می‌کنند.

روش‌های جلوگیری از خشکی پوست پس از شستن زیاد دست

اگر عادت به شستن زیاد دست‌هایتان دارید، برای جلوگیری از خشکی پوست حتما نکات زیر را با دقت رعایت کنید:

• شب‌ها قبل از خواب، دست‌هایتان را با وازلین چرب کنید.
• هنگام استفاده از مواد شوینده مانند وایتکس از دستکش استفاده کنید.
• دست‌هایتان را با آب خیلی داغ یا سرد نشویید.
• پس از هر بار شستن دست‌ها از کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• به جای صابون‌های قوی و ضدعفونی‌کننده‌های الکلی، از مایع دستشویی ملایم و مخصوص پوست دست استفاده کنید.
• آبرسان‌هایی انتخاب کنید که حاوی گلیسیرین، اسید هیالورونیک یا اوسرین باشند.
• اگر خشکی و ترک‌های پوستی شدید دارید، روتین پوست خشک را به دقت رعایت کنید.
• در طول روز به مقدار کافی آب بنوشید؛ زیرا هیدراته نگه داشتن بدن به سلامت پوست کمک می‌کند.
• اگر برای درمان حساسیت‌های پوستی شدید، دارو استفاده می‌کنید، حتما دستکش نخی بپوشید تا پماد به عمق پوست نفوذ کند.

رعایت این نکات می‌توانند به حفظ رطوبت و نرمی پوست دست‌ها کمک کنند و مانع از آسیب‌های ناشی از شستن مکرر دست شوند. با این حال، اگر شدت خشکی پوست دست‌های شما زیاد است یا درگیر خشکی پوست در بارداری شده‌اید،، باید حتما به دکتر متخصص پوست مراجعه کنید تا از بروز عوارض جدی مانند اگزما و ترک‌های شدید جلوگیری شود.

راهنمای مراجعه به پزشک

هدف اصلی از شستن زیاد دست‌ها، پاکسازی دست از عوامل بیماری‌زا است. این کار مخصوصا زمانی که در محیط عمومی هستید یا با فرد بیمار ملاقات داشته‌اید، ضرورت بیشتری پیدا می‌کند. در این میان، برخی افراد به طور افراطی دست‌های خود را با مایع دستشویی می‌شویند و باعث آسیب رساندن به پوست دست‌های خود می‌شوند. متخصصان معتقدند برای جلوگیری از عوارض زیاد شستن دست‌ها باید از شوینده‌های ملایم استفاده کنید و پس از شستشو به دست‌هایتان، کرم‌های مرطوب‌کننده بزنید. 

شما می‌توانید برای پرسیدن سوالات بیشتر درباره انواع مرطوب‌کننده‌های مخصوص دست و نحوه استفاده از آن‌ها به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و با بهترین پزشکان متخصص از جمله متخصص پوست آنلاین مشورت کنید. همچنین، درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری متخصص پوست از متخصص مورد نظر خود نوبت بگیرید.

سوالات متداول

منابع: cdc | betterhealth | mayoclinic