آب مقطر چیست و چه کاربردی دارد؟ + فرق آن با سرم شستشو

آب مقطر نوعی آب خالص است که کاربرد فراوانی در حوزه‌های مختلف از جمله پزشکی، داروسازی، آزمایشگاه‌ها و صنعت دارد. آیا تاکنون فکر کرده‌اید چگونه می‌توان آبی را به دست آورد که عاری از تمامی ناخالصی‌ها و آلاینده‌ها باشد؟ یا چرا در حوزه‌های حساس مانند پزشکی و آزمایشگاه‌ها از آب معمولی استفاده نمی‌شود؟ مراحل تولید و فواید این آب جواب سوالاتی است که ذهن شما را درگیر کرده است. در واقع، آب مقطر یک ماده ساده اما واجب در پزشکی و فناوری به‌شمار می‌آید و اگر نباشد، مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. 

در این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه ما باشید تا شما را با نقش آب مقطر در حوزه پزشکی بیشتر آشنا کنیم و به بررسی تفاوت آن با آب جوشیده و سرم شستشو بپردازیم.

آب مقطر چیست؟

آب مقطر نتیجه تقطیر است. در طول فرآیند تقطیر، آب معمولی را به نقطه جوش می‌رسانند تا بخار شود. سپس بخار حاصل از آن سرد می‌شود و دوباره به حالت مایع در می‌آید. این فرآیند به حذف ناخالصی‌ها، مواد معدنی، میکروب‌ها و مواد شیمیایی موجود در آب کمک می‌کند. آب مقطر با توجه به آن‌ که چندین بار تقطیر شده، می‌تواند تا حدود ۹۵ درصد عاری از هرگونه ناخالصی باشد. در ادامه می‌توانید عکس آب مقطر در حال تزریق به پودر پنی‌سیلین را مشاهده کنید:

فرق آب مقطر با آب معمولی

تحقیق در مورد آب مقطر نشان می‌دهد مهم‌ترین فرق این آب با آب معمولی در روش فرآوری آن‌هاست. آب مقطر در اثر تقطیر به دست می‌آید و خلوص زیادی دارد، اما آب معمولی یا همان لوله‌کشی شهری نوعی آب تصفیه‌شده است که ابتدا در تصفیه‌خانه از آلودگی‌ها و املاح خطرناک پاک می‌شود. با این حال، کمی ناخالصی دارد و از املاح مختلفی مانند کلسیم و منیزیم تشکیل شده است. این املاح برای بدن خطرناک نیستند و گاهی به عملکرد صحیح ارگان‌های مختلف بدن کمک می‌کنند؛ اما اگر بخواهید از آن در پزشکی، داروسازی یا آزمایشگاه استفاده کنید، ممکن است بر نتیجه مورد نظر تاثیر بگذارد.

آیا آب تقطیرشده برای نوشیدن مناسب است؟

برخی افراد تصور می‌کنند، آب تقطیرشده به دلیل حذف تمام ناخالصی‌ها برای نوشیدن مناسب است و از آن تحت عنوان آب مقطر خوراکی یاد می‌کنند. در حالی که این آب در طول فرآیند تقطیر تمامی املاح معدنی مناسب برای ارگان‌های مختلف بدن را از دست می‌دهد. از همین‌رو نوشیدن آن را در شرایط عادی توصیه نمی‌کنند.

انواع آب مقطر

انواع این آب بر اساس فرآیند تولید دارای دسته‌بندی مختلفی است که شامل موارد زیر هستند:

• یک بار تقطیر: در این نوع، آب را یک بار تقطیر می‌کنند که برای مصارف عمومی مانند داروسازی و صنعت مناسب است.
• ۲ بار تقطیر: در این نوع، آب را یک بار دیگر تقطیر می‌کنند تا خلوص بیشتری پیدا کند؛ از همین‌رو برای حوزه پزشکی بسیار مناسب است.
• چندین بار تقطیر: در این نوع، آب را بیش از ۲ بار تقطیر می‌کنند تا هرگونه میکروارگانیسم‌های احتمالی آن از بین بروند.

کاربردهای آب مقطر

مهم‌ترین کاربرد آب تقطیرشده در حوزه پزشکی، داروسازی، آزمایشگاه و مراکز علمی و پژوهشی است. چرا که این نوع آب خلوص بالایی دارد و در ترکیب با مواد شیمیایی واکنشی از خود نشان نمی‌دهد. به همین دلیل برای محلول کردن مواد شیمیایی یا شستن ظروف آزمایشگاهی از آب مقطر استفاده می‌کنند. در ادامه با چند مورد دیگر از کاربردهای آب تقطیرشده در حوزه‌های مختلف آشنا می‌شوید:

۱- آب مقطر در پزشکی

بیشترین کاربرد این آب در حوزه پزشکی است. معمولا از آب مقطر تزریقی که بر اساس استانداردهای بسیار دقیق و استریلیزاسیون بالا تهیه می‌شود، برای حل کردن داروهای تزریقی استفاده می‌کنند. همچنین، برای حل کردن پودرهای دارویی که باید به صورت تزریقی مصرف شوند، از آب تقطیرشده کمک می‌گیرند. دیگر کاربردهای این آب در حوزه پزشکی شامل موارد زیر هستند:

•  شستشوی ابزارهای جراحی: آب تقطیرشده خلوص بالایی دارد و به دلیل عاری بودن از هرگونه ناخالصی‌ها از بروز عفونت جلوگیری می‌کند.
• شستشوی زخم‌ها: در برخی موارد از آب تقطیرشده به دلیل عاری بودن از باکتری و خلوص بالا برای شستشوی زخم‌ها و آسیب‌های پوستی استفاده می‌کنند.

۲- آب مقطر در داروخانه‌ها

یکی دیگر از موارد مصرف این آب در صنعت داروسازی و تهیه داروهایی است که مستقیما وارد خون می‌شوند. داروسازان برای تهیه برخی داروها و محلول‌های دارویی که نیاز به آب خالص دارند، از آب تقطیرشده استفاده می‌کنند. این آب به دلیل خلوص بالا و عاری بودن از مواد معدنی یا شیمیایی باعث حفظ و پایداری دارو می‌شود.

۳- اب مقطر در ترالی اورژانس

در ترالی اورژانس که شامل مجموعه‌ای از تجهیزات و داروهای ضروری برای مواقع اضطراری است، از آب مقطر برای آماده‌سازی و حل کردن داروهای تزریقی استفاده می‌کنند. همچنین، وجود آب تقطیرشده در این واحد ضروری است تا در مواقع اورژانسی برای شستشوی زخم‌های باز، سوختگی‌ها و آسیب‌های پوستی شدید مورد استفاده قرار بگیرد. از طرفی، برای شستشوی برخی تجهیزات ترالی اورژانس مانند ابزارهای تزریقی و سوندها از آب تقطیرشده استریل استفاده می‌کنند تا مانع از انتقال آلودگی‌ها شود.

بیشتر بدانید: فواید آب

۴- آب مقطر در بدنسازی

برخی از بدنسازان در دوره‌های کوتاه‌مدت مانند قبل از مسابقات از آب تقطیرشده استفاده می‌کنند تا مواد معدنی و نمک‌های بدن را کاهش دهند. این کار به کاهش آب زیر پوست و افزایش بافت عضلانی بدن کمک می‌کند. با این حال، استفاده مداوم از آب تقطیرشده برای بدنسازان هم مناسب نیست؛ چرا که ممکن است باعث کمبود الکترولیت‌ها و مواد معدنی ضروری بدن شود.

تفاوت آب مقطر با سرم شستشو

آب تقطیرشده و سرم شستشو هر ۲ از مایعاتی هستند که در زمینه‌های پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. در جدول زیر فرق اب مقطر با سرم شستشو را بررسی می‌کنیم: 

تفاوت	آب مقطر	سرم شستشو
ترکیبات	از طریق فرآیند تقطیر به دست می‌آید و هیچ‌گونه مواد معدنی یا یون اضافی ندارد.	از آب و نمک به دست می‌آید و نوعی محلول ایزوتونیک است؛ بدین معنی که غلظت نمک آن شباهت زیادی به مایعات بدن دارد.
کاربردها	برای استریل کردن ابزارهای پزشکی، تهیه داروهای تزریقی، شستشوی زخم‌ها، مصارف صنعتی و علمی مناسب است.	برای شستشوی زخم‌ها، سوختگی‌ها، بینی، سینوس‌ها و حل کردن داروهای وریدی مناسب است.
سازگاری با بدن	فاقد مواد معدنی و یون‌های ضروری بدن است. به همین دلیل برای شستشوی داخل بدن توصیه نمی‌شود؛ زیرا می‌تواند به سلول‌ها آسیب بزند و تعادل الکترولیتی بدن را مختل کند.	به دلیل داشتن سدیم کلرید با مایعات بدن سازگار است و به راحتی می‌توان از آن بدون اینکه باعث تحریک یا تخریب بافت‌ها شود، برای شستشوی داخلی بدن استفاده کرد.
ایمنی	به دلیل خلوص بالا و عاری بودن از آلودگی‌ها برای شستشوی سطحی و استریلیزاسیون ابزارهای پزشکی بی‌خطر است.	به دلیل ایزوتونیک بودن برای شستشوی داخلی بدن و برخی از تزریقات بی‌خطر است.

فواید آب مقطر برای پوست چیست؟

آب تقطیرشده به دلیل خلوص بالا و عاری بودن از مواد معدنی، باکتری‌ها و آلاینده‌ها تاثیرات مثبتی بر سلامت و ظاهر پوست دارد. در ادامه به برخی از این فواید اشاره می‌کنیم:

پاک‌کننده ملایم و مناسب

آب مقطر به دلیل نداشتن مواد معدنی و شیمیایی مضر برای شستشوی پوست بسیار مناسب است. این آب بر خلاف آب لوله‌کشی که ممکن است حاوی کلر یا مواد معدنی همچون کلسیم و منیزیم باشد، به پوست آسیب نمی‌زند و باعث خشکی یا تحریک آن نمی‌شود.

مناسب برای پوست‌های حساس

افرادی که پوست حساس و مستعد آکنه دارند یا درگیر مشکلات پوستی مانند اگزما و درماتیت هستند، می‌توانند با خیال راحت از آب تقطیرشده استفاده کنند. این آب بدون ایجاد تحریک پوستی و واکنش‌های آلرژیک به بهبود شرایط پوست‌های حساس کمک می‌کند.

پیشگیری از مسدود شدن منافذ

آلودگی‌ها و ناخالصی‌های موجود در آب معمولی ممکن است منافذ پوست را مسدود کند و منجر به جوش یا آکنه شود. استفاده از آب تقطیرشده به دلیل خلوص بالا احتمال بروز این مشکلات را کاهش می‌دهد.

آبرسانی بهتر

هر چند آب تقطیرشده فاقد مواد معدنی است، اما به عنوان یک مرطوب‌کننده طبیعی می‌تواند به حفظ تعادل آب در پوست کمک کند. از آن جایی که این آب عاری از مواد محرک است، بدون ایجاد خشکی یا چربی اضافه، پوست را تازه و تمیز نگه می‌دارد.

تاثیر مثبت در ترکیبات محصولات مراقبت از پوست

بسیاری از محصولات آرایشی و مراقبت از پوست با استفاده از آب تقطیرشده تولید می‌شوند تا ترکیبات شیمیایی فعال در آن‌ها به درستی عمل کنند. استفاده از آب مقطر برای شستشوی صورت می‌تواند اثر این محصولات را بیشتر کند و جذب آن‌ها را افزایش دهد.

بیشتر بدانید: درمان سریع کم آبی بدن

کاهش تحریکات پوستی

آب تقطیرشده برای افرادی که پس از شستشوی صورت خود با آب لوله‌کشی دچار سوزش، خارش یا خشکی پوست می‌شوند، جایگزین مناسبی است. این آب به دلیل عدم داشتن مواد شیمیایی مانند کلر باعث کاهش تحریکات پوستی می‌شود.

آیا آب مقطر همان آب جوشیده است؟

آب تقطیرشده و جوشیده هر ۲ از طریق فرآیندهای حرارتی تولید می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. آب مقطر نتیجه فرآیند تقطیر است که از طریق تبدیل آب به بخار و سپس سرد شدن آن و برگشت به حالت مایع به دست می‌آید. این آب عاری از هرگونه ناخالصی، مواد معدنی و میکروب است. در حالی که آب جوشیده به نقطه جوش می‌رسد و چند دقیقه جوشیده می‌شود. جوشیدن آب فقط باعث از بین رفتن میکروب‌ها و برخی آلاینده‌ها می‌شود، اما مواد معدنی و ترکیبات دیگری در آن باقی می‌مانند.

بیشتر بدانید: آمپول هیدروکورتیزون

نگاه کوتاه به آب مقطر

آب مقطر به عنوان یک نوع آب خالص و عاری از آلودگی‌ها نقش حیاتی در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی، داروسازی و آزمایشگاه‌ها دارد. این نوع آب از طریق فرآیند تقطیر به دست می‌آید که باعث حذف تمام آلاینده‌ها و مواد معدنی آن می‌شود. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند تا آب تقطیرشده برای کاربردهای حساس و دقیق مناسب باشد. با وجود تمام مزایایی که این نوع آب دارد، مصرف آن به صورت آب آشامیدنی توصیه نمی‌شود؛ زیرا فاقد مواد معدنی ضروری برای بدن است.

شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مشورت با بهترین پزشکان به وب‌سایت درمانکده سر بزنید. درمانکده این امکان را برای شما فراهم کرده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی جهت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی، متنی و تصویری نزد پزشک مورد نظر خود نوبت رزرو کنید.

سوالات متداول

منابع: webmd | healthline