دیورتیکولیت یا التهاب دیورتیکولوم‌های روده بزرگ چیست؟

دیورتیکولیت به دنبال عفونت و التهاب زواید کیسه‌ مانند بیرون زده از دیواره روده بزرگ، ایجاد می‌شود. این زواید کیسه مانند، دیورتیکولوم نام دارند و می‌توانند دچار عفونت و التهاب نباشند. در این صورت به عارضه‌ای که به دلیل وجود این زواید ایجاد می‌شود دیورتیکولوز گفته می‌شود.

وجود دیورتیکولوم در روده بزرگ لزوماً به معنی بیماری نیست و بسیاری از افراد که در روده بزرگ خود دارای دیورتیکولوم می‌باشند، بیمار نیستند. با این وجود این زواید کیسه مانند می‌توانند دچار عفونت و در نتیجه درد بسیار شدید در ناحیه روده بزرگ شوند.

گفته شده است که نزدیک به 50% از افراد تا سن 50 سالگی دچار عارضه دیورتیکولوز خواهند شد. از این میان 10 الی 25 درصد از افراد می‌توانند دچار عفونت و التهاب شده و به بیماری التهابی دیورتیکولیت مبتلا شوند.

البته این آمار قطعی نیست و بعضی باور دارند میزان ابتلای افراد به دیورتیکولیت بسیار کمتر و حدود 1 درصد کل افراد دارای دیورتیکولوز می‌باشد. تخمین زده شده است که 65 درصد از افراد تا سن 80 سالگی به عارضه دیورتیکولوز مبتلا خواهند شد.

یکی از مطالعات انجام شده در زمینه دیورتیکولیت نشان می‌دهد که بروز این بیماری میان افراد جوانی که از چاقی مفرط رنج می‌برند، در حال افزایش می‌باشد.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان روده کوچک در زنان

نکاتی در مورد بیماری دیورتیکولیت

• دیورتیکولیت به عفونت و التهاب دیورتیکولوم‌های روده بزرگ گفته می‌شود.
• علائم دیورتیکولیت شامل درد، یبوست و مدفوع خونی می‌باشد.
• گفته می‌شود یکی از عوامل ایجاد التهاب در دیورتیکولوم‌ها کمبود فیبر در رژیم غذایی افراد می‌باشد.
• اکثر افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند بدون مراجعه به پزشک خود را درمان کنند.
• در صورت بروز دوباره این بیماری، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی باشد.

علائم دیورتیکولیت

علایم دو عارضه دیورتیکولوز و دیورتیکولیت با یکدیگر متفاوت می‌باشند. اکثر افرادی که مبتلا به دیورتیکولوز می‌باشند ممکن است هیچ علامتی را نشان ندهند که در این صورت به آن دیورتیکولوز بدون علامت گفته می‌شود.

این افراد ممکن است به شکل مقطعی در ناحیه تحتانی شکم، به خصوص در سمت چپ، دچار درد شوند. بروز درد معمولاً به دنبال مصرف غذا و یا دفع مدفوع اتفاق می‌افتد. تخلیه گاز جمع شده در دستگاه گوارش می‌تواند تا حدی باعث تسکین درد در فرد شود.

سایر نشانه‌های دیورتیکولوز شامل موارد زیر می‌باشند:

• تغییر در الگوی حرکتی دستگاه گوارش
• یبوست و اسهال
• وجود مقادیر ناچیز خون در مدفوع

در صورت التهاب دیورتیکول‌های روده بزرگ، علایم زیر می‌توانند بروز پیدا کنند:

• درد مداوم و شدید که معمولاً در سمت چپ و گاهی در سمت راست ناحیه شکمی احساس می‌شود.
• تب
• تکرر ادرار
• حالت تهوع و استفراغ
• خونریزی از راست روده

بیشتر بدانید: عوارض سندرم روده کوتاه چیست؟

عوامل ایجاد‌کننده دیورتیکولیت

دلیل به وجود آمدن دیورتیکول‌ها در روده بزرگ مشخص نیست. اما گفته شده است که کمبود فیبر در رژیم غذایی افراد می‌تواند دلیل اصلی بروز این عارضه باشد.

مصرف فیبر می‌تواند به نرم شدن مدفوع کمک کند و عدم مصرف این ماده غذایی ممکن است موجب سفت شدن مدفوع شود که به دنبال آن فشار بیشتری به عضلات روده بزرگ برای خروج مدفوع، وارد خواهد شد. گفته شده است که این افزایش فشار می‌تواند عامل تشکیل دیورتیکول‌ها در دیواره روده بزرگ باشد.

تشکیل دیورتیکول‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که لایه عضلانی خارجی دیواره روده بزرگ ضعیف شده و در نتیجه لایه داخلی بتواند از میان لایه عضلانی بیرون بیاید.

با توجه به شواهد بالینی، در حال حاضر هیچ ارتباط مشخصی میان کمبود مصرف فیبر غذایی و ایجاد دیورتیکولوز وجود ندارد. با این حال محققین ادعا می‌کنند شواهد استنباطی برای اثبات این امر متقاعدکننده می‌باشند. از همین رو این موضوع همچنان یکی از موضوعات بسیار بحث برانگیز در زمینه این بیماری می‌باشد.

بیشتر بدانید: بواسیر چیست؟

بروز دیورتیکولوز در مناطقی مانند آفریقا و آسیای جنوبی، که مصرف فیبر غذایی توسط افراد زیاد می‌باشد، تقریباً نادر می‌باشد. این در حالی است که بروز این بیماری در کشور‌های غربی، که میزان فیبر مصرفی بسیار کمتر است، امری معمول می‌باشد.

با این وجود گزارش‌های دیگری نیز مبنی بر عدم وجود ارتباط میان مصرف فیبر غذایی و پیشگیری از دیورتیکولیت وجود دارند. بر اساس این گزارش‌ها، افزایش فیبر مصرفی حتی ممکن است خود باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری شود.

پیش از این گفته می‌شد مصرف مغز‌‌ها و دانه‌های خوراکی مانند ذرت از عوامل ایجاد دیورتیکول‌ها در دیواره روده بزرگ می‌باشد، اما در مطالعه‌ای که در سال 2008 انجام شده است، هیچ ارتباطی میان این دو یافت نشد.

نقش رژیم‌ها و برنامه‌های غذایی در دیورتیکولیت

پزشکان ممکن است به افرادی که مبتلا به بیماری دیورتیکولیت هستند، برنامه‌های غذایی به خصوصی را پیشنهاد دهند تا دستگاه گوارش این افراد فرصت استراحت پیدا کند.

در روز‌های ابتدایی این برنامه‌های غذایی، افراد تنها مجاز به مصرف مواد غذایی مایع و شفاف می‌باشند. این مواد غذایی شامل موارد زیر می‌شوند:

• ورقه‌های یخ
• آبمیوه بدون پالپ
• غذاهای خورشتی
• آب
• ژله
• چای و قهوه بدون خامه

با کاهش علائم بیماری افراد می‌توانند از مواد غذایی دارای محتوای فیبر پایین، شامل موارد زیر، استفاده کنند:

• کمپوت‌ میوه یا کنسرو‌ سبزیجات – به شکل پوست کنده و بدون دانه
• غلات دارای محتوای فیبر پایین
• تخم مرغ، گوشت مرغ و ماهی
• شیر، ماست و پنیر
• نان بدون سبوس
• ماکارونی، برنج سفید و رشته

مواد غذایی که در دیورتیکولیت باید از مصرف آنها اجتناب شود

در صورت ابتلا به مشکلات گوارشی باید از مصرف مواد غذایی مشخصی اجتناب کرد. پیش از این گفته می‌شد که مصرف مغز‌های خوراکی، ذرت بو داده و دانه‌ها می‌تواند باعث تشدید علایم بیماری شود.

با این حال بنا به گفته سازمان ملی بهداشت، از آنجا که عوامل ایجاد کننده التهاب دیورتیکول‌ها به درستی مشخص نمی‌باشند، حذف هیچ ماده غذایی مشخصی، تاثیری بر التیام و تسکین علایم بیماری دیورتیکولیت نخواهد داشت.

بر اساس پژوهشی که به تازگی انجام شده است، رژیم‌های غذایی رایج در کشور‌های غربی، شامل محتوای چربی بالا و فیبر پایین، خطر ابتلا به بیماری دیورتیکولیت را افزایش می‌دهند. از همین رو بهتر است از مصرف گوشت قرمز، مواد غذایی سرخ شده، لبنیات پرچرب و غلات تصفیه شد اجتناب شود.

مواد غذایی بهتر است بر اساس شرایط افراد مختلف از برنامه غذایی حذف شوند. در صورتی که یک ماده غذایی مشخص باعث تشدید علائم دیورتیکولیت شود، بهتر است از مصرف آن پرهیز گردد.

عوامل مستعدکننده بیماری دیورتیکولیت

علت اصلی اینکه چرا بیماری دیورتیکولیت بروز پیدا می‌کند مشخص نیست. ممکن است باکتری‌های موجود در مدفوع به شکل ناگهانی تزاید و گسترش پیدا کرده و باعث ایجاد عفونت شوند. همچنین گفته شده است عفونت ممکن است به دلیل انسداد دیورتیکولوم، احتمالاً به وسیله مدفوع، ایجاد شود.

عوامل مستعدکننده التهاب دیورتیکولوم‌های روده شامل موارد زیر می‌باشند:

• سن
  با افزایش سن خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد.
• اضافه وزن و چاقی مفرط
• عدم تحرک کافی
• رژیم غذایی مملو از چربی حیوانی و فیبر کم
• بعضی داروها
  مانند داروهای استروئیدی، مواد مخدر و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن
• بعضی از پژوهش‌ها ژنتیک و ویژگی‌های وراثتی را نیز در رخداد این بیماری دخیل دانسته‌اند.

تشخیص بیماری دیورتیکولیت

تشخیص بیماری‌های دیورتیکولوم‌ها یا سایر اختلالات مرتبط با آن ها می‌تواند کار چالش برانگیزی باشد. از همین رو ممکن است به آزمایش‌های متعددی، برای رسیدن به یک تشخیص دقیق در مورد این بیماری‌ها، نیاز باشد.

بیماری‌ها و اختلالات گوارشی متعدد، مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، علایم مشابهی با دیورتیکولیت دارند. از همین رو تمیز این بیماری از سایر بیماری‌های مشابه ممکن است کار آسانی نباشد.

پزشک معالج می‌تواند با استفاده از آزمایش خون، دیورتیکولیت را از بعضی بیماری‌های مشابه تمایز دهد. همچنین پزشکان می‌توانند از روش‌های زیر نیز برای رسیدن به تشخیص بهتر، بهره ببرند:

۱) کولونوسکوپی

درون روده بزرگ با استفاده از یک دوربین که بر روی یک لوله نازک سوار شده است مشاهده می‌شود. کولونوسکوپ از طریق راست روده وارد دستگاه گوارش می‌شود. افرادی که قرار است مورد کولونوسکوپی قرار بگیرند، چند ساعت تا یک روز پیش از انجام این کار مواد مسهل دریافت خواهند کرد تا روده‌هایشان پاک شود.

پیش از انجام کولونوسکوپی، موضع مورد بی‌حسی موضعی قرار خواهد گرفت. کولونوسکوپی معمولاً در فاز حاد دیورتیکولیت انجام نمی‌شود. بلکه انجام آن به 6 هفته پس از بهبود علائم موکول خواهد شد تا از عدم وجود بافت سرطانی اطمینان حاصل شود.

۲) استفاده از ماده حاجب باریم در تصویربرداری با اشعه ایکس

باریم مایع به عنوان ماده حاجب، با استفاده از یک لوله از طریق راست روده وارد دستگاه گوارش می‌شود. باریم در تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده می‌باشد و از آن برای مشخص کردن اندام‌هایی که دچار عارضه شده‌اند استفاده می‌شود. این روش تشخیصی بدون ‌درد می‌باشد.

۳) تشخیص دیورتیکولیت با سایر روش‌ها

اگر فردی دارای سابقه ابتلا به بیماری‌های دیورتیکولوم باشد، پزشک می‌تواند با استفاده از معاینه بالینی و پرسیدن پرسش‌هایی در مورد علائم بیماری و تاریخچه پزشکی بیمار، التهاب دیورتیکولوم‌ها را تشخیص دهد.

آزمایش خون نیز می‌تواند در تشخیص این بیماری موثر باشد. در صورتی که تعداد گلبول‌های سفید خون افزایش پیدا کرده باشد، احتمالاً عفونت رخ داده است. با این وجود بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری دیورتیکولیت هستند، ممکن است تعداد گلبول‌های سفید در خونشان افزایش نیافته باشد.

افرادی که سابقه ابتلا به بیماری‌های دیورتیکولوم را ندارند نیازمند انجام آزمایش‌های بیشتر خواهند بود. بیماری‌های دیگر نیز می‌توانند علائم مشابه التهاب دیورتیکولوم داشته باشند که از میان آن ها می‌تواند به فتق و سنگ صفرا اشاره کرد.

توموگرافی رایانه‌ای (CT) نیز می‌تواند برای تشخیص این بیماری مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس به همراه ماده حاجب باریم نیز بسیار پرکاربرد می‌باشد.

در صورتیکه علایم بسیار شدید باشند، سی تی اسکن می‌تواند به ما در تشخیص اینکه آیا عفونت به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت کرده است یا نه کمک کند. همچنین تشخیص وجود آبسه نیز با استفاده از سی تی اسکن، امکان‌پذیر است.

درمان بیماری دیورتیکولیت

درمان این بیماری، در صورتی که موارد ابتلا حاد نباشند، بدون نیاز به مداخله پزشکی امکان‌پذیر است.

درمان دیورتیکولوز

در صورتی که علائم خفیف باشند، اکثر افراد می‌توانند با استفاده از داروهای مسکن و مصرف فیبر غذایی بیماری خود را درمان کنند.

از مصرف داروهای مسکن مانند آسپیرین یا ایبوپروفن، که خطر بروز خونریزی داخلی و اختلال در عملکرد دستگاه گوارش را افزایش می‌دهند، باید پرهیز شود. برای تسکین درد ناشی از بیماری‌های دیورتیکولوم، استامینوفن گزینه مناسبی می‌باشد.

افزایش فیبر مصرفی با استفاده از مواد غذایی مانند میوه‌ها و سبزیجات، می‌تواند در برطرف نمودن علایم بیماری از طریق نرم کردن بافت و بهبود الگوی دفع مدفوع، موثر باشد. این مورد برای اثرگذاری ممکن است به چند هفته زمان نیاز داشته باشد.

افرادی که به شکل مداوم یا شدید دچار خونریزی راست روده‌ای می‌شوند، باید به پزشک مراجعه کنند. البته موارد خفیف التهاب دیورتیکولوم معمولاً می‌‌توانند بدون مراجعه به پزشک درمان شوند.

با این وجود ممکن است برای درمان این بیماری به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و استامینوفن برای تسکین درد نیاز باشد که در این صورت برای تجویز این داروها باید به پزشک مراجعه کرد.

تکمیل دوره مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده،‌ حتی در صورت مشاهده بهبود علایم بیماری، بسیار مهم می‌باشد. بعضی از افراد ممکن است به دنبال مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دچار سرگیجه، حالت تهوع، اسهال و استفراغ شوند.

آنتی‌بیوتیک‌هایی که می‌توانند برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار بگیرند شامل سیپروفلوکساسین (سیپرو)، مترونیدازول (فلاجیل)، سفالکسین (کفلکس) و دوکسی‌سایکلین (ویبرامایسین) می‌باشند.

مصرف همزمان آنتی‌بیوتیک‌ها و قرص‌های ضد بارداری، می‌تواند اثرگذاری این قرص‌ها را از بین ببرد. تاثیر منفی آنتی‌بیوتیک‌ها بر قرص‌های ضد بارداری تا 7 روز پس از قطع مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ادامه خواهد داشت. از همین رو بهتر است از سایر روش‌های پیشگیری از بارداری در طول دوره مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده شود.

در صورت برخورد با هر کدام از موارد زیر، ممکن است نیاز باشد که بیمار در بیمارستان بستری شود:

• داروهای مسکن معمولی باعث تسکین درد نشوند و یا اینکه درد شدید باشد.
• بیمار توانایی مصرف مایعات به اندازه کافی را نداشته باشد و دچار کم آبی شود.
• بیماری توانایی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به شکل خوراکی را نداشته باشد.
• وضعیت بیمار وخیم باشد.
• پزشک مشکوک به بروز عوارض مرتبط با بیماری باشد، به خصوص اگر سیستم ایمنی فرد ضعیف شده باشد.
• پس از 2 روز درمان خانگی بهبودی در وضعیت بیمار حاصل نشده باشد.

بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند معمولاً آنتی‌بیوتیک‌ها و مایعات را از طریق وریدی (IV) دریافت می‌کنند.

درمان به روش جراحی

افرادی که سابقه دو مرتبه ابتلا به التهاب دیورتیکولوم را دارند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. مطالعات نشان می‌دهند که در صورت عدم انجام عمل جراحی، احتمال ابتلای دوباره این بیماران به دیورتیکولیت و بروز عوارض مرتبط با آن افزایش می‌یابد.

عمل جراحی برش روده بزرگ، با برداشتن قسمتی از دستگاه گوارش که دچار آسیب شده است و اتصال قسمت‌های سالم روده بزرگ به یکدیگر انجام می‌شود.

بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند نیاز دارند که به تدریج مصرف غذاهای جامد را از دوباره شروع کنند تا اختلالی در عملکرد روده‌های آن ها به وجود نیاید. به غیر از این، عملکرد دستگاه گوارش این افراد معمولاً دچار تغییر نخواهد شد.

عوارض دیورتیکولیت

۱) پریتونیت

در صورت ترکیدن دیورتیکولوم‌های ملتهب و دچار عفونت، ممکن است عفونت به مخاط محوطه شکمی و صفاق سرایت کند. التهاب صفاق یا پریتونیت یک عارضه بسیار خطرناک و جدی می‌باشد که می‌تواند جان بیمار را نیز به خطر بی اندازد. برای درمان این بیماری نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی در اسرع وقت می‌باشد. بعضی از موارد التهاب صفاق ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

۲) تشکیل آبسه

آبسه یک حفره پر از چرک می‌باشد که درمان آن نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها خواهد داشت. گاهی ممکن است برای خارج کردن چرک درون آبسه‌ها به انجام عمل جراحی نیاز باشد.

۳) تشکیل فیسچول

این حفره‌ها در واقع مجاری غیرطبیعی می‌باشند که دو قسمت از بدن را به یکدیگر متصل می‌کنند. برای مثال باعث اتصال روده به دیواره شکم و یا مثانه می‌شوند.

فیسچول‌ها ممکن است به دنبال اتصال بافت‌های عفونی شده و چسبیدن آن ها به یکدیگر ایجاد شوند. در این شرایط پس از برطرف شدن عفونت، فیسچول تشکیل می‌شود. معمولاً برای اصلاح فیسچول‌ها نیاز به عمل جراحی است.

۴) انسداد روده

در صورتی که عفونت باعث ایجاد بافت پیوندی شده باشد، ممکن است روده بزرگ به شکل نسبی تا کامل دچار انسداد شود. در صورت انسداد کامل روده بزرگ، رسیدگی پزشکی اورژانسی مورد نیاز خواهد بود.

انسداد کامل روده بزرگ موجب التهاب صفاق خواهد شد. در صورت انسداد نسبی روده بزرگ نیز به درمان نیاز خواهد بود، اما وضعیت بیمار مانند موارد انسداد کامل وخیم نخواهد بود.

بسته به مقدار بافت همبند و انسدادی که در نتیجه آسیب به دیواره روده بزرگ ایجاد شده است، ممکن است نیاز به برداشت قسمتی از دستگاه گوارش با استفاده از عمل جراحی باشد.

گاهی اوقات ممکن است نیاز به سوراخ کردن روده بزرگ بوسیله جراحی باشد. در این عمل جراحی یک سوراخ در کنار محوطه شکمی ایجاد شده و سپس روده بزرگ از این سوراخ بیرون آورده شده و به یک کیسه کولوستومی متصل خواهد شد.

پس از بهبود وضعیت روده بزرگ، قسمت‌های برش داده شده به یکدیگر وصل می‌شوند. در موارد نادر پزشک معالج ممکن است یک کیسه روده‌ای مقعدی داخلی را داخل بدن بیمار ایجاد کند.

نحوه پیشگیری

خطر ابتلا به دیورتیکولیت در افرادی که از رژیم‌های غذایی متناسب و متعادل، که شامل مقادیر مناسب از میوه و سبزیجات می‌باشند، استفاده می‌کنند، پایین می‌باشد.

شما عزیزان برای کسب اطلاعاتی در خصوص دیورتیکولیت بهتر است به متخصص گوارش مراجعه کنید. امکان رزرو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکانپذیر است. دسترسی به شماره تماس و آدرس مطب نیز از طریق درمانکده میسر شده است. همچنین میتوانید برای مشاوره آنلاین دکتر گوارش کلیک کنید.

منبع : Medical News Today

[sibwp_form id=5]